VOV4.Xơ Đăng - A Rôh hôp Tiô tối tơbleăng hdrối cheăng kâ Việt Nam hơnăm 2022-2023: ‘’Hlá mơéa chêh mơdêk ƀă loi tơngah tung mâu kơvâ cheăng kâ xiâm’’ xua Tạp chí Kinh tế ƀă tiô tối tơbleăng hdrối, Khu xiâm pơkâ ƀă ‘no liăn cheăng tơkŭm po tung măng tĭng hdrối, mâu khu ki rơkê tối nhên ‘’troăng pơkâ ki pro pơhôi mâu tơdroăng pơkâ hbrâ mơdât pơreăng ƀă pơtối ‘mâi mơnhông cheăng kâ dêi Chin phuh hiăng kum mâu khu mơdró kâ po rơdâ ‘no liăn cheăng, loi tơngah ƀă ôh tá tơmiât tô tuăn klâi tung la ngiâ ‘na cheăng kâ Việt Nam. Laga, tung pơla cheăng kâ lâp plâi tơnêi trâm ôh tá tơniăn [ă ôh tá ‘nâi hdrối, kal ai tơdroăng ki hbrâ rơnáu, rơkê hên tâ sap ing khu mơdró kâ, troh tơdroăng cheăng pơkâ kân’’.

Tiô ngế xiâm phŏ ngăn Khu xiâm Pơkâ ƀă ‘no liăn cheăng Trần Quốc Phương, 4 khế apoăng hơnăm, tơdroăng tung lâp plâi tơnêi rế ôh tá tơniăn, GDP pái khế apoăng hơnăm xuân châ a kơlo tâk lối 5% tâng vâ pơchông ƀă hơnăm hdrối; liăn ôh tá ai yă châ mơdât, kơlo yă tơmeăm xúa tâk 2,1%, mâu tơdroăng vâ pro tơdâng tơ’mô ki kân ‘na liăn ngân, liăn ăm mung châ pro tơniăn, xo liăn ngân ăm tơnêi têa hlo tơ-brê; Kơlo ‘na Tơdroăng tê mơdró Việt Nam tâk 12 tíu  kơpêng hrĭng tâng vâ pơchông ƀă pái khế apoăng hơnăm, cho kơlo ki hên má môi ing rôh pơreăng tâ tú ki má 4.

Mâu khu tơrŭm cheăng lâp plâi tơnêi môi tiah Hngêi rak liăn Mơnhông mơdêk châu Á (ADB) tối tơbleăng hdrối GDP Liăn lâp plâi tơêi (IMF) loi tiah kố, kơxô̆ ki mê ai 6%... Mê cho mâu tơdroăng ki ăm hlo, khu mơdró kâ loi tơngah khât a tơdroăng tơngah cheăng kâ Việt Nam, laga, pin kal tối mơnhên mâu tơdroăng vâ mơnhông cheăng kâ krá tơniăn.

‘’Mơhé tơngah mơnhông cheăng kâ Việt Nam pin xuân hlo tơdroăng tê mơdró rế ton rế hlo ai mâu tơdroăng pơloăng mơnúa ki nếo, pá vâ ‘nâi hdrối. Pơreăng kân COVID-19 mơhé hiăng kâi mơdât la hâi tâi khât tung pơla ăm hlo cheăng kâ- tơdroăng kal kí dêi lâp plâi tơnêi dế pơ’lêh kân, kal thế tơdroăng tối tơbleăng hdrối ‘na tơngah mơnhông cheăng kâ kân xuân môi tiah cheăng kâ kơvâ ki kal châ po ngăn ing mâu tơdroăng tối nhên tro tiô khoa hok, tiô mâu rơkê ƀă hên troăng.

A loi khât mâu tơdroăng mơnhên tơbleăng hdrối châ tối a hneăng hôp kô ai hnoăng veăng ‘no ôh tá xê to tơdroăng pơkâ luât tŏng kum mê ối kum pơxúa tơdroăng cheăng dêi khu ‘no liăn cheăng, mâu khu mơdró, vâ rơtế pơ’lêh mơnhông cheăng kâ Tơnêi têa môi tiah mâu Pơkâ dêi Chin phuh hiăng tối tơbleăng’’.

Ing mê, mâu ki rơkê ‘na cheăng kâ, teăng mâ mâu khu tơrŭm cheăng kâ lâp plâi tơnêi, khu tơrŭm cheăng, hngêi rak liăn, mâu ngế rơkê ‘na mơdró kâ hiăng tơpui tơno, tối, Tơdroăng ‘mâi mơnhông ƀă mơdêk cheăng kâ-rêh ối Chin phuh (pơkâ a tơdroăng Pơkâ kơxô̆ 11) kô pro tơ’lêi rôh vâ ‘mâi mơnhông rĕng tơdroăng pêi cheăng, pêi lo tơmeăm, mung hdrối, mơngế pêi cheăng, mơdêk mâu todroăng vâ mơnhông châ tơ-ƀrê.

Hdrối vâ ai Tơdroăng mê, hên luât pơkâ a tài khóa, liăn ngân xuân hiăng châ pêi pro, kơjo kum kuăn pơlê ƀă Khu mơdró... Laga, tơdroăng cheăng kâ mê kal thế ai tơdroăng kơjo tŏng kum tơtro, nhên khât tâ. Môi tiah pôa Phan Đức Hiển, Ngế cheăng tung Vi ƀan ngăn ‘na cheăng kâ dêi Kuô̆k hô̆i tối tiah kố, vâ Tơdroăng mê ‘mâi mơnhông ƀă mơdêk cheăng kâ-rêh ối châ tơ-brê, thế pêi tro tiô 3 tơdroăng pơkâ Má môi, thâ rĕng pêi mâu tơdroăng kơjo tŏng kum troh kŏng kuăn pơlê ƀă khu mơdró; Má péa, thế pro tơniăn tơdroăng tŏng kum châ tơ-brê, ôh tá pro ton, mơ’nhiê liăn tơmeăm; Má pái, tơniăn tơbleăng nhên, tơdrăng.

Ƀă ki kal, thế mơ-eăm hbrâ rơnáu tâi tâng ing rêm pâ, ing Tơnêi têa troh kuăn pơlê ƀă khu mơdró, mê cho veăng rơkê ƀeăn, hriĕn plĕng ki nếo, hmâ ƀă tơniăn tâ ƀă troăng rơhlâ tê mơdró nếo, hmâ xúa ki nếo, mâu pơkâ ‘na kŏng nge# ki nếo. 

Mâu ngế rơkê tối, tơdjâk tơdroăng tơplâ pơla Rusi - Ukraina pro tơdroăng cheăng kâ tung lâp plâi tơnêi hlối chiâng ôh tá tơniăn mơni kô ối ton hluâ hơnăm 2023. Troh nôkố, ƀă 2 tơdroăng ki tơdjâk troh cho tơdroăng tơplâ pơla Rusi- Ukraina ƀă tơdroăng pơreăng tâ tú xua Omicron, GDP lâp plâi tơnêi plâ hơnăm riân châ 3,6%, Mâu kong têa ki rơdêi môi tiah Mih kô châ 3,7%.  Tơdroăng cheăng kâ tung lâp plâi tơnêi  tiah mê, Việt Nam hiăng lôu péa nếo, hiăng ƀă dế mơ-eăm pro tơniăn ‘na luât pơkâ tài khóa liăn ngân rơtế hên tơdroăng pêi pro ki ê vâ kơjo kum ‘mâi mơnhông tơ-ƀrê tâ, la tơdroăng ‘mâi mơnhông ôh tá tơdrêng, oh tá tơdâng tơ’mô, kal pơkâ mâu luât pêi tơtro tâ nếo vâ ai tiô púi vâ ƀă mơnhông krá tơniăn.

Tung mê, vâ ai tiô kơlo mơdêk GDP môi tiah  tơngah, Việt Nam  kal mơdêk tâ nếo tah ki xơpá, tơvâ tơvân tung pro hlá mơ-éa, hên túa cheăng xiâm ăm ‘nâi, malối ‘na tơmeăm ki vâ mơjiâng tơmeăm khoăng; kal tơbleăng hdrối ƀă ‘măn kơdĭng mâu tơmeăm ‘na têa châu têa kơxăng, mơdêk pêi lo tơniăn rơtế ƀă tê mơ’no mâu tơmeăm, rĕng tối ăm ‘nâi ƀă ai troăng rơhlâ pro tơniăn kâi mơdât tơmeăm to kơnâ yă.

Bùi Thị Thu Trang chêh

Gương tơplôu ƀă tơbleăng