VOV4.Xơ Đăng - Tiô tơdroăng pơkâ kơxô̆ 861, hâi lơ 4/6/2021 dêi Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh kĭ pơkâ ‘na inâi mâu cheăm kơpong III, kơpong II, kơpong I ối tung kơpong hdroâng kuăn ngo ki iâ mơngế ƀă kong ngo pơla hơnăm 2021-2025, kong pơlê Kon Tum ai 25 to cheăm ối tung 8 tơring, pơlê kong kơdrâm kuăn pơlê ôh tá ối tung khu ki châ kum rôe theh ƀaoh hiêm khăm pơlât. Tơdroăng kố, hiăng pá ăm hneăng ki mơhnhôk thế lâp lu kuăn pơlê tung kong pơlê châ rôe theh ƀaoh hiêm khăm pơlât. Hlo ai tơdroăng ki pá păng ‘nâng tiah mê, kơvâ ngăn ‘na ƀaoh hiêm ƀă rêm khu râ pơkuâ ngăn kong pơlê Kon Tum dế kơdo mơ-eăm pêi pro hên mâu troăng hơlâ vâ khŏm mơ-eăm mơhnhôk kuăn pơlê châ rôe xúa theh khăm pơlât châi tamo.

Pơlê Kon Hngo Klah, cheăm Ngọc Bay, pơlê kong kơdrâm Kon Tum ai 277 rơpŏng kuăn pơlê, ai lối 1.400 pơ’leăng mâ mơngế, ki hên to hdroâng Bơhnéa, kơvâ Rơngao. Riân sap ing khế 7/2021, vâi krâ-nhŏng o tung pơlê kố ôh tá ối tung khu ki châ hbru kum theh ƀaoh hiêm khăm pơlât. Klêi kơ’nâi 14 khế, troh nôkố, pơlê Kon Hngo Klah nếo ai dâng 500 ngế ki châ rôe theh ƀaoh hiêm khăm pơlât, ki hên, to mâu ngế ki hmâ châi tamo, vâi kơdrâi ki pôu hngăm ƀă mâu kuăn ‘nĕng tung hơnăm dế hriâm.

Pôa A Đồi, môi ngế kuăn pơlê tung pơlê ki kố tối ăm ngin ‘nâi, hngêi pôa ai 10 ngế bu châ rôe theh ƀaoh hiêm ăm 2 ngế. Mâu ngế ki ê tung rơpŏng bố bố xuân tô tuăn xâu lơ châi tamo ah ôh tá ai liăn khăm pơlât, xua ôh tá ai theh.

‘’Hdrối nah, kố cho roh ki hbru ăm theh ki apoăng, môi tiah pin kơ-ôk, lơ tro kơ-o pin ai theh pin troh a hngêi pơkeăng ƀok thái pơkeăng kô ăm pin pơkeăng. Nốkố pá ai xếo. Ôh tá ai theh tô tuăn ó ‘nâng. Ki pá má môi ôh tá ai theh khăm pơlât drêng châi tamo. Châi tamo athế lăm troh a hngêi pơkeăng, drêng hngêi pơkeăng thế ăm liăn, mê pin kơtâu vêh tăng mung ukố umê, lăm mung liăn ki vâi tơkôm rơnó lâk pôm loăng ah pin nếo ai mơdrếo ki vâi’’.

Hnê mơhnhôk kuăn pơlê a pơlê Kon Hngo Klah, cheăm Ngọc Bay veăng rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât

Tơdroăng ki 25 cheăm ối tung 8 tơring, pơlê kong kơdrâm dêi kong pơlê Kon Tum kuăn pơlê ôh tá ối tung khu ki ôh tá pro ăm theh khăm pơlât, ing mê, pro vâi krâ-nhŏng o akố ôh tá ai theh vâ khăm pơlât rế hên.

Nâ Y Ngọc, kăn ƀô̆ ngăn ‘na Mơhno túa lĕm tro – Pơlê pơla cheăm Ngọc Bay, pơlê kong kơdrâm Kon Tum tối ăm ngin ‘nâi, troh nôkố lâp cheăm xiâm ai vâ chê 3 rơpâu 900 ngế ki rôe theh ƀaoh hiêm khăm pơlât, tơkéa vâ tối xiâm châ 61%. Ki u ối lối 3 rơpâu ngế pá vâ châ rôe ƀaoh hiêm, xua tơdroăng rêh ối trâm hên xahpá maluâ khu kăn pơkuâ ƀă mâu khu râ dêi cheăm xuân hiăng hnê mơhnôk, pơtâng tối:

‘’Rêm kơxo má hâi môi koh hlá cơ măng tĭng pơrá ai hnê tối ‘na tơdroăng ki pơxúa dêi ƀaoh hiêm. Mâu roh ki hôp dêi thôn xuân ai hnê tối ăm mâu vâi nâ o, mâu rơpŏng athế mơ-eăm rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât. Ki pá má môi dêi mâu rơpŏng hngêi mê cho liăn ngân. Lăm pêi cheăng ăm vâi mê bu bê kâ rêm hâi, liăn ăm dêi kuăn ‘nĕng lăm hriâm, ôh tá ai liăn hên vâ tí tăng rôe ƀaoh hiêm pơlât’’.

Tiô tơdroăng tối ăm ‘nâi ing Ƀaoh hiêm pơlê pơla dêi kong pơlê Kon Tum ăm hlo, troh a mơ’pnui hơnăm 2021, kơxô̆ kuăn pơlê ki rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât a kong pơlê kố ai 89,59%, kơdroh lối 4% tâng vâ pơchông ƀă mơ’nui hơnăm 2020 tơkéa vâ tối tơ’mô dâng vâ chê 38 rơpâu ngế ôh tá châ rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât. Ki tô tuăn akố, ai thôn ki ‘nâ ối tro tung tơdroăng Pơkâ kơxô̆ 861 nôkố bu ai dâng 20 troh 30% pơ’leăng mâ mơngế kuăn pơlê ki châ rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât.

Drêng ai tơdroăng pơkâ thế thăm mơhnhôk kuăn pơlê i rôe theh ƀaoh hiêm khăm pơlât vâ tơniăn ăm tơdroăng khăm pơlât mơngế châi tamo, xuân tơtro ƀă tơdroăng ki pơkâ tung mơjiâng thôn pơlê nếo, kơvâ ki ngăn ‘na ƀaoh hiêm ƀă khu kăn pơkuâ rêm râ dêi kong pơlê Kon Tum dế kơdo mơ-eăm khŏm pêi pro hên tơdroăng cheăng.

Lăm troh tơrêm hngêi hnê tối, mơhnhôk, hnê thế kuăn pơlê veăng rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât

Cho tơring ki ai hên kuăn pơlê châ rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât, châ lối 95%, dế nôkố bu ối 91%, pôa Phạm Hồng Dương, Kăn phŏ ngăn ƀaoh hiêm pơlê pơla tơring Đăk Hà, tối ăm ngin ‘nâi, ƀaoh hiâm pơlê pơla dêi tơring dế pêi pro tiô tơdroăng pơkâ Ƀaoh hiêm pơlê pơla dêi kong pơlê Kon Tum pơkâ, mê cho ‘’lăm troh a rêm hơlâ troăng, êng tơrêm hngêi trăng, mơnhên ngăn tơrêm ngế’’ vâ mơhnhôk thế kuăn pơlê veăng rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât:

‘’Ngin pro rơdêi tơdroăng hnê tối, pơtâng khĕn. Tơkŭm hên roh hôp, tơpui tơno hnê ăm tơrêm thôn, tơrêm cheăm. Mơjiâng khu ngế ki vâ lăm tê rôe ƀaoh hiêm. Tơdrêng amê, mơhnhôk thế rêm kơvâ cheăng, pơlê pơla veăng pêi, tŏng kum’’.

Jâ Hòang Thu Thủy, Kăn phŏ Ƀơrô hnê mơhno ƀă mơhnhôk rôe ƀaoh hiêm, cheăng tung ƀaoh hiêm pơlê pơla dêi Kon Tum tối ăm ngin ‘nâi:

‘’Ƀaoh hiêm pơlê pơla hiăng hnê tối vâ kuăn pơlê veăng châ rôe môi tiah lâi ăm ga tơtro má môi. Kơjo kum ăm mâu vâi hdrêng, mâu vâi o hok tro. Klêi mê, kơjo kum ăm mâu vâi krâ, kơjo pro ăm mâu ngế ki tro hơnăm pêi cheăng xiâm dêi rơpŏng hngêi hdrối, ƀă xing xoăng khế hơnăm vâ mơhnhôk mâu kuăn pơlê ki ê veăng rôe há. Vâi xuân chiâng rôe tung pơla 3 khế, 6 khế, ôh tá xê plâ hơnăm, vâ vâi bê liăn ngân vâ tí tăng rôe xêh’’.

Ƀă mâu tơdroăng po troăng hơlâ ki hiăng tối mê âi, troh a mơ’nui khế 9 kơxô̆ kuăn pơlê ki châ rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât a kong pơlê Kon Tum hiăng tâk sap ing 89,59%, pơla mê, mơ’pnui hơnăm 2021 tâk troh 91%. Laga, ing tơdroăng ki ai păng ’nâng kố vâ ăm pin hlo, malối ƀă hdroâng mơngế kuăn ngo, tơdroăng rêh ối xahpá, pro ti lâi vâ vâi châ rôe theh ƀaoh hiêm khăm pơlât, ƀă khŏm châ mơhnhôk tơniăn ton kuăn pơlê veăng rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât, ƀă kal athế châ tŏng kum ing liăn ngân dêi tơnêi têa.

Tiô tơdroăng ki hiăng ‘nâi, ƀaoh hiêm pơlê pơla dêi kong pơlê Kon Tum xuân hiăng pâ thế khu râ, kơvâ cheăng mơnhên ngăn ai troăng hơlâ ki pâ liăn ngân Tơnêi têa vâ châ tŏng kum ăm kuăn pơlê châ rôe ƀaoh hiêm khăm pơlât ki vâ iâ hlái ai 70%, ki tro tiô pơkâ 861 kum kuăn pơlê châ khăm pơlât, rak ngăn ivá châ chăn, mơnhông mơdêk tơdroăng cheăng kâ, chôa ‘lâng mơdêk ‘na pêi lo kế tơmeăm xuân rơkê plĕng ‘na hiâm tuăn châ po rơdâ.

Khoa Điềm/VOV Tây Nguyên/Tơplôu: Nhat Lisa