VOV4.Xơ Đăng - Vâ mơnhên tối ki châ tơƀrê tung tơplâ mơdât, tah lôi tơdroăng khôp Hmong, mơnhên tối hnoăng cheăng hbrâ rơnáu, tơplâ mơdât lơ pơtối vêh ai nếo tơdroăng khôp Hmong tung la ngiâ, Khu kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng kong pơlê Kon Tum hiăng tơkŭm po Hneăng hôp mơgêi tơdroăng cheăng tơplâ mơdât khôp Hmong a kong pơlê kố.

Tối tơbleăng dêi Khu pơkuâ ngăn Đảng Kon Tum a Rôh hôp ăm hlo, pêi pro hnê mơhno dêi Tơnêi têa, sap ing hơnăm 1999 nah, Khu pơkuâ ngăn kuăn pơlê, khu pơkuâ tơdroăng cheăng Đảng Kon Tum hiăng pơkâ thế rêm râ, kơvâ cheăng tơbleăng pêi pro hnoăng cheăng, troăng hơlâ vâ tơplâ mơdât tơdroăng ki tah lôi khôp Hmoong. Troh nôkố, hiăng pơtê tâi tâng ‘na tơdroăng tơkŭm khôp ƀă mâu tơdroăng pơkâ ‘na kal kí, tơtrâ, pro tơklâ, pơkuâ xêh dêi tơdroăng khôp Hmoong.

Nôkố hiăng ai 7 ngế ki pơkuâ xiâm, cho mâu ngế ki pơkuâ xiâm ‘na tơdroăng khôp Hmoong pêi pro klêi tơdroăng ki kroăng phâk ƀă hiăng vêh dêi ngi pơlê, ối 2 ngế nếo dế ối tro kroăng phâk a Tíu kroăng phâk Gia Trung – Khu xiâm ngăn kŏng an ƀă pơrá pêi pro tro mâu tơdroăng, châ kơdroh tơdroăng ki pro xôi hên hdroh.

Tiô mơnhên tối dêi Khu pơkuâ hnê ngăn Đảng Kon Tum, a kong pơlê nôkố ôh tá ai xếo ngế ki tiô khôp Hmoong. Pôa Dương Văn Trang, Ngế cheăng tung Tíu xiâm Đảng, kăn pơkuâ ngăn Đảng, Kăn hnê ngăn Hô̆i đong kong pơlê Kon Tum tối nhên:

“Tơdroăng gak kring rak tơniăn a mâu pơlê, cheăm hdrối nah drêng ai mâu ngế ki tiô khôp Hmoong châ rak vế tơniăn. Mâu ngế ki hiăng pơtê tơdroăng ki tiô khôp Hmoong châ kong pơlê tơmâng ngăn tŏng kum, pro tơ’lêi hlâu pêi cheăng kâ rêh ối rế hía rế châ hơ’lêh. Mâu tơdroăng ki ôh tá môi tuăn pơla mâu ngế ki tiô khôp hmoong ƀă ôh ti xê mâu ngế ki tiô khôp Hmoong hiăng hlo hơ’lêh hên khât. Hiăng mơhnhôk hên mâu ƀok xối, jâ chĭng ki ngăn tơdroăng khôp Pâ Xeăng veăng tung tơdroăng ki thế pơtê lôi tơdroăng khôp Hmoong pro tơ’lêi hlâu ăm mâu ngế pơtê lôi tơdroăng khôp Hmoong châ vêh ƀă tơdroăng ki tiô khôp Pâ Xeăng”.

ị.

Pôa Dương Văn Trang, Kăn pơkuâ hnê ngăn Đảng, Kăn hnê ngăn Hô̆i đong kong pơlê Kon Tum tơpui a rôh hôp

Tơdroăng ki khôp Hmoong cho xua jâ Y Gyin tơdjâ tơdroăng ki ôh tá tro mơjiâng a mơ’nui hơnăm 1999 nah a cheăm Hà Mòn, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum. Tơdroăng ki ai khôp Hmoong pơxiâm sap ing tơdroăng ki jâ Y Gyin tơbleăng hlo “Nôu Maria pluk” a kuâ hngêi dêi rơpŏng ƀă tơná jâ châ “Nôu” pơcháu ăm mơjiâng môi tơdroăng tiô khôp ki nếo, tơdrêng amê hlối tơbleăng tơdroăng kố ƀă tơdroăng: kơbố tiô kô ai tơdroăng rêh ối tơniăn krê, hơniâp ro, châi tamo ôh tá kal pơlât xuân prêi, chĕn kơbố (tá chĕn hngêi rak liăn) châ xut tah lối ƀă hên ki ê.

Rôh ki vâi tiô hên má môi cho a hơnăm 2012, tơdroăng ki tiô khôp Hmoong ai a 6 to tơring, pơlê kong kơdrâm, 10 to cheăm, bêng, pơlê kân; 21 to thôn pơlê a kong pơlê Kon Tum ƀă lối 2.300 ngế tiô, 92 ngế pơkuâ djâ xiâm, 48 ngế pơkuâ mâu tíu khôp; ai mâu ngế ki xiâm a tơring, cheăm hiăng ai tơdroăng ki tơrŭm, tơdjêp, mơnhông tơdroăng tiô khôp Hmoong troh a kong pơlê Gia Lai ƀă Dak Lak.

Thươ̆ng tươ̆ng Lương Tam Quang, Kăn phŏ ngăn Kŏng an tơpui a rôh Hôp

Tơdroăng cheăng dêi khôp Hmoong hiăng pro trâm hên tơdroăng ôh tá tơniăn môi tiah: mâu ngế Fulro ki dế rêh ối a kong têa ê xo ing tơdroăng loi kố, pơkâ thế mâu ngế ki ối tung tơdroăng khôp Hmoong pro mâu tơdroăng cheăng tơtrâ khu pơkuâ. Tơdroăng cheăng dêi tơdroăng khôp Hmoong hiăng pro hên tơdroăng ki hlo ai hên ki ôh tá môi tuăn ‘na tơdroăng tiô khôp, ôh tá môi tuăn mâu hdroâng kuăn ngo, tơdjâk troh tơdroăng rêh ối, pêi cheăng pơlê pơla.

Tơpui a Rôh hôp mơgêi hnoăng cheăng tơplâ mơdât xut tah lôi tơdroăng khôp Hmoong a kong pơlê Kon Tum, Thươ̆ng tươ̆ng Lương Tam Quang, Ngế cheăng tung khu Đảng kong pơlê, kăn phŏ pơkuâ ngăn Kŏng an mơnhen tối khât ki pơxúa kal dêi Rôh hôp. Pôa Lương Tam Quang tối tiah kố, sap ing tơdroăng ki hlê plĕng tung tơplâ mơdât xut tah lôi tơdroăng tiô khôp Hmoong dêi kong pơlê Kon Tum kô pêi pro mâu hvêa chêng prôk, túa pơkâ, tơdroăng ki kal xiâm, cho tơdroăng ki ai khât ki kal krá tơniăn vâ veăng kum xut tah lôi mâu tơdroăng ki tiô khôp ôh tá tro, tơdroăng khôp ki tơviah, mâu khu tơrŭm tơdroăng khôp ôh tá vâ hmâng luât a kơpong hdroâng kuăn ngo ki ai tơdroăng loi tĭng tiô khôp tung lâp tơnêi têa:

“Ki khât dêi hnoăng cheăng tơplâ mơdât tah lôi tơdroăng tiô khôp Hmoong tung mâu hơnăm hdrối nah a Kon Tum hiăng ăm hlo: drêng lâi khu râ kăn Đảng, khu kăn pơkuâ malối cho mâu ngế ki pơkuâ xiâm mơdêk hiâm mơno pôu râng dêi hnoăng cheăng, tơmâng ngăn pơkuâ, pơkâ thế, xúa tơdâng tơ’mô mâu troăng hơlâ hnoăng cheăng, mơhnhôk ivá rơdêi tơkŭm dêi khu pơkuâ tơdroăng kal kí ƀă rêm rơxông kuăn pơlê.

Tơdroăng ki veăng tŏng kum mê dêi mâu khu râ, kơvâ cheăng xua tơdroăng pơkuâ tơdrêng tâi tâng dêi khu râ kăn Đảng tung mê ai khu lêng Kŏng an cho khu ngế ki xiâm tung tơdroăng ki ôh tá tơniăn ‘na gâk kring nếo pơkâ tơleăng khât pro ivá krá tơniăn ăm mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối pơlê pơla ƀă vêh mơnhông mơdêk cheăng kâ rêh ối xuân cho ivá vâ rak vế tơniăn gâk kring pơlê pơla cheăm bêng”.

Thươ̆ng tươ̆ng Lương Tam Quang, Kăn phŏ ngăn Kŏng an diâp Ƀâng khêĕn kơdeăn dêi Khu xiâm ngăn Kŏng an ăm mâu khu pú hên ƀă mâu ngế krê

Sap ing tơdroăng ki 23 hơnăm hdrối nah hnê mơhno, mơ-eăm kơhnâ, hiâm mơno kâi trâng tơplâ mơdât xut tah lôi tơdroăng tiô khôp Hmoong, Khu pơkuâ ngăn Đảng Kon Tum mơnhên hnoăng cheăng ki kal tung la ngiâ mê cho: “Hbrâ mơdât tơƀrê, pôi tá ăm ai tơdroăng ki vêh mơnhông, vêh tơrŭm dêi tơdroăng khôp Hmoong”.

Tơmâng xo mâu ivá ki kơhnâ rơkê dêi mâu khu pú hên, mâu ngế krê tung hnoăng cheăng tơplâ mơdât xut tah tơdroăng khôp Hmoong, veăng kum rak vế gâk kring tơnêi têa ƀă rak vế tơniăn pơlê pơla a kong pơlê Kon Tum, drêng kố Khu xiâm ngăn Kŏng an diâp Ƀâng khĕn kơdeăn ăm 5 khu pú hên ƀă 12 ngế krê; Kăn hnê ngăn Vi ƀan kong pơlê Kon Tum diâp Ƀâng khĕn kơdeăn ăm 3 khu pú hên ƀă 5 ngế krê.

Khoa Điềm chêh

Katarina Nga tơplôu ƀă tơbleăng