A pơlê Bu Ndrung, cheăm Đức An, kong pơlê Lâm Đồng, mâu ngế pêi cheăng pro hngêi trăng dế mơ-eăm pêi vâ rĕng klêi môi toăng hngêi nếo ăm ngoh Điểu Phạm Dương (kuăn ngo M’Nông). Ing tơná hiăng hmâ xua pêi hên hơnăm lăm pro hngêi vâi, ngoh Dương “hơ’muăn tối” ‘na hngêi hơniâp ro, châ mơjiâng pro ing kơxô̆ liăn veăng tŏng gum dêi Khu xiâm pơkuâ Kŏng an ƀă rơpŏng hngêi veăng broăng tơ’nôm:

“Hngêi ki kố châ pro tiô tuăn tơná á vâ dêi, ƀă tâi tâng ki rơdâ 77m2. Pơla hơniâp on ai veăng tơdah tơmối ai kơtuh ki ‘măn kế, xo ah hmôi tâng ai liăn a rôe tivi ‘măn akố.  Hơpiâp on cho tíu vâ pế pơchên hmê kơchâi kâ dêi rơpŏng hngêi. ‘Na bo ki vâ lo peăng pá rŏng, cho vâ pro hngêi ti dế klâ pro ăm gá phá xêh”.

Rêm hâi lăm troh a mâu tíu dế pro hngêi tung pơlê cheăm môi tiah “Ngế ki séa ngăn’’, Pôa Điểu Khuy ngế pơkuâ pơlê Bu Ndrung, cheăm Đức An, ăm ‘nâi,  kuăn pơlê akố tơrŭm dêi rơpó.

“Châ Đảng, Tơnêi têa tơmâng tŏng gum, mê kuăn pơlê ngin hmiân tuăn ƀă hlối ro. Kuăn pơlê ngin tung pơlê Bu N’drung kố, drêng ai tơdroăng cheăng pêi ki kân xuân lăm pôu kơ -êng ƀă veăng gum kơhnâ khât. Pơtih mơjiâng pro hngêi ‘lo; ngế ki ‘nâ veăng lăm pro hngêi, ngế ki lâi ai tơmeăm veăng ăm tơmeăm”.

A kơpong kăch măng dêi cheăm Nâm Nung, hên hngêi xi kơchoh xuân dế chôa pơ’lêh ƀă mâu hngêi ki lĕm. Ngoh Y Kram ối a pơlê Ja Rah tối “Plâ rơxông bú pro hngêi môi hdroh, châ Tơnêi têa kơjo kum mê thế mơ-eăm mơjiâng pro lĕm”.

“Hiăng pro hngêi, mơhé xơpá la mơ-eăm pêi kô krá, pêi lĕm vâ tơniăn ăm kuăn ‘nĕng; xua hiăng pro mê thế pêi thế ối plâ rơxông. Á mơ-eăm tăng mung tơ’nôm xo ah hmôi kô tơvêh ăm nhŏng o. Rơpŏng hngêi xơpá, châ tơnêi têa kơjo kum 60 rơtuh liăn; nhŏng o kuăn pơlê veăng kum, mê nếo ai hngêi ối môi tiah kố. Hơnăm kô nah kơphế xuân ai yă, kơdĭng to lâi hơnăm nếo châ mơjiâng pro môi toăng hngêi”.

Tối ‘na nâ H’Monh xuân ôh tá kơtôa tơdroăng hơniâp ro drêng ai hngêi ối nếo.

“Hiăng ai hngêi ối vâ hding mêi, hding tô á sôk ro ‘nâng ƀă hmiân tuăn pêi cheăng vâ tơmâng tŏng gum ăm dêi kuăn châ hriâm, á kô mơ-eăm pêi cheăng kâ vâ xông tơƀrê, kơdĭng liăn to lâi hơnăm nếo kô tơvêh ki nhŏng o, môi pâ hiăng veăng kum á ai môi toăng hngêi krá kak tiah kố”.

Kơtăn ing mê ôh tá tá hơngế, rơpŏng hngêi ngế lêng hơnăm hiăng krâ Y Choi dế tơkŭm po mơdĭng to hngêi nếo tung hiâm mơno sôk ro tơtô. Tung hngêi ki lĕm mê hvái peăng long Nâm Nung rơngiâp, ngế lêng hơnăm krâ Y Choi tối tơdroăng ki phiu ro.

“Hdrối mơjiâng pro hngêi, á ối tung hngêi tơchiê ki pro sap hơnăm 1989, hiăng vâ kơtong. Châ tơnêi têa veăng kơjo kum liăn pro hngêi a mung liăn ing hngêi rak liăn kum mâu kơtiê mê a ai hngêi ối lĕm krá tiah kố. Rơpŏng hngêi a phiu ro ‘nâng, a mơnê hên kơ Đảng, Tơnêi têa”.

Hơnăm 2025, kơpong tơkăng kong dêi kong pơlê Lâm Đồng (Dak Nông hdrối nah) kơjo kum pro ăm rơpŏng ki hngêi xi kơchoh, pro ăm 1.755  rơpŏng. Khu xiâm Kŏng an xuân hiăng kơjo kum liăn mơjiâng pro 500 toăng hngêi ăm kuăn pơlê. Ing tơdroăng ki hlo khât tơbleăng pêi a pơlê, jâ H’Thương - ối a cheăm Nâm Nung, kong pơlê Lâm Đồng, ăm ‘nâi:

“A hlo sap ing Tíu xiâm tơnêi têa troh cheăm, Tơdroăng têa tah hngêi pơtân, hngêi xi kơchoh pro ăm hngêi nếo hlo pêi tơƀrê. Akố, ngin séa ngăn, mơhnhôk thế pro klêi tro hâi khế, tro tơdroăng pơkâ. Ngế pro xiâm hnê ngăn Chin phuh hiăng hlo kuăn pơlê ôh tá ai hngêi ối, thế rĕng pro hlối. Nôkố hiăng troh rơnó mêi, tô tuăn ăm kuăn pơlê, Ngế pro xiâm hnê ngăn tơnêi têa hiăng hnê mơhno pêi pro tơniăn tro tiô pơkâ, vâ kuăn pơlê mot ối, teăm tơdrêng”.

Ing mâu troăng hơlâ pêi tro ‘ló ƀă tơdroăng veăng kum dêi khu cheăng kal kí, mâu hngêi ối nếo lĕm dế pơ’lêh hngêi ton xi kơchoh, djâ tơdroăng lĕm ro, tơngah ‘na môi tơdroăng rêh ối tơniăn tơtô ăm rơpâu rơpŏng kuăn pơlê a Lâm Đồng. Ing tơdroăng tơrŭm dêi rơpó, veăng gum dêi rơpó tung kuăn pơlê xuân châ mơhno tơdroăng pêi pro ki lĕm tro tơrêm toăng hngêi ối, veăng mơhno tuăn pâ dêi rơpó, mơhno tuăn loi dêi kuăn pơlê ƀă Đảng ƀă Tơnêi têa. “ Tơdroăng phiu ro dêi mâu ngế troh lăm mơgrúa dêi hngêi trăng nếo klêi pro” dế tơbleăng troh lâp lu mâu pơlê.