VOV4.Xơ Đăng - Tơnêi têa Việt Nam mơ-eăm mơnhông tơná ing mâu rôh tơplâ, Việt Nam hiăng ôh tá la lâi pơtê mơ-eăm mơjiâng môi tơnêi têa dêi kuăn pơlê, ing kuăn pơlê ƀă xua kuăn pơlê, mê ki hdrối cho mơjiâng tơnêi têa xah hô̆i chuh ngiah, pơ’lêh nếo mơnhông tơ-brê, mơdêk tá ‘na luât ƀă hnoăng rêh ối kuăn mơngế. Tơdroăng tơbleăng Luât hơnăm 2013 ƀă môi tơdroăng krê ‘na “Hnoăng rêh ối kuăn mơngế, hnoăng ƀă pêi pro dêi kuăn pơlê’’ ƀă klêi mê ai hên hlá mơ-éa pơkâ ‘na luât ki ê tơdjâk troh hnoăng rêh ối kuăn mơngế,  cho mâu tơdroăng mơ-eăm ki ai pơxúa, pro tro luât pơkâ ki kal ăm tơdroăng tơniăn ki khât ‘na hnoăng rêh ối kuăn mơngế, hnoăng rêh ối dêi kuăn pơlê. Mâu tơdroăng tơƀrê ƀă hnoăng veăng ‘no tung lâp plâi tơnêi dêi Việt Nam hiăng châ mâu kong têa ASEAN tơmâng xo, rah Việt Nam ăm teăng mâ tung khu Hô̆i đong ngăn hnoăng rêh ối kuăn mơngế hneăng hơnăm 2023-2025.

Klêi kơ’nâi hên tơdroăng mơ-eăm Việt Nam hiăng châ tơƀrê hên tung tơdroăng tơniăn hnoăng kuăn mơngế, ing hnoăng ‘na xivil, kal kí troh hnoăng ‘na cheăng kâ, mơhno túa lĕm tro, rêh ối pơlê pơla ƀă hnoăng dêi mâu khu ki tơ’lêi tơdjâk. Hnoăng pơkuâ dêi kuăn pơlê Việt Nam châ mơhno nhên a: hnoăng tâ phĭu ƀă tơbriât to pro kăn; hnoăng tơniăn rơkong tơpui, hlá tơbeăng; hnoăng tơniăn tiô khôp ƀă hía hé. Vâ tơniăn hnoăng kuăn mơngế, hnoăng kuăn pơlê ƀă thăm mơnhông cheăng kâ, rêh ối pơlê pơla tung tơdroăng pơ’lêh nếo pêi cheăng xúa kơmăi kơmok 4.0, Tơnêi têa pin hiăng mơjiâng Vi ƀan tơnêi têa, thăm pêi pro rĕng tơdroăng mơjiâng ‘’Chin phuh điê̆n tưh;’’ Cổng thông tin điê̆n tưh dêi mâu kơ koan Tơnêi têa, vâ djâ ăm tơdroăng pêi cheăng mơ’no tơdrêng tung um vâ kăn ƀô̆, kơ koan, tơkŭm po tơpui tơno tơdrêng ƀă kuăn pơlê, mơdêk ki châ tơƀrê tơdah mâu tơdroăng tơpui tối, pâ thế dêi kuăn pơlê, khu tê mơdró.

Môi tung mâu tơdroăng ki má môi dêi Việt Nam tơniăn hnoăng kuăn mơngế cho châ mâu tơdroăng châ tơƀrê ‘na xăm kơklêa, kơdroh kơtiê, mơnhông mơdêk kuăn mơngế ƀă dâi lĕm tơdroăng rêh ối. Xêo troh mơ’nui hơnăm 2020 kơxô̆ rơpŏng kơtiê u ối 2,75% (tiô pơkâ kơtiê châ achê hên troăng xúa ăm hneăng hơnăm 2016 - 2020). Việt Nam cho kong têa châ tơƀrê hên tung tơdroăng pêi pro pơkâ rơpâu hơnăm ‘na kơdroh kơtiê, châ mâu kong têa lâp plâi tơnêi mơnhên. Phŏ yăo sư, Tiê̆n sih Đặng Dũng Chí, Kăn pơkuâ Kơ koan xiâm hnoăng kuăn mơngế, Hok viê̆n Chĭnh trĭ Kuô̆c ya Hồ Chí Minh mơnhên:

‘’Môi tiah tơbleăng dêi Chin phuh, pin kô chiâng tối cho pin hiăng châ tơƀrê hên păng ‘nâng, pin hiăng kơdroh rĕng kơxô̆ kơtiê kơklêa ƀă pin ôh tá xê to tiô pơkâ ton lâp plâi tơnêi mê pin đi đo pơ’lêh ƀă tơ’nôm ăm tơtro rêm hâi tơdroăng nếo dêi mâu kong têa lâp plâi tơnêi mê cho kơdroh kơtiê hên troăng. Xua mê, mâu kơxô̆ mơhno kố cho hôm păng ‘nâng. Kô chiâng vâ mơnhên pin cho môi um méa tung lâp plâi tơnêi ‘na tơdroăng kơdroh kơtiê’’.

Ki rơhêng vâ tối tung hơnăm 2020 ƀă hơnăm 2021 pơla kố nah, mâu tơdroăng châ tơƀrê Việt Nam châ tung pơla ai pơreăng kân COVID-19 xuân cho mâu tơdroăng châ tơƀrê tung gak kring ƀă thăm pêi pro hnoăng kuăn mơngế tơxâng mơnhên. Pơkâ xiâm ‘’Ôh tá ai kơbố tro lôi pa rŏng’’ cho tung môi pơla ton, môi tuăn sap apoăng troh mơ’nui, châ Đảng, Tơnêi têa, khu cheăng kal kí pêi pro kơtăng, châ tơƀrê sap ing pơreăng kân COVID-19 xông tâ tú. Thăm nếo, Đảng, Tơnêi têa pin đi đo mơnhên kuăn mơngế cho tơdroăng vâ mơ-eăm, cho tơdroăng ki mơhnhôk dêi tơdroăng mơjiâng ƀă gak kring Tơnêi têa, ‘’xo kuăn pơlê cho tíu xiâm vâ pêi ăm, cho khu ki hbrâ, mơdât pơreăng’’, ‘’ƀlêi trâng pơreăng cho ƀlêi trâng dêi kuăn pơlê’’. Ôh tá xê tung kong prâi pro hơ’lêh, kong prâi pro ôh tá tơniăn, pơreăng mê mơhé tung tơdroăng ki lâi, kuăn pơlê đi đo châ khu râ kăn pơkuâ hnê ngăn cheăng Đảng, khu râ kăn pơkuâ ƀă mâu khu cheăng gak kring, tơniăn tá ‘na châ, tơmeăm khoăng ƀă tơdroăng rêh ối. Laga, tung tơdroăng pêi pro tơniăn hnoăng kuăn mơngế mê pin xuân ôh tá chiâng ví mâu tơdroăng ki ôh tá tro má môi môi tiah rơkong tơpui tối dêi Phŏ yăo sư Đặng Dũng Chí:

‘’Mơhé môi tơnêi têa ki lâi pơrá ai mâu tơdroăng ki tá hâi rơkê, tá hâi tro tung gak kring hnoăng kuăn mơngế, cho xua hnoăng kuăn mơngế mê cho hên hĭn. Xua mê ôh tá chiâng ai môi tơnêi têa ki lâi mơhé cho mơnhông mơdêk to lâi mê xuân ôh tá chiâng tơpui tối cho vâi rơkê tung tơdroăng tơniăn hnoăng kuăn mơngế. Ƀă pin kô chiâng vâ tối tung tơdroăng mơnhông mơdêk dêi pin đi đo hlối pêi ƀă tơdroăng mơnhông mơdêk tơnêi têa, pêi pro hnoăng pơkuâ dêi kuăn pơlê. Tung tơdroăng mê mâu ngế ki tơtrâ tơnêi têa tơ-ê ƀă pin pro pơxúa mâu tơdroăng ki ôh tá tro dêi mâu khu kăn ƀô̆ tơnêi têa, klêi mê mâu tơdroăng ki tá hâi tro tung pơkuâ pơlê pơla dêi pin ai mâu tơdroăng ki pêi ôh tá kơtăng, ai mâu tơdroăng ki pơhôi xua mê vâi klốm a mâu tơdroăng ki mê, xua mê xuân ai khu kuăn pơlê xuân tơ’lêi tro tơmâng mâu tơdroăng ki ôh tá tro môi tiah mê. Kố cho tơdroăng ki pin kal mơnhên inhên, kum kuăn pơlê mơdêk kơchăng drêng ai mâu tơdroăng ôh tá tro, pin ngăn nhên tơdroăng kố, ngăn mâu tơdroăng ki khŏm mơ-eăm, mâu tơdroăng mơ-eăm dêi tơnêi têa. Ngăn a tung tơdroăng nôkố mâu tơdroăng ki má môi ki pin hiăng chiâng pêi’’.

Ƀă mâu tơdroăng ki lâi pin hiăng châ tơƀrê pin kô chiâng phiu ro Việt Nam ôh tá xê to môi tung mâu kong têa hiăng pêi pro châ tơƀrê hdrối hâi khế pơkâ hên Pơkâ pêi Mơnhông mơdêk rơpâu hơnăm dêi Khu lâp kong têa, Việt Nam nôkố ối châ ‘nâi cho kong têa tung pêi pro pơkâ mơnhông mơdêk tŭm túa, ôh tá ăm kơbố tro lôi peăng parŏng dêi Khu lâp kong têa.

A Sa Ly tơplôu ƀă tơbleăng