VOV4.Xơ Đăng - Klêi kơ’nâi 10 hơnăm pêi pro troăng hơlâ mơhá hnoăng liăn rak ngăn ƀă mơnhông pêt kong, lối 15 rơpâu rơpŏng hdroâng kuăn ngo K’ho a kong pơlê Lâm Đồng hiăng châ pơxúa tơdrêng, mơdêk pêi lo liăn ing kong, pơ’lêh tơdroăng rêh ối ƀă chôa ‘lâng mơ-eăm tơniăn tơdroăng rêh ối nếo. Kơnôm tiah mê, mơhé tơdjâk dêi pơreăng kân COVID-19 laga Têt kố kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo akố xuân dế hbrâ vâ tơkŭm po phiu ro hơngui, tơdah Têt tŭm ƀă hơtô. Quang Sáng, ngế chêh hlá tơbeăng cheăng tung Rơ’jíu Việt Nam a Tây Nguyên ai chêh tối ‘na tơdroăng mê a kơpong kơnhŏng têa kroăng Dà Nhim, ối tung tơring Lạc Dương, kong pơlê Lâm Đồng.

‘Nâi nhên xah hêi ro rơnó Hơngui tung pơla dế tá ai tơdroăng klâi, hmâ ƀă pơreăng COVID-19 môi tiah mâu rơpŏng ki ê há tung pơlê, la tơdah Têt hơnăm kố, ƀă rơpŏng hngêi pôa Liêng Jrang Ha Solly, ối a thôn 2 cheăm Dà Sar, tơring Lạc Dương (Lâm Đồng) tơvâ hên tơdroăng cheăng la ro há, hlối tơtô tung hiâm mơno. Ôh tá ro ti lâi drêng hlo kơphế dêi rơpŏng hngêi mơhé ôh tá châ xo hên plâi gá la yă to kơnâ, tơ’nôm ƀă kơxô̆ liăn châ xo ing mơhá hnoăng rak ngăn kong…

Ôh tá xê to rak tơniăn ‘na tơdroăng vâ rôe kế tơmeăm xúa tung rơpŏng hngêi mê tung hơnăm 2021 kố nah rơpŏng hngêi pôa ối ‘măn kơdĭng châ liăn hên há. Tơdroăng tung rơpŏng hngêi tơniăn, châ vâ rôe tŭm mâu tơmeăm xúa ki kal vâ xah hêi ro, tơdah lo hơnăm nếo ƀă kuăn pơlê.

‘’Hdrối nah drêng tơdroăng rêh ối trâm hên xơpá, mê ai luât pơkâ mơhá liăn ăm hnoăng rak ngăn kong kum kuăn pơlê ai tơ’nôm kơxô̆ liăn pêi lo, ai liăn vâ rôe tơmeăm kâ tơmeăm xúa tung rơpŏng hngêi. Têt Lo hơnăm nếo kố hngêi ki lâi xuân rôe tŭm mâu tơmeăm kal, rơtế ƀă dêi rơpó xah ro, rơtế tơdah hơnăm nếo púi vâ ai tơ’nôm hên tơdroăng ƀlêi trâng ki nếo’’.

Ối pakĭng kơnoh on dế koh ƀlô ƀlông vâ kơdroh ki hngíu ó dêi kơmăng kong ngo tơbăng a môi hơpăm pro a tơdế kong ngo kŭn, dêi kong rak kơnhŏng têa Dà Nhim, kơtăn troăng kân kơxô̆ 27C – troăng ki tơdjêp ƀă 2 pơlê kong kơdrâm Đà Lạt – Nha Trang dâng 5km vêh peăng mâ hâi lo ‘na kơnhŏng; pôa Păng Ting Doanh, krâ pơlê, hlối cho kăn hnê ngăn chi ƀô̆ thôn 1, cheăm Dà Sar ƀă lối chât ngế tung tôh xo rak ngăn kong pro hơpăm gak ngăn amê vâ hbrâ tơpâ mơdât on chếo kong a rơnó tô mơdrăng.

Pôa Păng Ting Doanh ăm ‘nâi, xua tơdroăng cheăng rak ngăn kong mê mâu ngế tung tôh xo rak ngăn xuân tơkŭm akố. A hiăng tơhrâ xo rak ngăn kong ăm tơnêi têa mê thế ai hnoăng pêi.

Pôa Păng Ting Doanh hơ’muăn, hdrối nah rêm rơpŏng xo rak ngăn kong châ mơhá ăm lối 400.000 liăn/ha/hơnăm mê nôkố hiăng tâk lối 650.000liăn/ha/hơnăm. Riân rêm rơpŏng xo rak ngăn sap 20-25ha kong, pro pơxúa kơxô̆ liăn pêi lo tơniăn 13-16 rơtuh liăn/hơnăm. Tơ’nôm ƀă kơxô̆ liăn châ xo ing pêt kơchâi, prá, loăng plâi ton hơnăm ƀă păn ro, chu í pêap... tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê hiăng tơniăn tâ tâng vâ pơchông ƀă hdrối nah.

Krê to hơnăm kố, kơnôm kơphế ai yă, tơ’nôm a kơxô̆ liăn mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong châ xo a mơ’nui hơnăm mê kuăn pơlê a lâp pơlê xuân ai kơxô̆ liăn vâ tơdah Têt phâi tơtô.

“Ai kơxô̆ liăn châ xo ing tơdroăng xo rak ngăn kong mê tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê tơniăn tâ hdrối hên tâ, kum ai liăn vâ rêh kâ rêm hâi.  Tâng ôh tá ai liăn mê mơni tơdroăng rêh ối dêi kuăn pơlê kô xơpá. Têt mơhé kuăn pơlê tơkŭm xah ro, tơdah rơnó Hơngui tiah hmâ la tơdroăng rak ngăn kong xuân thế mơdêk, ôh tá chiâng tơngôu. Xua kơxô̆ liăn châ xo ing tơdroăng cheăng xo rak ngăn kong cho tơniăn, ôh tá ai tơdroăng hía, ôh tá xâu tá ai yă môi tiah pin pêt loăng plâi, xua mê thế mơ-eăm pêi cheăng tơ’nôm ƀă tơdroăng tơhrâ, đi đo tơmiât ‘nâi tơdroăng cheăng tơná mơ-eăm rak ngăn kong”.

Tơdroăng xúa liăn mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong a Lâm Đồng, tung mê, ai kơpong kong xua Khu rak ngăn kong kơnhŏng têa Dà Nhim a tơring Lạc Dương ôh tá xê to pro pơxúa cheăng kâ krá tơniăn ăm kuăn pơlê, mê ối mơdêk tơ’nôm hlê plĕng ƀă tơdroăng rak ngăn kong ƀă kuăn pơlê kuăn ngo K’ho akố. Tiô pôa Đinh Hữu Đạo, Ngế xiâm phŏ Khu rak ngăn kong rak kơnhŏng têa Dà Nhim, tâi tâng tơnêi lối 40.800 ha kong dêi tíu pêi cheăng pơcháu ăm mâu khu, mâu ngế rak ngăn kong. Tung mê, ai 37.690 ha kong châ pơcháu vâ chê 1.500 rơpŏng kuăn pơlê mơngế K’ho a mâu cheăm Dà Sar,  Dà Nhim ƀă Dà Chais dêi tơring Lạc Dương xo rak ngăn kong.

Pakĭng kum kuăn pơlê mơdêk châ xo liăn, pro tơniăn tơdroăng cheăng kâ rêh ối, tơdroăng rak ngăn kong xuân tung hâi rế châ tơ-ƀrê lĕm tâ. Pôa Đinh Hữu Đạo, ăm ‘nâi:

“Drêng liăn mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong tâk iâ tuăn tơmiât dêi kuăn pơlê hiăng hlê tâ, ai hnoăng tâ dêi mâu rơpŏng xo rak ngăn kong xuân tâk hên, malối cho tơdroăng hbrâ mơdât on chếo kong rơnó tô mơdrăng. Mâu tôh xoăng dêi rơpó gak ngăn a mâu tíu hiăng châ xoăng vâ châ ‘nâi ƀă teăm tơpâ mơdât tâng ai on chếo kong. Tung mâu hâi Têt Lo hơnăm nếo, mâu rơpŏng xo rak ngăn kong klêi hiăng hbrâ tơmeăm Têt, klêi tơdah tâi hơnăm ton vâ lo hơnăm nếo  kuăn pơlê rơtế ƀă mâu tíu pêi cheăng a mâu tíu pro gak ngăn vâ mơdât on chếo xuân môi tiah tơdroăng séa ngăn, gak ngăn kong”.

Tơdrêng ƀă tơdroăng ăm tâk kơxô̆ liăn mơhá ăm hnoăng rak ngăn kong, kum kuăn pơlê xo rak ngăn kong tơniăn ‘na cheăng kâ, kuăn pơlê hdroâng K’ho a mâu cheăm Dà Sar, Dà Nhim ƀă Dà Chais  dêi tơring Lạc Dương (Lâm Đồng) ối châ xúa ing hên tơdroăng pơkâ tŏng kum ki ê xua Đảng ƀă tơnêi têa ‘no liăn mơjiâng pro tơmeăm khoăng, môi tiah tơdroăng kơdroh kơklêa, xăm kơtiê rĕng ƀă krá tơniăn, mơjiâng thôn pơlê nếo, hriâm kih thuât rak ngăn, pơ’lêh hdrê loăng pêt...

Kố cho mâu luât pơkâ ki nhên ƀă pơxúa khât, kum kuăn pơlê hdroâng kuăn ngo K’ho dêi tơring Lạc Dương tối krê ƀă Lâm Đồng tối tơchoâm ai tơ’nôm, mơhnhôk mơnhông mơdêk tơ-ƀrê.

Quang Sáng chêh

Gương tơplôu ƀă tơbleăng