Kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo kơpong tíu tơkăng kong Lạng Sơn kro mơdrŏng ing kong
Thứ ba, 15:32, 06/12/2022 Giàng Seo Pùa/Tơplôu: Gương/VOV4 Giàng Seo Pùa/Tơplôu: Gương/VOV4
VOV4.Xơ Đăng - Ing hên hơnăm kố, pêi pro troăng pơkâ dêi Đảng, Tơnêi têa ‘na pro xâp rơngiâp tơnêi lôi chúa ngo ngối lĭng, khăng khoăng tiô mâu tơdroăng tơkêa bro, mâu hdroâng kuăn ngo a Lạng Sơn hiăng tơtrŏng mơ’no liăn pêi pêt. Ing pêt kong hiăng ai tơdroăng rêh ối tơniăn, kro mơdrŏng.

 

Troh a mâu thôn pơlê dêi cheăm Yên Khóai, tơring Lộc Bình, kong pơlê Lạng Sơn ulâi xuân hlo mơngiơk drêh lâp kong.  Mê cho kong loăng hngó châ kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo Tày, Nùng pêt tiô tơdroăng tơkêa bro dêi Tơnêi têa. A tíu xiâm thôn Chi Ma, ngoh Hoàng Văn Bảy pơchốu kŏng peăng chêng ngo Mẫu Sơn ai kong loăng hngó ngiât tối, mê cho kong loăng hngó dêi rơpŏng hngêi ƀă ngế pú inâi cho Lê Văn Môn pêt tâi tâng rơdâ vâ chê 17 ha.

Hdrối hơnăm 2002, tâi tâng tơnêi kong loăng hngó mê cho tơnêi lôi chúa, rơnâk há hlối achê tíu tơkăng kong mê ôh tá chiâng pêt loăng ki klâi, á hiăng brôk dêi pú pêt loăng hngó. Kơ’nâi 20 hơnăm, tơnêi kong loăng hngo hiăng ai chhá vâ tê:

“ Xuân ôh tá tơmiât troh pêt loăng hngó gá châ môi tiah kố. Apoăng a bú tơmiât cho mơngế tung thôn pơlê thế ai xêh kong vâ tơ’lêi xo dêi hdréa, ôh tá êa mot tung kong vâi vâ ko hdría. Mê má hiăng brôk dêi rơpó pêi, hlối achê ƀă Sinuâ, tơmiât môi ngế lăm pêt xâu há mê chiâng djâ dêi pú tơrŭm pêt. Lăm kúa dêi chhá châ xo, môi khế lối chât rơtuh liăn’’.

Kuăn pơlê a thôn Chi Ma tơnêi rơdâ iâ, ki hên to tơnêi kong xua mê rơpŏng hngêi ki lâi xuân ai kong loăng hngó, rơpŏng pêt hên châ chât ha, rơpŏng pêt iâ xuân châ ing 1- 2 ha. Loăng hngó cho hdrê loăng tơ’lêi pêt, vâ ƀă tơnêi, hyôh kong prâi a kố mê loăng rĕng xông kân chiâng dâi lĕm. Vâ kúa xo chhá loăng hngó châ hên ngoh Hoàng Văn Bảy ăm ‘nâi:

“Nôkố bú kúa xo chhá tê. Rêm hâi a peăng kơxo a kúa môi péa troăng a môi xiâm loăng klêi mê pêi kơtong pá xôp ah chhá hôi xêh pêng kơtong ah á bú lăm xo tê, la tâng klêi kúa trâm kong mêi ôh tá châ klâi, thế ngăn kong prâi há vâ kúa’’.

Kơnôm châ xo chhá loăng hngó rơpŏng hngêi ngoh Hoàng Văn Bảy ƀă hên rơpŏng kuăn pơlê tung thôn Chi Ma hiăng mơjiâng pro hngêi lĕm, châ rôe tŭm tơmeăm xúa tung rơpŏng hngêi ki kơnâ liăn.

 

 

A thôn Nà Vang, cheăm Bính Xá, tơring Đình Lập ai rơpŏng hngêi jâ Hoàng Thị Thân cho môi tung mâu rơpŏng ki djâ troăng ahdrối tung mơnhông pêi cheăng kâ a ngo tơbăng pêt loăng pro kong. Lối 20 hơnăm tơngi hdrối nah kơnôm xo rak ngăn dêi chiâk deăng loăng kong 461 dêi Khu cheăng kâ – khu lêng 338 dêi  rơpŏng jâ rak ngăn lối 30 ha kong loăng hngó, ki u ối rơpŏng hngêi pêt xêh tơ’nôm 10 ha, tung mê ai 16 ha loăng hngó ki hiăng châ kúa chhá sap ing to lâi hơnăm kố:

“Tơdroăng cheăng kâ ki hên kơnôm a chhá loăng hngó, xuân ai môi iâ cho ing pêi klâng la bú iâ. Xo dêi chhá  tơ’lêi tâ pêi klâng, rêm hâi lăm pâk a loăng mê môi hdroh môi tiah chhá kơxu. Ôh tá xê klêi pâk a xiâm loăng mê lăm xo tơdrêng hlối. Pâk ti mê a loăng 20 hâi kơ’nâi ah nếo lăm xo dêi môi hdroh. Môi xiâm loăng dâng 5,6 lăng, ai loăng ki ‘nâ 2-3 lăng, ‘nâ hia ai loăng ki châ lối 1 kg. 20 hâi pin xuân châ xo dêi dâng 5-7 tă”.

Loăng hngó cho hdrê loăng pêt ton hơnăm nếo châ xo dêi chhá (loăng mê gá lo chhá ton châ chât hơnăm).  Môi tiah mâu loăng ki ê, mâu hơnăm apoăng drêng loăng hngó ối kŭn xuân thế po văng nhâ rak ngăn krâu:

“Hơnăm apoăng thế rak ngăn 3 hdroh lăm po nhâ, hơnăm má 2 xuân lăm po nhâ 3 hdrôh há, troh hơnăm má pái lăm po nhâ 2 hdrôh, hơnăm má 4 lăm po nhâ 2 hdrôh há. Hmôu pơ ti mê, klêi mê lôi ti mê, kôm kơtăn môi hơnăm lăm trâ văng nhâ  khuih hlá pê, ah mâu nhâ loăng kŭn oh tá kâi hŭn xếo. Loăng hngó mê ki hlo hôm gá loăng hiăng kân hlá tơruih tơkâng kŭn tơklêh a ‘nâi ôh tá hŭn nhâ xếo a xiâm loăng ôh tá êa. Malối tíu tơnêi a kố hlối hngíu, ki hôm gá ôh tá ai hdrong kâ ’’.

Cheăm Bính Xá, cho cheăm kơtiê xơpá má môi, ai 14 to thôn, pơlê, lối 600 rơpŏng kuăn pơlê 3.200 pơ’leăng mâ mơngế, tâi tâng tơnêi dêi cheăm ai lối 143km2, tung mê, tơnêi klâng bú lối 200 ha, ki u ối to ngo. Hên hơnăm hdrối, cheăm hiăng ‘no liăn ing mâu tơdroăng tơkêa bro pêt kong môi tiah: tơdroăng tơkêa bro Việt – Đức, 327, tơdroăng tơkêa bro 661 ƀă ki ê nếo, tơbăng ngo kŭn kân ki to tơnêi lĭng nah nôkố hlo ngiât to kong, tung mê, ki hên to loăng hngó.

Pôa Đặng Đình Đức, Kăn hnê ngăn Đảng, Kăn hnê ngăn Vi ƀan cheăm Bính Xá ăm ‘nâi, tơdroăng cheăng kâ dêi kuăn pơlê nôkố kúa xo dêi chhá ing loăng hngó mê ki xiâm:  

“Lâp tung cheăm tâi tâng deăng pêt loăng hngó khêi 800ha, châ xo dêi kuăn pơlê xuân bê tơniăn tung rêh ối, rêm hngêi tâng riân châ 2-3 ha, nôkố rêm hơnăm châ xo tơ’mot liăn ing 200-300 rơtuh liăn, chhá gá kơnâ kuăn pơlê pêi pá tâ há. Chhá gá ki ‘nâ tê ăm peăng Sinuâ, ki ‘nâ tê ăm mâu kŏng ti a peăng Lộc Bình’’.

A Lạng Sơn nôkố Lộc Bình ƀă Đình Lập cho péa tơring ai tơnêi kong loăng hngó kân má môi, riân chhá loăng hngó châ xo rêm hơnăm 4.000 - 4.500 tâ̆n. Tơdroăng cheăng kúa chhá, rak kong loăng hngó cho môi túa cheăng kâ kum kuăn pơlê mâu hdroâng kuăn ngo a mâu thôn pơlê rĕng kơdroh kơtiê ƀă kơdroh krá tơniăn tung mâu hơnăm achê kố.

 

Giàng Seo Pùa/Tơplôu: Gương/VOV4

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC