VOV4.Xơ Đăng - Mơ’nui măng tĭng hdrối nah, rôh hôp séa ngăn túa pơkâ tâi tâng tơnêi têa hơnăm 2021 – 2030, hnoăng cheăng pêi troh a hơnăm 2050 hiăng ƀlêi chiâng tơniăn lĕm. Kố cho rôh apoăng, Việt Nam pêi pro túa pơkâ râ tơnêi têa vâ vêh mơnhên tối tơdroăng tiô túa ki khât, tâi tâng, ing mê, pơkâ mơ’no troăng prôk xing xoăng, klâ pro mơnhông mơdêk dêi tơnêi têa, po troăng ăm tơdroăng ki mơnhông mơdêk nếo, rôh vâ mơnhông mơdêk nếo, ivá mơnhông mơdêk nếo vâ pêi châ mâu tơdroăng pơkâ, tơdroăng ki rơhêng vâ ki Tơdroăng pơkâ Hneăng hôp kân 13 dêi Đảng hiăng mơnhên, troh hơnăm 2045 chiâng tơnêi têa mơnhông, pêi lo liăn hên.

Kố cho Hlá mơ-éa pơkâ tơkŭm tuăn ngoâ rơkê dêi hên khu xiâm, kơvâ cheăng ƀă veăng kum dêi mâu khu ki rơkê plĕng tung tơnêi têa ƀă a kong têa ê tung pơla hdrối nah.

Tơbleăng hnê mơhno Hneăng hôp Mơnhên ngăn tơdroăng Pơkâ tâi tâng dêi tơnêi têa pơla hơnăm 2021-2030, ƀă tơdroăng mâ ngăn vâ pêi troh hơnăm 2050, pôa Phạm Minh Chính, Ngế pro xiâm hnê ngăn Tơnêi têa tối nhên, tơdroăng cheăng pơkâ ai pơxúa kal khât. Pin hiăng pêi Pơkâ 5 hơnăm ƀă Troăng rơhlâ vâ pêi 10 hơnăm mơnhông cheăng kâ - rêh ối, ing mê, pin ngăn nhên pêi tiô tơdroăng pơkâ, pơ’lêh nếo pơkâ vâ pêi châ tơ-brê. Mê cho tơdroăng pơkâ rôh apoăng châ tơbleăng mơjiâng a Việt Nam tiô pơkâ dêi Luât  pơkâ hơnăm 2017.

Ki kal cho tơdroăng pơkâ thế ai tuăn tơmiât ‘nâi pơ’lêh nếo, ‘nâi ngăn hơngế hriăn tơmiât hdrối, ngăn tơmeăm khoăng ki lâi vâ pêi tơmeăm khoăng ki lâi phá tơ ê tâ, pêi kô tơbrê, rôh pêi cheăng hên, ki tơ’lêi hlâu vâ tơbriât cheăng vâ pin mơ-eăm ing tơná, ing ivá tung tá, mơdoh tăng xiâm ing pa kong ƀă thế tơleăng mơnhên mâu tơdroăng ki ôh tá môi tuăn dêi rơpó, tơdroăng pá pơloăng mơnúa, tơdroăng ki hâi pêi, ki pêi hâi teăm tro nôkố dêi tơdroăng cheăng kâ.

Pơkâ mê kal tơmâng troăng ki vâ mơnhông mơdêk tơƀrê ngiêt lĕm, cheăng kâ kơxô̆, pơ’lêh cheăng kâ, pêi cheăng kâ a kơmăng. Tơmâng ngăn mâu tíu xiâm ki mơnhông cheăng kâ krá tơniăn, mơnhông tơƀrê pơla cheăng kâ, mơhno túa lĕm tro hyôh kong prâi, mơhno túa lĕm tro ƀă tơdroăng cheăng kal kí, cheăng kâ, hyoh kong prâi.

Pôa Phạm Minh Chính, Ngế pro xiâm hnê ngăn tơnêi têa tối:

“Tơdroăng pơkâ hdró hiăng kal, tơdroăng séa mơnhên ngăn thăm rế kal tâ nếo. Ki tơƀrê pơkâ hôm tơniăn há, hôm ‘ló há, hôm tơtro há ƀă tơnêi têa. Pơkâ mê cho thế tơmiât pơ’lêh nếo mâ ngăn tơdroăng vâ pêi, ki xiâm cho ing tuăn tơchĕng tơmiât, tơdroăng ki pơxiâm pơ’lêh nếo, la ivá pêi thế rơdêi pơxiâm ing tuăn mơno kuăn pơlê.

Mâ ngăn tơdroăng cheăng vâ pêi cho pro ti lâi pơkâ mê mơhno nhên mâu tơmeăm khoăng ki phá tơ-ê, ai rôh châ pêi tơƀrê, ‘nâi ki tơ’lêi hlâu tung tơdroăng vâ tơbriât cheăng kâ, vâ pin ai troăng rơhlâ pêi krá amê vâ pơtối rak vế ki rơdêi dé tơná, xua ivá kuăn mơngế, kong kế hyôh kong prâi, túa lĕm tro hmâ pêi pro ing nah, ki tơrŭm môi tuăn dêi tâi tâng hdroâng mơngế’’.

Rơtâ tá hneăng hôp mơnhên ngăn

Mâu ngế tung Hô̆i đong mơnhên ngăn hiăng tối, Pơkâ tâi tâng dêi tơnêi têa châ pêi pro hên, tro, tŭm tơdroăng, tí tăng ngăn, mơhnhôk châ veăng ai hên ngế veăng pêi, pêi tơƀrê dêi mâu ngế xiâm, kơvâ cheăng, kong pơlê, mâu khu ki rơkê, mâu khu cheăng khoa hok, mâu khu tơrŭm cheăng lâp plâi tơnêi. Pakĭng mê, pơkâ tơdroăng púi tơngah ki kân a pơkâ tâi tâng dêi tơnêi têa kô po tơdroăng ki mơnhông mơdêk nếo, rôh ki mơnhông mơdêk, tơdroăng mơ-eăm mơnhông cheăng kâ. Mơjiâng pơkâ tâi tâng dêi tơnêi têa cho tơdroăng cheăng pêi ki kân, xơpá, tơvâ tơvân, hâi hlo ai.

Tơbleăng Pơkâ Tâi tâng Tơnêi têa veăng môi tơdroăng ki kân tung tơdroăng vâ pêi pro ƀă tơkŭm mơnhông tơnêi têa tâi tâng ƀă ton ta ah. Tối tơbleăng hiăng chêh mê ƀă pơkâ tơdroăng vâ mơnhông tơnêi têa a râ ki pêi, ing tơdroăng pơkâ hdró, ing troăng rơhlâ mơhno, tơdroăng mơnhông mơdêk tơnêi têa ki Đảng ƀă Tơnêi têa hiăng tối, Phŏ Yăo sư, Tiê̆n sih Trần Đình Thiên, Ngế xiâm ngăn ‘na cheăng kâ Việt Nam tối tiah kố:

“Hlá mơ-éa pơkâ mê kal pro tơƀrê rơdêi. Môi tung mâu tơdroăng ki pro tơ-brê ki a hlo tung pơkâ mê hiăng vế hdró pro hleăng nhên khât, pơkâ mơjiâng pro 5.000km troăng kân tơdrăng lĕm ing nôkố ta troh hơnăm 2030. Nôkố tơdroăng cheăng kâ kal thế châ tê mơdró  ƀă tê rĕng, kal thế ai tơdroăng tơrŭm tơdjêp ƀă dêi rơpó pêi cheăng tơ-brê mê cho tơnêi têa ai um kơchuâ xŏn, po rơdâ kân, xua mê, ki thế achê ƀă tơdroăng pro troăng  kân tơdrăng lĕm cho tơdroăng ki tơ’lêi vâ pêi cheăng châ tơ-brê.

Lâp plâi tơnêi kố hiăng rơkê, malối cho mâu kong têa châu Á ki prôk kơ’nâi thăm rế tơkŭm ivá pro troăng kân tơdrăng lĕm, tung rôh apoăng pro xiâm vâ mơnhông cheăng kâ rĕng châ tơ-brê , ki krá lĕm thế rê tơƀrê tâ’’.

Tiô mâu ki rơkê, ‘na tâi tâng, Tung hlá mơ-éa chêh Tối tơbleăng hiăng tối tŭm mâu tơdroăng ki môi Hlá mơ-éa tơbleăng ai chêh Pơkâ Tơnêi têa kal vâ. Mê cho tơdroăng ăm hlo dêi môi tơdroăng pêi cheăng thế kơtăng khât, pêi tá hiâm mơno, ƀă tuăn ngôa thế ‘nâi tơchĕng tơmiât nhên rơkê, mâ ngăn hleăng tơdroăng púi vâ. Pơkâ tâi tâng dêi tơnêi têa hiăng tơkŭm a mâu tơdroăng cheăng pêi ki kal mê cho: ‘Nâi nhên mâu tơdroăng ki kân ‘na mơnhông mơdêk tơnêi têa; ‘Nâi nhên ƀă troăng rơhlâ vâ mơdêk ăm mâu kơpong ki pêi cheăng, thế mơdêk tơƀrê pêi cheăng kâ; mơjiâng mâu troăng kân ƀă tơdroăng cheăng kâ; pêi klêi tơdroăng mơjiâng tơmeăm khoăng, tíu pêi cheăng, troăng prôk  tơdâng tơ’mô, mơjiâng pro tiô túa nếo a mâu kơpong pêi cheăng xiâm.

Pôa Cao Viết Sinh, Ngế xiâm phŏ ngăn tơdroăng pơkâ ƀă ‘no liăn cheăng tối tiah kố, kal thế tơmiât ngăn nhên troh tơdroăng mơhno cheăng kâ dêi tơnêi têa ƀă thế klâ mâu kơpong ki kân chiâng mâu kơpong kŭn:

“Á tơmiât tiah kố pin vâ cho pơkâ tiô 6 kơpong cheăng kâ, rêh ối môi tiah kố. Laga, ngin vâ môi tuăn thế klâ mâu kơpong kân môi tiah kơpong tơbăng peăng Kơnhŏng pro chiâng péa kơpong Tây Bắc ƀă Đông Bắc lơ kơpong Bắc Trung bộ ƀă Duyên Hải Miền Trung cho tơ-tro. Nam Trung bộ kô rơtế tơrŭm krá ƀă Tây Nguyên mê kô tơ’lêi hlâu cho hơlâ troăng dêi Tây Nguyên vâ prôk ngi têa kơxĭ mê tiô a tơmiât tiah kô, ti mê cho tro ‘nâng’’.

Mơgêi hneăng hôp ƀă ăm hlo ai 44 ngế tung Hô̆i đong hiăng vâ môi tuăn tơbleăng tơdroăng Pơkâ tâi tâng dêi tơnêi têa tung pơla hơnăm 2021-2030, ƀă tơdroăng mâ ngăn vâ pêi troh hơnăm 2050 ƀă ai 100% kơxô̆ phĭu vâ. Tung mê ai 37% kơxô̆ phĭu vâ ing tơdroăng thế tơmâng xo ‘mâi rơnêu pêi klêi tơdroăng pơkâ hdrối vâ pơtroh ăm Chin phuh. Klêi hlá mơ-éa chêh Pơkâ tâi tâng dêi Tơnêi têa châ tơbleăng, kố cho tơdroăng ki mơhnhôk vâ mơnhông cheăng kâ Việt Nam châ xông tơtêk, tơrŭm cheăng ƀă mâu kong têa tung lâp plâi tơnêi.

VOV1 chêh

Gương tơplôu ƀă tơbleăng