Rượu Ngô Thanh Vân được làm từ ngô tẻ đã được sàng lọc sạch sẽ. Nước suối trên cao, men ủ bằng lá, sau đó được bà con chưng cất trong thùng gỗ. Để tạo nên nét đặc trưng riêng cho rượu Ngô Thanh Vân, men là yếu tố vô cùng quan trọng.

Men lá Thanh Vân do bà con tự làm từ 36 loại thuốc lá quý ở trên rừng đem về thái nhỏ trộn với bột kê, một chút bột ngô nếp, bột ngô tẻ, đun nước sôi trộn thành hỗn hợp, sau đó vo thành bánh, đem ủ khoảng 3 ngày, khi thấy mốc trắng thì lấy ra phơi khô. 

Lò nấu rượu ngô ở Thanh Vân

Về cách nấu rượu ngô Thanh Vân truyền thống, bà Hầu Thị Chấu, đã có hơn 40 năm làm nghề nấu rượu, cho biết: “Nấu rượu phải chuẩn bị ngô hạt sạch, không mọt, đem đi luộc khoảng 1 ngày,  đến khi cạn nước thì múc ra rải lên tấm bạt cho nguội. Men lá là men tôi tự làm, đem nghiền thành bột và rắc lên ngô đã nguội, ủ 1 ngày 2 đêm cho lên men, múc vào thùng nhựa to ủ tiếp khoảng 10 ngày. Sau 10 ngày, múc vào thùng gỗ nấu. Phải có vải lọc rượu thì rượu mới trong. Trước đây, nấu xong tôi thường tự đem xuống chợ phiên để bán”.

Mỗi lần gia đình bà Chấu nấu khoảng 55kg ngô, rượu thu được khoảng 20 lít, bán bình quân 50.000đ/lít.

Khi nấu cần cho củi cháy đều, không để củi cháy quá to, cũng không được để lửa tắt khi đang nấu. Quan niệm của người Mông là khi gia đình đang nấu rượu mà có khách đến chơi nhà thì phải đùn củi vào bếp, nếu không rượu sẽ không ra đều hoặc không ra rượu. Nếu phụ nữ có thai đến chơi không đùn củi thì rượu sẽ bị chua!

Rượu ngô Thanh Vân có vị dịu ngọt của ngô, hương thơm thoang thoảng của nhiều vị thuốc trong men lá. Chính bởi hương vị đặc trưng rất riêng của rượu ngô Thanh Vân mà tiếng tăm ngày càng lan rộng đến các tỉnh gần xa, đơn hàng đến ngày một nhiều hơn.

Đến cao nguyên đá Hà Giang, khách du lịch được hòa mình vào vẻ đẹp hùng vĩ của tạo hóa, thưởng thức hương vị cay nồng của rượu ngô men lá Thanh Vân, với bát thắng cố nóng hổi, trong tiết trời lạnh giá của mùa đông, ấm sực cả người. 

Rượu ngô Thanh Vân ở các phiên chợ

Anh Ngô Đức Anh, khách du lịch từ Thanh Hóa đến, lần đầu được thưởng thức rượu Ngô Thanh Vân: "Tôi may mắn lên đây đúng dịp mở chợ phiên, được thưởng thức rượu Ngô Thanh Vân men lá của bà con người Mông, tôi thấy rượu có hương vị rất đặc trưng của ngô, uống rất êm, không bị đau đầu. Nếu có dịp, tôi sẽ tiếp tục lên đây để có thể khám phá được nhiều hơn nữa về văn hóa ẩm thực đặc sắc ở nơi đây”.

Xã Thanh Vân đã thành lập Hợp tác xã sản xuất rượu ngô Thanh Vân gồm 40 gia đình tại các thôn Mã Hồng, Lùng Cáng, Lùng Cúng, là thành viên. Nguyên liệu chọn lọc, cộng với việc tuân thủ quy trình làm rượu kỹ càng  nên rượu Ngô Thanh Vân đã được chứng nhận về chất lượng rượu.

Anh Ngô Mạnh Hồng, Giám đốc HTX Rượu Ngô Thanh Vân, cho biết: “HTX có tổ làm men, cấp phát men cho bà con, có đội  kiểm soát đi kiểm soát và dán tem niêm yết khi đủ 15 ngày ủ rượu thì cho nấu. Sau khi nấu thành phẩm, rượu được bà con mang ra HTX. Tại đây rượu được kiểm tra nồng độ và chất lượng rượu đủ đảm bảo thì thu hoạch vào phòng chứa rượu thô. Từ rượu thô, nhà máy tiến hành chưng cất bằng dây chuyền của Đức, khử lọc Aldehyde, ủ 10 ngày đóng chai và xuất ra thị trường. Thị trường tiêu thụ mạnh là các tỉnh bạn như Thái Nguyên, Hải Phòng, Quảng Ninh. Vừa qua HTX đã đưa sản phẩm đến thị trường Sài Gòn và Trung Quốc”.

Một tin vui cho bà con sản xuất rượu ngô truyền thống Thanh Vân là mới đây, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Trần Thanh Nam, khi lên thăm HTX, đã nhất trí hỗ trợ cho HTX dây chuyền rửa chai và chiết rót tự động trị giá gần 2 tỷ đồng.  

Vàng Lan/VOV-Tây Bắc