VOV4.Xơ Đăng - Mơhé tơdjâk ing pơreăng COVID-19 la vâ tối: um méa thôn pơlê kong ngo, kơpong kong kế ngo ngối, kơpong hdroâng kuăn ngo ai tơ’nôm mâu tơdroăng ki nếo. Khoh ai tơdroăng tơ-ƀrê mê cho ing ivá rơdêi dêi tơdroăng tơrŭm môi tuăn tung rơpŏng hngêi mâu hdroâng kuăn ngo Việt Nam, ing tơdroăng tơmâng tŏng kum dêi Đảng ƀă Tơnêi têa, ƀă  rơtế tơchoâm ivá dêi kuăn pơlê tung lâp tơnêi têa, hlối veăng ai khu rơrŭm ƀă mâu ngế.

Sap ing rup kŏng pêi pro Tơdroăng pơkâ xiâm dêi Tơnêi têa mơjiâng thôn pơlê nếo, tơdroăng rêh ối dêi rêm rơpŏng pơlê Kon Hnong Pêng, a cheăm Đăk Hring, tơring Đăk Hà, kong pơlê Kon Tum hiăng ai mâu tơdroăng pơ’lêh hên. Hngêi trăng krúa lĕm, kuăn ‘nĕng châ nôu pâ păn roăng, rak ngăn krâu păng ‘nâng tơdroăng malối tung hriâm tâp. Tung pơlê bu u ối mâu rơpŏng mơngế hơnăm hiăng krâ, ôh tá ai kuăn ‘nĕng rak ngăn, ôh tá ai ivá pêi cheăng ối tung rơpŏng kơtiê ƀă ki ê cho rơpŏng hngêi chía hôm iâ ƀă rơpŏng kro. Tơdrêng amê inâi mâu rơpŏng pêi lo liăn sap ing chât troh a hrĭng rơtuh liăn, môi tiah A Phinh, A Cần, A Plo, A Ir ƀă hía hé, rế hiá rế tơtêk, mê inâi mâu rơpŏng kơtiê rế hiá rế iâ. Tối ‘na tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo dêi kuăn pơlê a pơlê Kon Hnong Pêng, pôa Nguyễn Văn Dũng, Kăn pơkuâ hnê ngăn cheăng Đảng cheăm Đăk Hring, tơring Đăk Hà mơnhên:

‘’Hnoăng cheăng dêi vâi krâ kuăn pơlê akố hiăng châ mơnhông mơdêk, ki rơhêng vâ tối cho hnoăng dêi kăn pơkuâ hnê ngăn Chi ƀô̆ hiăng pơkuâ hnê mơhno Khu pơkuâ thôn klêi mê mâu khu râ kăn tung tơdroăng mơhnhôk kuăn pơlê veăng mơjiâng mâu tơmeăm veăng kum mơjiâng thôn pơlê nếo dêi cheăm. Pakĭng mâu rơpŏng xuân hiăng hlê plĕng tơdroăng mơjiâng thôn pơlê nếo xiâm kối cho kuăn pơlê. Kuăn pơlê xuân hiăng môi tuăn veăng kum hâi pêi cheăng mơ’no ivá pêi cheăng mơjiâng thôn pơlê nếo’’.

Pêi pro tơdroăng pơkâ xiâm tơnêi têa ‘na mơjiâng thôn pơlê nếo, sap hơnăm 2011 troh nôkố, kuăn pơlê Dơk Rơng (cheăm Glar, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai) hiăng ai veăng kum kân kĭn. Tung mê, mơhnhôk kuăn pơlê ƀă kơxô̆ liăn tơdjuôm dêi pơlê vâ mơjiâng hngêi hôp tơdjuôm pơlê pơla xuân môi tiah mơjiâng hngêi trăng, troăng klông tung pơlê ƀă mâu tơdroăng pêi ki pơxúa ki ê. Châ tơƀrê kố kum cheăm châ mơnhên châ pláh thôn pơlê nếo.  Châ tơƀrê tiah kố cho ai tơdroăng veăng tŏng kum kân kĭn dêi kuăn pơlê pơla Dơk Rơng. Pôa Bùi Quang Thoại, Kăn phŏ hnê ngăn Vi ƀan cheăm Glar, tơring Đăk Đoa, kong pơlê Gia Lai tối:

‘’Klêi kơ’nâi mơnhên, pơkâ păng ‘nâng, thôn Dơk Rơng xuân hiăng châ Vi ƀan tơring mơnhên cho thôn châ plah thôn pơlê nếo. Ki rơhêng vâ tối kuăn pơlê tung thôn hiăng veăng tŏng kum ‘na hâi pêi cheăng, liăn, pleăng tơnêi ƀă kuăn pơlê prôk lăm tơ’lêi. Kuăn pơlê hiăng hlê plĕng tơdroăng ki kal tung mơjiâng thôn pơlê nếo, pro ăm ngiâ méa thôn pơlê rế hiá rế tơtêk, tơdroăng rêh ối kuăn pơlê rế hiá rế mơnhông mơdêk tâ’’.

Rơtế ƀă kuăn pơlê Tây Nguyên, vâi krâ kuăn pơlê rêh ối tíu kơpong kong ngo, kơpong hơngế, hơngo lâp tơnêi têa hiăng đi đo loi tơngah ƀă tơdjuôm ivá môi hiâm mơno pêi pro mâu troăng pêi, troăng pơkâ pêi, troăng hơlâ ing Tơnêi têa troh kong pơlê, mơhé tá drêng ai tơdroăng pá puât, môi tiah drêng tro pơreăng kân COVID-19 xông tâ tú râ ó. Ƀă mâu tơdroăng ki klâi châ hlo hâi kố pơtối ăm pin tơ’nôm tơdroăng loi tơngah mâu tơdroăng krá kâk dêi tơdroăng rŭm môi tuăn. Pôa Đỗ Văn Chiến, Kăn pơkuâ hnê ngăn cheăng Đảng tơnêi têa, Kăn xiâm hnê ngăn Vi ƀan Măt trâ̆n tơnêi têa Việt Nam hiăng xông tơpui:

‘’Tơdroăng rŭm môi tuăn hdroâng mơngế kum ăm tơnêi têa pin tơkâ hluâ tŭm tơdroăng pá puât pơloăng mơnúa. Pơloăng mơnuá pơla kố nah ƀă pơreăng kân COVID-19 cho môi tơdroăng mơnhên hlo nhên khât. Tung môi pơla iâ, tơdroăng châ tơƀrê cho tơxâng nhuô̆m păng ‘nâng. Hiăng ai rơtuh kơxuô tơmeăm Rŭm môi tuăn, kơxuô tơmeăm kum rêh ối pơlê pơla, rơpâu tâ̆n tơmeăm kâ, kơchâi kâ, rơpâu tâ̆n kơmăi kơmok châ pơto mot a pơlê kong kân Hồ Chí Minh ƀă mâu kong pơlê peăng Hdroh tơnêi têa vâ pơtroh ăm dêi po tơdroăng tuăn pâ ƀă kum dêi pó drêng trâm tơdroăng pá puât dêi kuăn pơlê. Mâu um méa, mâu tơdroăng pêi ki kơnâ lĕm hiăng pro rơrêk tung hiâm mơno mơngế. Kô chiâng mơnhên, ƀlêi trâng pơreăng pơla kố nah cho tơdroăng ƀlêi trâng dêi kuăn pơlê, cho ivá dêi tơdroăng rŭm môi tuăn tâi tâng hdroâng mơngế’’.

Ô vâi krâ nhŏng o ƀă pú hmâ! Nếo achê kố, Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh hiăng ai pơkâ kĭ Tơdroăng pơkâ xiâm tơnêi têa kơdroh kơtiê krá tơniăn hneăng hơnăm 2021 – 2025. Hdrối mê, 2 Tơdroăng pơkâ xiâm Tơnêi têa: Mơnhông mơdêk cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla kơpong vâi krâ hdroâng kuăn ngo ƀă kong ngo; ƀă Mơjiâng thôn pơlê nếo, xuân hiăng châ Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh kĭ vâ pêi pro. Môi kơxô̆ liăn hên ing liăn ngân kô châ ‘măn ăm 3 tơdroăng pêi ki kal kố tiô rêm hneăng, ƀă môi pơkâ xiâm: Kơdroh kơxô̆ rơpŏng kơtiê chu a kơlo iâ má môi, kơdroh kơtăn pơla kong ngo ƀă kơpong tơbăng, kuăn pơlê châ pơxúa mâu tơdroăng châ tơƀrê mơnhông mơdêk dêi tơnêi têa.

Mâu tơdroăng ki phiu ro ăm tơdroăng mơnhông mơdêk tŭm tơdroăng a kơpong kong ngo ƀă kơpong hdroâng kuăn ngo tung la ngiâ. Hơngui nếo ăm pin tơ’nôm tơdroăng pói tơngah, mê cho rŭm môi tuăn – môi hiâm mơno, loi tongah khât, kơpong hdroâng kuăn ngo kô ai hên rơnó hơngui phiu ro.

Thanh Tâm chêh

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng