Khèn bè được cấu tạo với 14 ống nứa, nhưng phải là nứa tép bánh tẻ, nhỏ, mỏng, ít mấu và xếp từ thấp đến cao. Khèn được chia làm 2 bè, mỗi bè 7 ống. Bầu khèn làm bằng gỗ, một đầu khoét thủng để thổi, một đầu bịt kín bằng sáp ong đá.

Một trong các kỹ thuật chế tác khó nhất là xử lý các lam đồng, từ độ dày, độ dài tới độ bóng bề mặt. Với 5 cung và 1 quãng 8, khèn bè có thể diễn tả được hầu hết các điệu dân ca, nhạc hiện đại và làm nền cho các điệu dân vũ. Bởi vậy, khèn bè luôn có vị trí xứng đáng trong đời sống nghệ thuật của người Thái.

Khổi khèn bè trong đêm Hạn Khuống

Chiếc khèn bè của người Thái như một tác phẩm nghệ thuật hoàn hảo, là sự kết tinh những giá trị vật chất của tự nhiên và tình yêu quê hương, yêu dân tộc của người nghệ nhân. Nó là sản phẩm minh chứng cho sự phát triển trong lĩnh vực âm nhạc, là biểu tượng văn hóa tinh thần độc đáo, riêng biệt của đồng bào dân tộc Thái ở Mường Lò.

Không phải mô hình mà là chiếc khèn thật được các nghệ nhân trực tiếp thổi làm nền cho các điệu xòe

Nhìn chiếc khèn bè tương đối đơn sơ, nhưng khi các nghệ nhân cất lên nhịp điệu thì vô cùng mê đắm lòng người, lúc da diết, sâu lắng như tình yêu cháy bỏng mà người con trai gửi tới người con gái, lúc lại ngân nga trong sáng như tiếng suối reo, tiếng gió hát... 

Điều đặc biệt là ở khèn bè Thái có những âm thanh sóng đôi mà các nghệ nhân gọi là "pò mè" - tức là bố mẹ. Đó cũng là triết lý âm - dương, sự sinh sôi phát triển của cuộc sống được thể hiện vô cùng tinh tế.

Nghệ nhân Lò Văn Biến, ở bản Cang Nà, phường Trung Tâm, thị xã Nghĩa Lộ, chia sẻ: "Tiếng khèn bè dùng vào trong múa, vào tất cả các dịp vui như lên nhà mới, đám cưới, tất cả những niềm vui thì đều dùng khèn bè. Đây cũng là nhạc cụ chủ thể cho tất cả các điệu xòe của dân tộc Thái. Từ người già đến thanh niên ai cũng thích tiếng khèn…".

Công nhận kỷ lục Chiếc khèn bè lớn nhất Việt Nam

Để tôn vinh cây khèn bè, vừa qua thị xã Nghĩa Lộ đã dựng cây khèn bè cao 2m, chiều ngang 5m để trưng bày, giới thiệu tại Tuần Văn hóa - Du lịch Mường Lò năm 2017. Điều đặc biệt là chiếc khèn không phải là mô hình tượng trưng, mà là một chiếc khèn có công năng thật sự, được 5 nghệ nhân trình diễn cùng lúc; hòa âm, nâng bước nhịp xòe của hàng nghìn nghệ nhân.

Bà Hoàng Thị Hồng Hạnh, Phó chủ tịch UBND thị xã Nghĩa Lộ, cho biết: "Năm nay chúng tôi tập trung giới thiệu về cây khèn bè của người Thái Mường Lò, một nhạc cụ rất quan trọng trong đời sống ân nhạc của người Thái. Lâu nay thì cũng chưa được giới thiệu, phát huy đúng mức, đúng tầm của nó. Đây là điểm mà Nghĩa Lộ hết sức chú trọng…".

Đinh Tuấn/VOV-Tây Bắc