VOV4.Xơ Đăng - Maluâ hiăng vâ châ 80 hơnăm, achê ai hên tơdroăng ki tro rong, châi tamo xua ing rôh tơplâ xâ nah ‘măn chôu la mố đô̆i tro rong Nguyễn Đình Phùng, a pơlê kong kơdrâm Tam Kỳ, kong pơlê Quảng Nam xuân ối kơhnâ, hâk vâ ƀă tơdroăng cheăng pêi ki ôh tá ai kơbố ‘nâi, ‘măn kơdĭng liăn krê dêi tơná vâ pro kông ăm kuăn pơlê prôk lăm a mâu kơpong pơlê kơtiê dêi pơlê Quảng Nam.

Vâ chê 30 to kông ƀă kơxô̆ liăn ‘no lối rơtal, hiăng pro klêi ƀă hiăng châ prôk lăm, veăng kum kuăn pơlê a mâu pơlê kơtiê prôk lăm tơ’lêi hlâu, rak tơniăn tơdroăng rêh ối. Mâu tơdroăng pêi pro kố dêi pôa Nguyễn Đình Phùng hiăng chiâng tơdroăng ki tơbleăng ‘na khu mố đô̆i tro ‘’rong la ôh ta xê hvât lôi”, tơdjâk um méa lêng mố đô̆i Pôa Hồ tung rôh ki hiăng hơniâp lĕm nôkố.

Kong tô khăng khoăng râ ó dêi kơpong peăng tơdế Tơnêi têa mâu hâi tung dế khế 7, a mâu troăng kân a mâu kơpong pơlê kơtiê pá puât dêi kong pơlê Quảng Nam, hên ngế xuân hmâ trâm um méa mơngế kơnốu hiăng a hơnăm hluâ 70 hơnăm to dêi rơxế hon đa hiăng ton hiăng vâ tơ’nhê lăm ngăn, rah tíu mơjiâng kông ăm kuăn pơlê vâ prôk lăm. Pôa Nguyễn Đình Phùng, mô đô̆i tro rong 2/4, ƀă kơpeăng kŏng peăng hơ’vá tro rong, têk ju kŏng pá puât. Drêng hiăng séa ngăn châ tíu vâ mơjiâng kông mê pôa xup um pơtroh ăm kuăn kơnốu vâ tơno ‘na tơdroăng kơchuâ, mơjiâng pro.

Pôa Nguyễn Đình Phùng tối ăm ‘nâi, tơdroăng ki phiu ro kân má môi cho mâu hâi kông djâ ăm xúa kum tơdroăng prôk lăm dêi kuăn pơlê tơ’lêi hlâu, ngiâ méa thôn pơlê châ tơtêk.

‘’Rêm roh vêh pơlê xiâm á hlo hên kông tơ’nhê, prôk lăm pá puât, kuăn pơlê prôk lăm hliâk kơtong chiâng châi rong, ai ngế hlâ. Ing mê, nếo mơ’no dêi liăn, rơtế kơdĭng liăn vâ mơjiâng pro kông. Rêm hơnăm rơpŏng á mơ-eăm mơjiâng châ ki vâ iâ má 4 to kông. Ahdrối mot Đảng mê hiăng tơkêa kô mơ-eăm troh tá hlâ, mơhé nôkố hiăng krâ ƀă tung châ ai hên tơdroăng châi laga kô mơ-eăm pêi cheăng.

Á tơkêa ƀă mâu kuăn á, pú hmâ á ƀă mâu khu mô đô̆i hiăng hlâ tung tơplâ xâ drêng lâi ối ai ivá, ối ai liăn mê kô pơtối pro kông ăm kuăn pơlê prôk lăm’’.

Hmôu pơ tiah mê, lối 5 hơnăm hiăng hluâ, rơpŏng mô đô̆i tro rong Nguyễn Đình Phùng mơ’no xêh liăn ngân mơjiâng vâ chê 30 to kông ăm kuăn pơlê prôk lăm. Achê kố cho kông Phùng Hiệp 28, a cheăm Tam Phú, pơlê kong kơdrâm Tam Kỳ, ăm xúa tro roh leh tơbâ 132 hơnăm Hâi kot mâ Pôa Hồ.

Jâ Dương Thị Nhân, rơtế kuăn pơlê rêh ối khô̆i kơphô̆ Ngọc Nam, bêng An Phú, pơlê kong kơdrâm Tam Kỳ phiu ro drêng rơnó mêi hơnăm kố prôk lăm tơ’lêi hlâu tâ:

‘’Hdrối nah, tá hâi ai kông kố mê prôk lăm cho pá puât ‘nâng, rêm roh têa hiu têi cho ôh tá chiâng vâ prôk tơkâ hluâ. Nôkố ai kông, á prôk lăm tơ’lêi hlâu, tơniăn ƀă sôk suâ ‘nâng’’.

Pakĭng mơ’no dêi liăn mơjiâng pro kông kum kuăn pơlê, sap hơnăm 2014 troh nôkố, pôa Nguyễn Đình Phùng ối veăng hên tơdroăng pơlê pơla, kum hên mâu ngế ki pá puât a pơlê, cheăm. Pôa Nguyễn Quang Vinh, kăn pơkuâ thôn Ngọc Mỹ, cheăm Tam Phú, pơlê kong kơdrâm Tam Kỳ tối, khu râ kăn pơkuâ ƀă kuăn pơlê nhuô̆m păng ‘nâng ƀă ía hiâm mơno dêi pôa Nguyễn Đình Phùng:

‘’Apoăng drêng tăm Phùng chu vâ mơ’no liăn mơjiâng pro kông tung cheăm, á ai kơ-êng tăm kơbông krếo kơxô̆ liăn ing mâu khu tê mơdró ki lâi mê tăm tối rơpŏng mơ’no liăn mơjiâng pro. Á tâ rơrêk tung hiâm mơno xua hiâm mơno dêi môi ngế mô đô̆i Pôa Hồ hơnăm hiăng krâ laga xuân prôk lăm kơbông krếo mâu ngế mơjiâng pro, tơná séa ngăn ki dâi lĕm kông vâ tơniăn ăm tơdroăng prôk lăm dêi kuăn pơlê’’.

Jâ Huỳnh Thị Thu, kơdrâi mô đô̆i rong râ Nguyễn Đình Phùng tối, on veăng hiăng rơtế dêi pó tơkâ hluâ pá puât tung mâu khế hơnăm tơplâ xâ râ ó xua mê đi đo nhuô̆m ki kơnâ dêi hơniâp lĕm ƀă mơnê mâu ngế hiăng kơtong hlâ. Jâ Thu tối, on veăng jâ rêm khế châ tơdah lối 15 rơtuh liăn khế pơtê cheăng xua hơnăm hiăng krâ laga xuân mơ-eăm kơdĭng, kơdĭng rêm hâi vâ rơtế mâu kuăn mơjiâng pro kông ăm kuăn pơlê prôk lăm:

‘’Kơnốu á rế hía rế krâ, ivá ôh tá pá hro xua mê rêm roh gá lăm séa ngăn tơdroăng mơjiâng pro kông mê á tô tuăn ‘nâng, ai drêng gá to vê rơxế hon đa tro klâm rơxế ô tô. Á tô tuăn ‘nâng laga xuân tơmiât xua tơdroăng cheăng tơdjuôm xua mê rêm roh kêi đeăng môi to kông cho rơpŏng á phiu ro ‘nâng’’.

Nếo 19 hơnăm, pôa Nguyễn Đình Phùng râng hnêa veăng tơplâ xâ Mih, drêng tơplâ a tíu tơplâ Quảng Nam dế tung hneăng tơplâ râ ó. Lo pro lêng hơnăm 1977, tung châ to châi rong râ, pôa Phùng pêi cheăng a Hngêi tơleăng kuăn pơlê kong krâm Tam Kỳ (nôkố cho pơlê kong kơdrâm Tam Kỳ, kong pơlê Quảng Nam).

Sap ing pơtê cheăng troh nôkố, pôa pơtối veăng hnoăng cheăng a Chi ƀô̆ khô̆i kơphô̆ ƀă Khu pơkuâ mô đô̆i rong râ bêng An Xuân, pơlê kong kơdrâm Tam Kỳ. Pôa Đỗ Văn Thương, Kăn hnê ngăn Khu pơkuâ mô đô̆i hneăng hdrối nah bêng An Xuân, ía ‘nâng tơdroăng pêi tá hiâm mơno, tơdroăng pôu râng hnoăng cheăng, tâi tá châ xua tơdroăng tơdjuôm dêi pú mô đô̆i Nguyễn Đình Phùng:

‘’Tơdroăng pói vâ dêi pôa Phùng pêi cheăng ki klâi xuân ing hiâm mơno dêi tơná, pêi ôh tá pơ’lok ôh tá vâ tối tơbleăng ăm vâi ‘nâi, sap ing hdrối nah troh nôkố xuân tiah mê. Drêng pơxiâm mot pro mô đô̆i troh nôkố mê pôa Phùng ôh tá la lâi tơmiât troh krê dêi tơná mê ki hên cho rak ngăn ăm khu pú hên, rak ngăn ăm kuăn pơlê’’.

Vâ chê 80 hơnăm, ivá ôh tá ối môi tiah hdrối nah, laga mô đô̆i rong râ Nguyễn Đình Phùng xuân ối tơmiât vâ pêi ƀă mâu tơdroăng tơmiât mơjiâng kông ăm kuăn pơlê prôk lăm a mâu kơpong pơlê xiâm kơtiê pá puât a kong pơlê Quảng Nam. Pôa Phùng phiu ro drêng nếo troh tung dế khế 7 la hiăng pêi kêi đeăng pơkâ pêi tung hơnăm kố cho mơjiâng 4 to kông. Hiăng ai 28 to kông xua pôa Phùng mơjiâng pro dó inâi ing Phùng Hiệp 1 troh Phùng Hiệp 28. Tối ‘na inâi Phùng Hiệp, pôa Nguyễn Đình Phùng tối ăm ‘nâi, Phùng cho inâi pôa, ƀă Hiệp cho inâi môi ngế pú hmâ hiăng hlâ, xuân cho ngế apoăng veăng tơlo liăn rơtế rơpŏng pôa mơjiâng kông ăm kuăn pơlê prôk lăm.

Pôa Phùng phiu ro drêng vâ chê 30 to kông pơrá pêi kêi đeăng ƀă châ ăm xúa tro mâu hâi leh kân dêi tơnêi têa, ƀă tơdroăng pói vâ pơtối veăng kum môi iâ ivá kŭn dêi mơngế mô đô̆i Pôa Hồ ăm tơdroăng mơnhông mơdêk dêi pơlê xiâm, tơnêi têa.

Long Phi-VOV Miền Trung chêh

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng