Hên hơnăm kố nah, tơdroăng ôh tá ai cheăng pêi a kơpong kong ngo, kơpong hơngế hơngo xuân hên. Klêi kơ’nâi rêm roh hriâm, ai chât rơpâu ngế hok tro lâm 9 a kơpong kong ngo peăng kơnho\ng ôh tá ‘nâi pro ti lâi: Pơtối hriâm râ má pái lơ lôi pơtê hriâm vâ lăm pêi cheăng. {a\ 3 hơnăm kố nah, ai môi tơdroăng kơdroh chôu hriâm hiăng [a\ dế châ mâu kong pơlê po rơdâ pêi pro. Tơdroăng kố châ tối cho ‘’9 tơ’nôm’’. Tiô túa hnê mơjiâng cheăng pêi 9 tơ’nôm, mâu vâi o hok tro lâm 10, kô chiâng hriâm chư vâ kêi đeăng tơdroăng hriâm phôh thong râ trung kâp. Kố châ ngăn cho môi troăng prôk vâ mơjiâng mơngế pêi cheăng châ tơ-[rê.

O Sằm Thị Chung, ngế hdroâng kuăn ngo Dao cho hok tro hơnăm mơ’nui hngêi trung trung kâp hnê pêt tơmeăm khoăng [a\ rak vế hdrê kơchâi plâi pôm, hngêi trung kao đăng hnê cheăng pêi ai tíu kâ koi ối kong pơlê Bắc Kạn. Mơhé hơnăm ối iâ, laga sap ing klêi hriâm râ má 2, o hiăng pơkâ prôk troăng hriâm cheăng pêi [a\ kô pơtối hriâm to kao đăng, vâ mơdêk ki rơkê tung pêi cheăng.

‘’Klêi kơ’nâi mơgêi râ má pái lo ing hngêi trung á tối vâ lăm pêi cheăng a kong têa ê, a mâu kong têa pêi chiâk deăng xúa hưh cơ mơnhông mơdêk, môi tiah Nhuk [a\ Đài Loan mê á kô hriâm mâu túa ki rơkê tơtro tơdroăng ki châ hriâm. Klêi kơ’nâi klêi hriâm vêh a hngêi mê á kô pơxiâm tăng cheăng pêi’’.

Laga, iâ kuăn ‘ne\ng hdroâng kuăn ngo re\ng ai troăng prôk môi tiah o Chung. Xua ai hên kơpong hngêi kơmăi kơmok ki achê mê xua mê, tâi tâng mâu ngế pêi cheăng hơnăm ối nếo kơpong kong ngo châ rah lăm pêi cheăng a tíu ê. Klêi kơ’nâi 5 – 10 hơnăm, vêh a pơlê xiâm tơná, tơdroăng ôh tá ai cheăng pêi xuân ai. Thái Vũ Tố Uyên, Thái pơkuâ khoa Cơ Điện, Hngêi trung Cao Đẳng hnê cheăng pêi hdroâng kuăn ngo ai tíu kâ koi ối pơtê kong pơlê Bắc Kạn tối ăm ‘nâi:

‘’Mâu hơnăm achê kố, hên vâi o hok tro klêi hriâm hngêi trung phôh thong mê mâu vâi o pơtối pêi cheăng a mâu ko\ng ti. Mê klêi kơ’nâi môi pơla vâi o pơtối vêh ối a hngêi [a\ tá hâi ai cheăng pêi. Xua mê tung pơla achê kố, mâu vâi o tơmiât hriâm cheăng pêi nếo cho xiâm kối krá tơniăn dêi tơná [a\ mâu vâi o kô rah xo ăm dêi tơná troăng prôk lăm hriâm cheăng pêi’’.

Vâ mơdêk hlê ple\ng kum mơngế hriâm xuân môi tiah hnê mơhno troăng ăm hok tro sap ing lâm 9, túa pêi cheăng ‘’9 tơ’nôm’’  hiăng kum kuăn ‘ne\ng kơpong hdroâng kuăn ngo ai roh tơ’lêi re\ng tăng tơdroăng pêi cheăng ai roh tơ’lêi cheăng pêi tơniăn tâ. Hok tro mơgêi râ má péa phôh thong lăm hriâm trung kâp hnê cheăng pêi châ hriâm tê kơtê a mâu hngêi trung kao đăng. Hơ’leh [a\ tơdroăng pơtê lôi tơdroăng hriâm a pơlê xiâm, kum rơpo\ng pêi klâng lơ troh mâu pơlê kong kơdrâm lăm pêi cheăng, pêi lo liăn iâ, bu klêi kơ’nâi 2 hơnăm hriâm, mâu vâi o rế ai [a\ng lâm 12, xuân rế ai môi [âng trung kâp hnê cheăng pêi a kơlo liăn khế 4 rơtuh 700 rơpâu liăn.

O Hoàng Văn Quang, ối a cheăm Sơn Nam, tơring kong ngo Sơn Dương, kong pơlê Tuyên Quang tối ăm ‘nâi:

‘’A hngêi trung châ hriâm pêi hlối [a\ châ hngêi trung tơbleăng lăm pêi cheăng, châ kâ liăn khế tơniăn, ai tơdroăng cheăng tơniăn há’’.

Tiô pôa Lê Quân, Ngế xiâm pho\ pơkuâ cheăng pêi, Mô đo#i rong râ [a\ pơlê pơla, [a\ hok tro, tơdroăng rah xo túa pêi ‘’9 tơ’nôm’’ cho troăng prôk ‘nâng ‘nâi [a\ tơtro [a\ ivá hên vâi o vâ ai môi tơdroăng pêi cheăng [a\ pêi lo liăn tơniăn. Klêi kơ’nâi xo [âng trung kâp, mâu vâi o kô chiâng tơ’noăng to râ kao đăng [a\ đăi hok.

‘’Pin kô pro tơdroăng hnê mơjiâng sap ing 2 troh 4 lơ 5 hơnăm, tiô rêm kơvâ hriâm vâ mâu vâi muăn rah xêh tơdroăng hriâm. {a\ tơdroăng hnê mơjiâng kố châ pro a tâi tâng [a\ pơcháu hnoăng hbrâ xêh ăm thái cô pơkuâ mâu hngêi trung kao đăng, trung kâp vâ mơjiâng pro tơdế hnê mơjiâng cheăng pêi [a\ hnê chư châ tơru\m [a\ dêi pó. Tiah mê mâu vâi muăn châ hriâm kêi đeăng tơdroăng hnê mơjiâng cheăng pêi mê xuân châ hriâm chư tiô pơkâ [a\ mâu vâi muăn ai hnoăng mot tung tíu pêi cheăng vâ ai môi tơdroăng cheăng pêi tơtro lơ hriâm tâk pơtối’’.

Teăng tơdroăng ki hía tơ’nôm 3 hơnăm tiô hriâm phôh thong, sap ing klêi hriâm lâm 9, hok tro râ trung kâp, kao đăng kô mot tung tíu pêi cheăng re\ng tâ. Kố cho môi tung mâu troăng pêi ki pơxúa châ xing xoăng troăng pêi rơdêi klêi kơ’nâi hriâm râ má péa phôh thong, thăm mơnhông hnê mơjiâng mâu ngế pêi cheăng rơkê, ki má lối mâu ngế ki rơkê tung pêi cheăng veăng kum mơnhông mơdêk cheăng kâ – rêh ối pơlê pơla mâu kong pơlê kong ngo peăng Kơnho\ng tơnêi têa.

VOV4 chêh

Sa Ly tơplôu [a\ tơbleăng