Tíu tê mơdró tơkăng kong lâp plâi tơnêi mê Xa Mát cho môi tung péa tíu tê mơdró a kơpong tơkăng kong ki kân dêi kong pơlê Tây Ninh ai hên tơmeăm châ mơ’no tê rêm hâi tơkâ luâ tíu tơkăng kong. Tơdrêng ƀă rôe ‘mot hên tơmeăm pêi lo mê mâu khu râ kơvâ cheăng thế đi đo hbrâ rơnáu tơbleăng tơdroăng hbrâ mơdât mâu ki tê mơdró liu lơ châ chơ dêi tơmeăm tơkâ luâ kơchơ tê mơdró kăng kong. Malối klêi kơ’nâi tơdroăng pơreăng tâ tú hiăng rơhĭng rơhối tơdrêng mê khu gak ngăn tíu tê mơdró tơkăng kong Xa Mát tơbleăng hlối ăm mâu khu cheăng kring gak xuân môi tiah mâu tơdroăng pêi pro vâ gak tơniăn tơmeăm ki chơ tơkâ luâ tíu tơkăng kong châ rĕng tâ ƀă kơjo kum khât ăm mâu khu mơdró ki pêi cheăng tê rôe kế tơmeăm kong têa ê, xuân môi tiah mơngế ki mot lo tíu tơkăng.

Ngăn tơjuôm sap apoăng hơnăm troh nôkố a tíu tê mơdró kăng kong lâp plâi plâi tơnêi a Xa Mát hâi trâm tơdroăng ki xâu, pá puât tơdjâk troh tơmeăm tê mơdró liu. Pôa Nguyễn Hồng Sơn, Kăn xiâm phŏ hnê ngăn Tíu xiâm tê mơdró tơkăng kong Xa Mát ăm ‘nâi:

“Tơdroăng tê mơdró liu dêi mâu ngế vâi xuân pơxiâm ô eăng hên nếo, vâi xuân xúa xêh tơdrêng ai mâu luât pơkâ tŏng kum tơ’lêi hlâu ‘na luât xuân môi tiah túa pro hlá mơ-éa tơkâ luâ tíu tê mơdró tơkăng kong mê vâi kô ai mâu tơdroăng hriăn pro ki tơ-ê xêh vâ châ chơ dêi mâu tơmeăm tê mơdró liu chiâng môi tiah tơmeăm ki tê mơdró tiah hmâ há, ki xiâm cho vâ kơtôa xua ôh tá nâp hnoăng liăn ki tơkâ luâ tíu tơkăng kong. Malối a tíu tơkăng kong Xa Mát kố cho troăng tơkăng kong ai troăng prôk chêng ƀă peăng Kul ai kơpong pêi chiâk pêi lo kế tơmeăm.

Mê tơdroăng tê mơdró liu a kơpong tíu tơkăng kong Xa Mát gá ai hên tơdroăng ôh tá tơniăn, tơdroăng tê mơdró ôh tơdrăng. La klêi kơ’nâi hiăng tâi pơreăng mâu khu râ pơkuâ cheăng tung kong pơlê vâi xuân kơhnâ ăm mâu khu cheăng kring gak vâ hbrâ mơdât khu ‘mêi, mê tơdroăng tê mơdró liu nôkố dế rơhĭng la xuân ối ai mâu tơdroăng vâi ai pro túa ki ê ‘na tơdroăng tê mơdró liu dêi mâu tơmeăm pêi lo vâ châ mơ’no tê tơkâ luâ tíu tơkăng kong Xa Mát kố’’.

Xuân môi tiah mâu tíu tê mơdró tơkăng kong ki ê, Khu xiâm ngăn tíu tê mơdró tơkăng kong lâp plâi tơnêi Xa Mát đi đo tâm mâu tơdroăng xơpá pơloăng mơnúa tung tơdroăng tê mơdró liu, mơdât mơdró ma tŭi, chơ tơmeăm hmâng vâ, tơmeăm ôh tá ‘nâi xiâm ulâi ah lơ châ mot tê a kơchơ tíu tơkăng kong, mâu ngế tê mơdró liu hmâ tơvât tơmeăm ki tê liu tơdjuôm tung tơmeăm ki ăm phêp tê vâ tăng troăng châ chơ tơkâ luâ tíu tơkăng kong, ing mâu troăng tơkăng kong, tung mê, ai tơmeăm ki mơdât tê.

Mâu ngế hmâ pơ’lêh luât pơkâ xúa hên tơdroăng vâ hlĕng kơtôa ki pơrá phá xúa troăng pơkâ tê tơmeăm ki tro tiô luât pơkâ troăng kŭn tơkăng kong vâ chơ tơmeăm ki ôh tá tro luât châ tơkâ luâ tíu tơkăng kong vâ ví kơ khu râ pơkuâ cheăng lơ pâ ngăn hlá mơ-éa.

Pôa Nguyễn Văn Đạt, Đô̆i trương đô̆i ngăn tŭm tơdroăng, Khu xiâm ngăn tíu tê mơdró tơkăng kong Xa Mát, ăm ‘nâi:

“Tâi tâng tơnêi a cheăm Tân Lập kân rơdâ, troăng tơkăng kong xŏn dâng 35km, ki xŏn dêi troăng kong kŭn ai po, mâu khu xiâm ki tê mơdró tơkŭm tơmeăm drô troăng tơkăng kong ƀă a peăng tơnêi dêi Kul. Hmâ hlo vâi mot tê liu a Việt Nam a kơmăng, ai ngế gak ngăn mâu khu râ pơkuâ cheăng mê chiâng xơpá tung tơdroăng séa ngăn ƀă vâ mơdât mâu khu ‘mêi a drô troăng tơkăng kong cho xua khu tơkŭm pêi hnoăng cheăng séa ngăn ki hmâ pêi tiô dêi hnoăng cheăng ki mê, kơxô mơngế pêi cheăng gak ngăn iâ, tíu ối kân rơdâ mê chiâng trâm hên tơdroăng xơpá”.

‘Nâi nhên mâu tơdroăng tơ’lêi xơpá sap ing apoăng hơnăm, tíu pêi cheăng hiăng hbrâ tí tăng ‘nâi plĕng mâu tơdroăng vâ pêi mâu hnoăng cheăng ki kal ƀă pơkâ mâu troăng rơhlâ tơkâ luâ xơpá, tung mê tơkŭm pêi mâu tơdroăng: Pêi pro mâu tơdroăng mơdât ki lŭp ƀă xo liăn ngân tro, tŭm têk, mơdêk ‘mâi hơ’lêh pro hlá mơ-éa, pêi cheăng tiu túa nếo a tíu tê mơdró tơkăng kong, hơ’lêh nếo tơdroăng cheăng mơdêk tối tơbleăng mâu tơdroăng plâ mơdât tê mơdró liu, ôh tá tơdrăng tung tê mơdró a tíu tơkăng kong.

Tơdrêng ƀă mâu troăng rơhlâ tối kơpêng, khu xiâm ngăn tíu tê mơdró kăng kong lâp plâi tơnêi Xa Mát hiăng mơdêk tơrŭm tơpui tơno tối ăm ‘nâi mâu tơdroăng ƀă mâu ngế cheăng kring gak a tíu tơkăng kong, rak ngăn ‘na tê mơdró, kŏng an, hlo hiăng pơ’lêh tơƀrê tâ, hên tơdroăng cheăng châ séa ngăn hlối ai hên ngế veăng pêi dêi mâu tíu pêi cheăng khu râ pơkuâ cheăng. Pôa Nguyễn Nam Hồng - Ngế xiâm pơkuâ Tíu tê mơdró tơkăng kong Xa Mát ăm ‘nâi tơ’nôm:

“Vâ tơniăn tơdroăng cheăng hbrâ mơdât tê mơdró liu khât tâ mê khu ngăn tíu tê mơdró tơkăng kong thế mơdêk tối tơbleăng mâu tơdroăng cheăng pêi dêi ngin, pơtih tơdroăng tí tăng ‘nâi plĕng, tối ăm ‘nâi mâu tơdroăng nếo ai xuân môi tiah kĭ mâu luât pơkâ tơrŭm ƀă mâu khu râ pơkuâ cheăng ƀă mâu cheăng tơring tung kong pơlê.

Pakĭng mê mâu kăn ƀô̆, khu râ pơkuâ cheăng ngin drêng pêi tơdroăng cheăng séa ngăn mơdât tê mơdró liu thế đi đo po ngăn mâu tơdroăng tung phần mềm ai chêh ‘na tơdroăng cheăng pêi dêi tíu tê mơdró tơkăng kong vâ ‘nâi mâu tơdroăng ti lâi, tơdroăng ki khu ‘mêi hriăn pêi, troăng rơhlâ pêi xuân môi tiah mâu ngế ki tơkâ luâ cheăm, tơring tíu tơkăng kong.

Ngin thế lăm hriâm tơdroăng cheăng tung mâu khu râ pơkuâ cheăng kơpêng hnê ƀă kơvâ cheăng vâi xuân rak tơniăn ăm pin, tối ăm pin ‘nâi hdrối mâu tơdroăng ki khu ‘mêi hriăn vâ pro vâ mâu kăn pin pêi tro hnoăng cheăng tơná a tung cheăm tơring kong pơlê’’.

Vâ pê klêi mâu tơdroăng pơkâ cheăng ki rêm râ hiăng pơcháu ăm tung hơnăm 2022. Khu xiâm ngăn tíu tê mơdró kăng kong Xa Mát pơtối tơbleăng tâi tâng mâu tơdroăng pêi kơtăng khât mâu troăng rơhlâ pơkâ, teăm pơkâ mâu tơdroăng vâ hbrâ mơdât khu tê mơró liu ƀă ki ôh tá tơdrăng tung tê mơdró, veăng séa ngăn kơtăng tơdroăng tê mơdró a kơpong tíu tơkăng kong, tíu tê mơdró mê vâ rế tơƀrê.