Tíu xiâm ngăn ‘na Tŏng kum rêh ối pơlê pơla kong pơlê Gia Lai sap ing ton nah hiăng chiâng hngêi tơtô dêi hên vâi hdrêng ki ôh tá ai tíu ối, mâu ngế xơpá. Ai mâu vâi hdrêng ki ‘nâ hiăng hmâ ƀă tíu ối kố sap ing ối kŭn klêi kot mâ, hên ngế hdrêng ki ‘nâ troh akố drêng rơpŏng hngêi ai tơdroăng xía vâ. O Kpuih H’Kiều, tối:

“Á ƀă kuăn á ối akố hiăng vâ chê 7 hơnăm. Sap ing troh ối a kố mâu vâi meh, miê, xăng rak ngăn krâu khât, mơnê hên kơ mâu vâi meh,  miê,  xăng a tíu xiâm rak ngăn kố hiăng roăng rak ngin bê ta troh kân ƀă ta troh ngin chiâng mơngế’’.

Jâ Tạ Thị Anh Đào, Ngế pơkuâ Tíu xiâm ngăn ‘na Tŏng kum rêh ối pơlê pơla pú hên kong pơlê Gia Lai, ăm ‘nâi, Tíu xiâm mê nôkố dế roăng rak lối 60 ngế vâi hdrêng kuăn tê ƀă vâi hdrêng ki chó chêng plôm mâ. Mâu thái cô, mâu ngế pêi cheăng a kố đi đo hơ-ui pâ, rak ngăn mâu vâi o, vâi hdrêng akố môi tiah mơngế tung rơpŏng hngêi.

“Pakĭng pêi pro tiô tơdroăng pơkâ tŏng kŭm dêi Tơnêi têa cho Pơkâ 20, mâu vâi muăn akố ối châ kum liăn kâ hmê, liăn vâ xúa rêm hâi, hmân ếo... Pakĭng mê, Tíu xiâm roăng rak kố ối châ tơmâng tŏng kum ing hên mâu khu tơrŭm cheăng, mâu ngế ki ai tuăn hơ-ui vâ mâu vâi muăn châ rêh ối tơniăn tâ. Pro ti lâi mâu vâi muăn a Tíu kố xuân tâ  môi tiah dêi tơná châ roăng rak krâu khât ing kơpeăng kŏng veăng kum dêi kuăn pơlê’’.

Tơdroăng ăm ‘nâi ing Tíu xiâm ngăn cheăng pêi Mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla kong pơlê Gia Lai, Lâp tung kong pơlê nôkố ai lối 5.000 ngế hdrêng ki xơpá. Tơdrêng amê cho hrĭng rơpâu ngế vâi hdrêng a mâu kơpong kơtiê xơpá. Ƀă tơdroăng pơkâ tơniăn hnoăng rêh ối vâi hdrêng ƀă mơdât mâu tơdroăng ki lơ pro ‘mêi vâi hdrêng, mơdât xía vâ, rong râ, mâu kơvâ cheăng, kong pơlê hiăng tơkŭm po hên tơdroăng hnê tối, mơdêk hlê plĕng ƀă hnoăng veăng rak ngăn dêi kuăn pơlê. Pôa Phạm Trần Anh, Kăn phŏ pơkuâ Tíu xiâm ngăn cheăng pêi Mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla kong pơlê Gia Lai, tối:

“Gia Lai malối a mâu kơpong hngế hngo, plông xah hêi ăm vâi hdrêng ôh pá ai. Khu xiâm hiăng pơkâ thế mâu khu tơrŭm cheăng, khu grup tung pơla pơtê hriâm tơkŭm po ăm mâu vâi o xah hêi a mâu hâi pơtê hriâm vâ ai plông xah hêi tơniăn; vâ pôi tá ai mâu vâi muăn lăm troh a mâu tíu ki ôh tá tơniăn ah lơ trâm tơdroăng khéa kho”.

Hơnăm nah, Khu rak liăn kơdĭng Kum vâi hdrêng kong pơlê Gia Lai hiăng mơhnhôk châ lối 3.380 rơtal liăn, mê cho kum ăm liăn ƀă mâu khu tŏng kum ăm tơmeăm. Ing kơxô̆ liăn mê, tung hơnăm 2023 ƀă 6 khế apoăng hơnăm 2024, Khu Rak ngăn Liăn kơdĭng hiăng hrê 2,435 rơtal liăn pâ pơlât plâi muih ăm 20 ngế hdrêng tơdroăng rêh ối xơpá ó, 17 ngế hdrêng hoăng tơliê; hbru 50 toăng rơxế mái ăm vâi o ki ai tơdroăng rêh ối xơpá.

Ngoh Đỗ Đức Thanh, kăn phŏ pơkuâ hnê ngăn Đoân Droh rơtăm kong pơlê Gia Lai tối, tung khế pêi pro mâu tơdroăng xúa vâi hdrêng hơnăm kố, mâu droh rơtăm tung kong pơlê hiăng diâp rơpâu kơxu tơmeăm, mâu tơdroăng rêh ối cheăng kâ, tơkŭm po tơdroăng pơhlêh xok chhá xo tơmeăm hbru ăm, hbru rơxế mái ăm hok tro kơtiê ki mơ-eăm tơkâ luâ xơpá, vâ mơhnhôk vâi o kơdôu mơ-eăm tâ nếo.

“Khu pơkuâ ngăn Đoân kong pơlê xuân hiăng pơkâ tơdroăng cheăng cho mâu khu tơrŭm cheăng dêi Đoân pơtối xo tŏng kum đi đo mâu vâi o ki xơpá, ai inâi tung hlá mơ-éa ƀă tơdroăng pêi pro nhên ôh tá xê to ƀă tơmeăm, liăn ƀă mâu kơxu tơmeăm, mê ối lăm pôu kơ-êng, hơlêm, mơhnhôk veăng kum mâu vâi o tung tơdroăng hriâm ƀă tung rêh ối”.

Laga, cho kong pơlê ki ai hên hdroâng kuăn ngo, tơdroăng rêh ối trâm hên xơpá, kal thế mơ-eăm ƀă tơdroăng veăng tơdjuôm ivá tâi tâng kuăn pơlê tung tơdroăng rak ngăn vâi hdrêng.

Kring vế, rak ngăn ƀă hnê vâi hdrêng nốkố cho xiâm vâ ai mơngế ki pêi cheăng rơkê, vâ ai mâu ngế rơkê vâ mơnhông tơƀrê krá tơniăn tơnêi têa tung la ngiâ. Khế pêi mâu tơdroăng cheăng xua vâi hdrêng cho rôh vâ  rêm râ, kơvâ cheăng, khu ai tuăn hơ-ui tung kong pơlê mơhno hnoăng cheăng dêi tơná veăng kring vế, rak ngăn ƀă hnê mâu vâi hdrêng. Khu xiâm ngăn cheăng pêi Mố đô̆i tro rong ƀă rêh ối pơlê pơla kong pơlê Gia Lai krếo thế mâu khu tơrŭm cheăng, mâu ngế, khu mơdró, khu ai tuăn hơ-ui tơmâng veăng kum ăm mâu vâi hdrêng ki xơpá ó, vâi hdrêng chó chêng plôm mâ, kuăn tê...

Ing kơxô̆ liăn ‘măn kơdĭng tŏng kum vâi hdrêng kong pơlê Gia Lai. Ƀăng mâu tơdroăng mơ-eăm dêi tâi tâng pơlê pơla, vâi hdrêng ki xơpá a Gia Lai dế chôa lâng châ roăng râk krâu, châ kring vế ƀă ai tơdroăng rêh ối lĕm tro tâ.