VOV4.Bahnar - Ung thư hơ lo\ng ‘no\h tơ drong j^ gơ\h hơ met klăih tơ dăh băt j^ năm hơ met hrôih. {ak si Nguyễn Đăng Giáp, Kơ dră che\p kơ\l khoa hơ met j^ Ung thư, Hnam pơ gang đa khoa tơ ring Tây Nguyên roi tơ băt dôm tơ drong hơ iă đơ\ng hơ met j^ ung thư hơ lo\ng.

- {ak si ăi! Yoa tơ drong kiơ mă đei j^ ung thư hơ lo\ng?

- {ak si Nguyễn Đăng Giáp: Ung thư hơ lo\ng ku\m nhen dôm kơ loăi ung thư nai, tơ drong tơm pơm tơ le\ch j^ ku\m tam mă băt hơ dăh ‘năi. Mă lei đe lăp băt truh tơ drong krê păng [ônh đei j^ đe\ch. Dôm tơ drong pơm [ônh đei j^ ‘no\h kơ sư\k tơ jră j^ đơ\ng hơ kâu jăn jur; mă 2 đei tơ drong j^ adrol kơ ‘no\h mưh khăm đei yoa dôm tia xạ mă ưh ‘no\h arih tơ\ dôm tơ ring đei lơ tia xạ; đang kơ ‘no\h j^ dôm tơ drong j^ găh hơ lo\ng nhen j^ dăng hơ lo\ng đunh, tôch hơ mơt jing j^ ung thư hơ lo\ng ‘năi. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, đe oei khan tơ drong j^ âu [ơm truh tơ\ hnam tơ no\ hai. Vă akhan lơ\m unh hnam [ât lăp đei lơ bơ ngai j^ hơ lo\ng. Kơ so# ung thư hơ lo\ng đa đei lơ hlo\h ‘no\h đơ\ng 30-50 sơ năm.

- Tơ drong j^ ung thư hơ lo\ng mưh đei j^ sư [ôh lơ liơ hă [ak si?

- {ak si Nguyễn Đăng Giáp: Ung thư hơ lo\ng ‘no\h tơ drong j^ ung thư đei đunh, sư đei dar de\h tôch hiơ\. {ât bo\ng ko oei ie\ ‘no\h ưh kơ đei [ôh kiơ. Oei mưh bo\ng ko đ^ tih bơih ‘no\h j^ đ^ dêh păng đei đunh bơih, hăm dôm tơ drong đa [ôh nhen: [ơ\r kher, luăn nhen đa tơ hlăk, dui jơ hngâm mơ mat, le\ch pơ lei ie\ lơ\m hơ lo\ng. {ât lăp sư tơ po\h to\k tơ\ kơ\l jing j^ kơ\l, tơ po\h mât tơ\ kơ ting sư pơm j^ kơ ting kơ du\ ro\ng, tơ po\h truh tơ\ tơ so\h ‘no\h jing hie\n. Pơ ma mă hơ dăh ‘no\h, mưh băt đei j^ ‘no\h j^ đ^ đunh, ăl dêh bơih.

Tôch pu\n, dang ei kơ măy khăm hơ len j^ ung thư hơ lo\ng tôch ‘lơ\ng, mă 1 kơ măy [ôh hlo\h j^ siêu âm. Mưh siêu âm hơ lo\ng đe gơ\h băt bo\ng ko ‘no\h hăm hơ mơt jing j^ ung thư dăh mă ưh. Adrol kơ ‘no\h, tơ drong khăm hơ len tam gan ‘lơ\ng yoa mưh bo\ng ko tih, gơ\h pel hơ len, đe set hơ len pham ‘no\h ‘nao băt đei j^ ung thư hơ lo\ng. Mă lei, dang ei, dôm pơ plei mă ie\, pel ưh [ôh bưh mă lei mưh siêu âm ‘no\h đe gơ\h lăng [ôh păng gơ\h [et hăm jru\m vă khăm hơ len. 

- {ak si ăi! Dang ei tơ\ Hnam pơ gang đa khoa tơ ring Tây Nguyên oei tơ mât yoa trong jang yơ vă hơ met j^ ung thư hơ lo\ng păng sư đei yoa thoi yơ?

- {ak si Nguyễn Đăng Giáp: Tơ\ Khoa hơ met j^ Ung thư, Hnam pơ gang đa khoa tơ ring Tây Nguyên ku\m nhen tơ\ rim an^h nai, tơ drong hơ met j^ ung thư hơ lo\ng ‘lơ\ng hlo\h hrei ‘nâu j^ răih [ât tơ drong j^ oei gơ\h răih. Mưh răih [ât băt j^ hrôih ‘no\h kơ so# bơ ngai gơ\h klăih j^ truh 90%.

Kon pơ lei bơ\n đei đon tơ che\ng ưh kơ tro\ thoi âu: Kơ tơ\ng bou truh j^ ung thư ‘no\h hil kơ răih kơ na kuă năm răih. Yoa hli mă ưh kơ răih, chă pung bơ\n hla pơ gang, jing rơ ka đuh, ung thư xa mât tơ\ trong dui jơ hngâm, xa lơ\m huan pham, mưh j^ ăl răih ưh gơ\h bơih ‘no\h năm hơ met tơ\ hnam pơ gang dơ\ng.

Ung thư hơ lo\ng, 90% gơ\h hơ met klăih kiơ\ đơ\ng răih hơ met. Đei bơ ngai răih đang j^ đei hơ lơ\k dơ\ng mă lei [ak si oei gơ\h răih ming dơ\ng. Đei bơ ngai răih 6, 7 ‘măng mă lei oei gơ\h arih dơ\ng hlo\h 30 sơ năm. Trong hơ met ‘lơ\ng hlo\h hăm j^ ung thư hơ lo\ng ‘no\h j^ răih.

Găh tơ drong hơ met j^ tơ\ ‘ngoăih khoa tơ\ Hnam pơ gang đa khoa tơ ring Tây Nguyên, đe [ak si vă jang tôm tơ drong răih mă dôm hnam pơ gang tih đa jang. ‘No\h j^, ‘ngoăih kơ ki thuơ\t răih pơih [ơ\r oei pơ gơ\r răih hăm xăng siêu âm hai. Io\k kơ loăi xăng âu răih sư da [iơ\ le\ch pham, jơ năr răih hre\nh, rơ ka ie\, đơ\ng ro\ng kơ răih da [iơ\ j^, ưh kơ hiôk rơ hău. Mă 2 hăm dôm kơ loăi bo\ng ko huei krê, răih no#i soi hơ lo\ng hlôi đei jang kiơ\ đơ\ng lơ sơ năm bơih.

- {ak si ăi! Pơm thoi yơ vă gơ\h băt j^ bo\ng ko hmă păng j^ ung thư hơ lo\ng?

- {ak si Nguyễn Đăng Giáp: Mă tơ pă j^ bo\ng ko păng j^ ung thư hơ lo\ng mưh ‘nao đei j^ ưh đei pha băl kiơ. {ât ‘nao đei j^, sư j^ 1 pôm pơ lei [ât ko, sư jur to\k kiơ\ đơ\ng luăn tơ mam, đak hai. Hăm bo\ng ko hmă, mưh sư tih, sư pơm ăn bơ ngai j^ ưh hiôk, ưh rơ hău, tơ gl^l [ât hơ ko. Oei mưh đei dôm tơ drong nai ‘no\h athei tơ che\ng truh j^ ung thư thoi: mă 1 đei 1 pôm pơ plei bo\ng ko [ât hơ ko păng bơ ngai j^ [ơ\r kher, nhă đak tơ glăk; mă 2 ‘no\h bơ ngai j^ dui jơ hngâm mơ mat; mă 3 ‘no\h le\ch pơ plei lơ [ât hơ ko. ‘No\h j^ dôm tơ drong mă j^ bo\ng ko hmă ưh đei.

Tôch sơ ‘ngon mưh đei dôm tơ drong j^ thoi no\h ‘no\h j^ âu đ^ đei đunh bơih, băt klui bơih. Mă lei lơ bơ ngai j^ ung thư hơ lo\ng oei hơ met tơ\ khoa tơ tă băt hrôih ngăl, lăp đei 1,2 ‘nu bơ ngai j^ ăl yoa ưh chu năm khăm mă ưh ‘no\h arih tơ\ tơ ring hơ tăih yăih đe\ch.

- Tơ drong j^ hơ lo\ng pơ ma atu\m păng j^ ung thư hơ lo\ng pơ ma adro# sư đei kiơ\ kơ tơ ring dăh mă ưh hăm [ak si ?

- {ak si Nguyễn Đăng Giáp: Tơ\ Việt Nam, tơ drong chih hơ len j^ ung thư tam mă chih hơ dăh kiơ\ rim tơ ring. Mă lei mưh bơ\ jang inh [ôh đei lơ bơ ngai j^ ung thư hơ lo\ng tơ\ tơ ring Tây Nguyên. Tam mă chih tơ băt rơ đăh, mă lei tơ\ khoa hơ met j^ Ung thư, rim năr răih hơ met đơ\ng 2-3 ‘nu bơ ngai j^ ung thư hơ lo\ng păng kơ so# bơ ngai hơ met klăih tôch lơ. Ap^nh tơ roi dơ\ng vă kon pơ lei băt păng da [iơ\ pơ ngơ\t tơ drong ‘nâu, păng tơ drong hơ met klăih j^ ‘nâu truh 90% tơ dăh băt hrôih, kơ na athei năm khăm hơ len j^ mă hrôih.

Lei a, bơ nê kơ ih [ak si hơ!

Thu Huế - Đình Thi: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\