VOV4.Xơ Đăng - A rôh hôp má 10 nếo achê kố dêi Vi ƀan pơkuâ Kuô̆k hô̆i, mâu kăn hiăng tơ’nôm môi hdroh néo ăm rơkong tơpui tối ‘na kơxop hlá méa Luât Hbrâ, mơdât xiăn pâ tung on veăng, rơpŏng hngêi ki (‘mâi hơ’lêh). Vi ƀan pơkuâ Kuô̆k hô̆i hiăng môi tuăn ‘na tơdroăng ki kal mơjiâng kơxop hlá mơ-éa luât, tơdrêng amê hlối pơkâ thế ‘mot tơ’nôm mâu tơdroăng ki xiăn pâm tung rơpŏng hngêi vâ tối ‘na tơdroăng ki ai khât tung rêh ối ƀă ví mâu tơdroăng ôh tá tro, malối cho séa ngăn ‘na tơdroăng ki ngế xăng xo pâ xiă, pâm kuăn krê dêi kơnốu lơ kơnốu ‘nêk, xiê̆n pâm kuăn krê dêi kơdrâi.

Kơnâi 15 hơnăm pêi pro, Luât hbrâ mơdât tơxiăn tô pâm dêi rơpó tung rơpo\ng hngêi  hiăng pro pơ’lêh khât ‘na tuăn tơmiât, veăng kring vế mơngế ki tro kơnốu tôu pâm, tơleăng mơnhên mâu tơdroăng ki pro xôi luât tung hbrâ mơdât tơxiăn tơpâm tung rơpo\ng hngêi. Laga, xuân ối hên tơdroăng kơlo ki pro ‘mêi ó, chiâng pá, pơkí, pá vâ ‘nâi hdrối [ă pá vâ tơleăng mơnhên mâu pơkâ ‘na luât ki pơkâ nôkố. Tiô tơdroăng séa ngăn dêi tơnêi têa tối tơbleăng hơnăm 2020, tung 3 ngế kơdrâi mê ai vâ chê 1 ngế kơnốu ki xiăn, tôu pâm ‘nâ hía pro pơlăm pơlối. ki tơxâng vâ tối, ai lối 90% ngế kơdrâi tro kơnốu tôu pâm la ôh tá tối ăm mâu ki ê ‘nâi vâ vâi veăng kum.

Mâu tơdroăng pâ thế mơdêk, mâu tơdroăng hnê tối ‘na hbrâ mơdât tơhôu tơhêng tơxiăn tôu pâm dêi on veăng; mâu tơdroăng hnê pơ’lêh pêi pro [ă tơdroăng mơ-eăm kum séa ngăn tơdroăng tơhôu tung rơpo\ng hngêi. Pak^ng mê, vâ hnê tối, hlá mơ-éa luât thế chêh pơkâ tiô troăng ki xo tơdroăng tối tơbleăng ‘na tơhôu tôu pâm dêi rơpó tung rơpo\ng hngêi mê Ko\ng an cheăm chiâng phêp thế  mơngế ki tôu pâm dêi on veăng tung rơpo\ng hngêi thế lăm troh a tíu pêi cheăng Ko\ng an râ cheăm vâ mơnhên tơdroăng [ă tơleăng mơnhên tơdroăng tôu pâm tung rơpo\ng hngêi.

Laga, pôa Lê Tấn Tới, Ngế pơkuâ Vi [an ngăn lêng tơkăng kong [ă kring tơniăn dêi Kuo#k ho#i tối tiah kố, tơdroăng tơkêa luât hâi pơcháu hnoăng ăm ko\ng an cheăm:

‘’Tơdroăng tơxiăn tôu pâm tung on veăng cho pro xôi luât. Mơhé pơxâu phak  lơ tơdroăng xôi luât cho ko\ng an cheăm thế ai hnoăng tơleăng mơnhên. Pơcháu ăm ko\ng an cheăm séa ngăn pêi pêi pro, pôi tá ối achê… kố cho tơdroăng cheăng pơcháu ăm ko\ng an cheăm pêi xuân hngăm hngo. Pơkâ dêi ko\ng an cheăm thế mơngế, ki pro xôi tôu pâm mâu ngế tung on veăng rơpo\ng hngêi lăm troh a cheăm.

Pơtih tâng 3 tơdroăng mê, vâi ôh tá vâ tơmâng ko\ng an cheăm pro ti lâi? Xua mê a pâ thế pơcháu hnoăng ki mê ăm ko\ng an cheăm ngăn tung luât ki mê’’.

Vi [an pơkuâ cheăng Kuo#k ho#i tơ’nôm mâu tơdroăng xôi tôu pâm dêi on veăng rơpo\ng hngêi vâ tối ki hlo khât tung rêh ối [ă ví lơ tro lôi, malối cho tung pơla nôkố drêng tơdroăng tơhôu tôu pâm dêi rơpó tung on veăng ai tối cho tơdroăng ki rơ-iô [ă hên troăng ki pá, pơkí, hlối rơ-iô, Tơdroăng pơkâ pêi pro mâu tơdroăng tơhôu tôu pâm tung on veăng rơpo\ng hngêi kal ai tơdroăng ki tơru\m [ă mâu tơdroăng hbrâ bí tơhôu tôu pâm tung on veăng.

Nguyễn Kim Sơn, Ngế xiâm ngăn tối ki khât mâu tơdroăng ki ngăn cho tôu pâm [ă mâu hok tro tung rơpo\ng hngêi:

‘’Paki\ng păn roăng mê ối hnê, Lôi oh tá vâ hnê [ă hnê ngăn to vâ xuân thế ngăn cho tôu pâm [ă mâu hok tro. Má péa, pơklât rah xo tơdroăng cheăng, troăng vâ pêi cheăng phá tâ tơdroăng púi vâ dêi vâi hdrêng. Nôu pâ hmôu púi vâ dêi kuăn pêi cheăng mâu tơdroăng ki ôh tá tơtro [ă ivá vâi, púi vâ tơdroăng ki vâi vâ. Pak^ng mê, tơdroăng mơdât pêi pro mâu tơdroăng púi vâ ki kal dêi vâi hdrêng  tơdroăng kố  thế hbrâ rơnáu’’.    

Hlo tơdroăng mê, pôa Vương Đình Huệ, Kăn xiâm hnê ngăn Kuo#k ho#i pơkâ thế tơ’nôm, mơnhên mâu tơdroăng ăm ‘nâi mâu ngế ki lâi tro tôu pâm tung rơpo\ng hngêi [ă mâu ngế ki hiăng rêh ối pơchoâm [ă dêi rơpó, hiăng ai tơdroăng păn roăng ngăn môi tiah ‘’kuăn păn dêi tơná’’; nôu pâ ôh tá tối cho dêi kuăn la rêh ối tơchoâm [ă dêi rơpó; malối séa ngăn tơdroăng dêi ngế xăng ‘nêk kuăn krê dêi kơnốu, lơ ngế Pâ tăm gá ‘nêk mơ’nêa pro pơlăm pơlối kuăn krê dêi ngế kơdrâi:    ‘’ ‘Nâi kơnó ti lâi, tơdroăng pêi pro ti lâi vâ tơku\m amê. Tơxiăn tôu pâm tơdjâk troh ki mê gá pá khât. Mâu ngế cheăng kơvâ ‘na luât, khoa hok ăm tơtro ‘na tơdroăng tơleăng tơdroăng xôi, ko\ng an, Tíu xiâm séa ngăn arak luât, hngêi tơleăng [ă hía hé tí tăng ‘nâi ple\ng tơ’nôm. Malối tơmâng troh mâu ngế xăng ki xo pâ gá tôu pâm kuăn dêi ngế kơnốu. Pâ tăm lơ ngế pơyô, hâi cho ngế tung on veăng rơpo\ng hngêi la hiăng ‘nêk mơ’nêa kuăn krê dêi ngế kơdrâi. A hlo tung luât mê vâ tối hên mâu tơdroăng ki mê’’.

Lại Thị Hoa chêh

Gương tơplôu [ă tơbleăng