Để có một bữa nhót chua, bà con phải chuẩn bị tương đối cầu kỳ từ nhót quả xanh, các loại rau bắp cải, rau thơm, tỏi, gừng ghém, cho đến bát nước chấm (mà bà con gọi là chẳm chéo).

Chị Quàng Thị Liên, ở xã Chiềng Cọ, thành phố Sơn La, cho biết: “Trước khi ăn chua nhót xanh, rửa sạch lớp vẩy, nếu không có thể gây khé cổ. Ăn ghém với nhót xanh không thể thiếu lá bắp cải, lá tỏi, rau mùi hoặc lá đu đủ xanh, củ gừng tươi thái lát và bát muối ớt để chấm. Bát muối ớt thì phải có: Ớt, củ tỏi, mák khén, nướng  trên than củi cho thơm, sau đó trộn với muối trắng rang lên, mỳ chính trộn vào, giã nhuyễn thành một bát chẳm chéo thơm ngon, cay cay, hăng hăng, mặn mà …thì mới gọi là một bữa chua nhót đầy đủ”.

Một mâm ăn chua nhót đầy đủ

Nước chấm của món chua nhót, ngoài chấm muối ớt, người Thái ở Sơn La còn chế biến nhiều loại nước chấm khác nhau tuỳ theo ý thích của từng người. Như nước chấm được làm từ gừng giã với ớt, tỏi, rau thơm, mỳ chính, hoà với nước mắm để thành một bát nước chấm đủ vị thơm ngon. Hoặc có nơi lại thích ăn nhót xanh ghém các loại lá rau xanh và chấm với “thúa ố” là loại tương thối của người Thái được trộn với gia vị như ớt bột, tỏi giã nhuyễn, mỳ chính, mák khén (tiêu rừng), lá chanh… có mùi vị đặc trưng riêng.

Món chua nhót này không phải để dùng trong bữa cơm chính, mà thường sau bữa cơm trưa, lúc trời nắng, đông người thì mới bày ra ăn  như một món “tráng miệng”. Cứ khi nhà nào bày mâm chua nhót ra ăn, nhà trên nhà dưới, bà con trong bản không quên mời gọi nhau cùng ăn cho vui.

Chị Vì Thị Thanh, ở bản Mòng, xã Hua La, TP Sơn La, bảo: “Tôi cũng như nhiều người khác ở Sơn La, ai cũng rất thích ăn nhót. Khi nhà nào tổ chức ăn nhót thì mọi người gọi nhau cùng ăn cho vui, càng đông người ăn càng ngon, ai cũng có thể ngồi vào cùng ăn, không câu nệ gì”.

Một hàng nhót bày bán ở chợ

Trước đây, thường chỉ có đồng bào Thái ăn chua nhót. Nhờ vị chua cay, chát ngọt đậm đà quyến rũ của nó mà món ăn chua này đã trở thành món khoái khẩu của nhiều người dân Sơn La. Cứ đến mùa nhót, các thương lái đến tận các bản xa thu mua nhót về bán. Và hầu hết các chợ nông sản của thành phố Sơn La đều bày bán nhót, kèm theo đầy đủ các loại rau ăn ghém và muối ớt để chấm.

Với giá bán đầu vụ khoảng từ 200-300 ngàn đồng/kg nhót xanh, người trồng nhót và người buôn bán nhót ở Sơn La có nguồn thu nhập đáng kể. Chị Cà Thị Đào, ở Bản Sàng, xã Hua La, chuyên cung cấp nhót cho các chợ đầu mối ở khu vực thành phố Sơn La, cho biết: “Mua về bao nhiêu nhót cũng đều bán hết”.

Quả nhót có thể ăn được từ khi quả còn xanh, to bằng đầu ngón tay, cho đến khi quả chín đỏ tươi. Nhót thường có 2 loại chính là nhót chua và nhót ngọt. Cây nhót bắt đầu có quả non từ khoảng tháng 12, tháng một và chín rộ khoảng tháng 2 đến tháng 3.

Ai có dịp lên thăm vùng đất Sơn La, hãy một lần thưởng thức món chua nhót chẳm chéo, một món ăn quen thuộc của người Thái ở vùng đất này.

Tòng Đức Anh/VOV-Tây Bắc