VOV4.Bahnar - Đơ\ng ro\ng vă je# 2 sơ năm adrin bơ\ jang kiơ\ tơ drong Tơ chơ\t 2151 găh “Tơ plih ‘nao đon bơ\ jang, pơ vih pơ văn đơ\ng kăn [o# pơm lăp đon bơ ngai j^” đơ\ng An^h tơm vei lăng jang pơ gang, an^h jang pơ gang dêh char Dak Lak adrin pơ jing um rup ‘lơ\ng găh [ok thây pơ gang, vă pơm lăp đon bơ ngai j^.

Hnam pơ gang hơ met j^ Lao păng tơ so\h dêh char Dak Lak j^ m^nh lơ\m dôm hnam pơ gang te\h đak pơ jing io\k đei lơ nơ\r hôn bơ nê đơ\ng bơ ngai j^ găh tơ drong khăm hơ met j^. Đơ\ng cham hnam pơ gang xă, rơ hơi hiôk, lơ tơ nơm ‘long truh tơ\ dôm lăm hơ met j^, hang lơng rơ go\h ‘lơ\ng pơm ăn bơ ngai j^ blu\ng a truh hăm hnam pơ gang tôch lăp đon. J^ hnam pơ gang hơ met m^nh lơ\m dôm tơ drong j^ m^nh bruh đei tơ pôl tôch jăm joă, đe kăn [o#, [ok thây pơ gang tơ\ âu adrin pơm ăn bơ ngai j^ [ôh hiôk jơ hngâm mưh chă pơ ma xa, pơ vih pơ văn. Rim năr, ‘ngoăih kơ jơ khăm hơ met j^, đe y, [ak si oei ‘măn jơ truh ngôi, pơ ma nuh, pơ lung đ^ đăng bơ ngai j^. Tơ drong ‘nâu pơm ăn đe sư năng hnam pơ gang nhen thoi hnam kơ dih păng sơ đơ\ng jơ hngâm hơ met j^.

{ok Nguyễn Lanh tơ\ xăh Ea M’droh, apu\ng Cư Mgar tơ roi: “Nâu j^ ‘măng mă blu\ng inh mât tơ\ hnam pơ gang ‘nâu, inh tôch ‘mêm kơ đe [ok thây pơ gang tơ\ âu. Lơ\m dôm năr hơ met j^, đơ\ng erih xa rim năr truh tơ drong khăm, [ơk pơ gang, inh [ôh đe [ok thây pơ gang păng bơ ngai j^ tơ\ âu tôch ‘mêm băl, hơ iă dêh.”

Pơ ma găh tơ drong jang kiơ\ Tơ drong tơ chơ\t 2151, [ak si Nguyễn Kim Mỹ, Pho\ Kơ dră Hnam pơ gang hơ met j^ Lao păng tơ so\h dêh char Dak Lak ăn tơ băt: “Rim sơ năm, hnam pơ gang chih hơ dăh trong pôk pơ ư, hơ păh tơ mam. Hăm kăn [o#, bơ ngai jang jang ‘lơ\ng tơ drong jang, bơ ngai jang hơ gei, pơ ma xa gơ\h hăm bơ ngai j^ ‘no\h hơ tuch sơ năm đei pôk pơ ư ngăl. Atu\m hăm ‘no\h, lơ\m khei ‘năr bơ\ jang, tơ dăh bu pơm glăi, pơ ma xa ưh lăp hăm bơ ngai j^ dăh mă pơm dôm tơ drong kâm hăm kăn [o# jang pơ gang ‘no\h đei trong ki luơ\t sư hai.”

Hnam pơ gang hơ met j^ Măt dêh char Dak Lak j^ m^nh lơ\m dôm hnam pơ gang đei kon pơ lei tôch lui mưh truh khăm, hơ met j^. Vă gơ\h đei thoi âu, Khul kơ dră che\p kơ\l hnam pơ gang đei lơ trong jang ‘nao, pơm lăp đon bơ ngai j^. Rim khei, rim kăn [o# tơ\ hnam pơ gang đei hơ len năng tơ drong jang đơ\ng đe sư truh dang yơ lăng kiơ\ kơ ph^u tơ gop đơ\ng bơ ngai j^. Đơ\ng no\h, tơ le\ch trong pôk pơ ư păng sek phak mă lăp. Tơ drong jang ‘nâu sư pơm ăn đe kăn [o# jang pơ gang jang tơ năp [iơ\, jang roi hơ gei păng pơ ma xa ‘lơ\ng hăm bơ ngai j^, jang đ^ jơ hngâm vă hnam pơ gang roi đei lơ bơ ngai lui, sơng đei lơ bơ ngai truh khăm hơ met j^.

{ak si Nguyễn Thái Hà, Kơ dră che\p kơ\l hnam pơgang hơ met j^ Măt Dak Lak ăn tơ băt: “Bơ\ jang kiơ\ nơ\r pơ tho đơ\ng An^h tơm vei lăng jang pơ gang păng An^h vei lăng jang pơ gang dêh char, athei pơm lăp đon bơ ngai j^, hnam pơ gang tơ le\ch jang tơ drong ‘nâu tôch ‘lơ\ng. Nhôn roi tơ băt tơ drong ‘nâu ăn đ^ đăng kăn [o#, bơ ngai jang tơ\ hnam pơ gang, athei đe sư jang kiơ\ tơ\ yăn âu ưh kơ s^ lăp pơ ma [ơ\r ho\h đe\ch păng đei trong lăng đe sư jang thoi yơ kiơ\ đơ\ng khăm hơ met ăn bơ ngai j^.”

An^h vei lăng jang pơ gang dêh char Dak Lak dang ei oei vei lăng 48 an^h jang pơ gang, lơ\m no\h đei 20 Hnam pơ gang. Đơ\ng ro\ng kơ An^h tơm vei lăng jang pơ gang tơ le\ch tơ drong tơ chơ\t 2151, An^h vei lăng jang pơ gang dêh char pơ gơ\r k^ pơ kăp găh “Tơ plih ‘nao đon bơ\ jang, pơ vih pơ văn đơ\ng kăn [o# jang pơ gang vă pơm lăp đon bơ ngai j^” hăm 48 an^h jang pơ gang. Truh dang ei, đ^ đăng Hnam pơ gang găh An^h âu vei lăng hlôi pơ jing đei Khul pơ gơ\r bơ\ jang kiơ\ tơ drong tơ chơ\t 2151. Kiơ\ đơ\ng no\h, pơ gơ\r pơ tâp pơ hrăm hơ to\k đon pơ ma xa hăm bơ ngai j^ păng ‘nho\ng o\h bơ ngai j^ ăn đ^ đăng kăn [o#, y, [ak si păng bơ ngai jang tơ\ dôm hnam pơ gang. Đ^ đăng khul bơ ngai jang âu hlôi k^ pơ kăp bơ\ jang “Tơ plih ‘nao đon bơ\ jang, pơ vih pơ văn đơ\ng đe kăn [o# jang pơ gang vă pơm lăp đon ăn bơ ngai j^”.

Tru\h dang ei, hlôi đei 13/20 hnam pơ gang pơ jing khu\l jang vei lăng tơ moi. Khu\l jang âu bơ\ jang tơ gep tơ\ khoa Khăm, đei tơ drong jang tơ roi tơ băt, pơ tho jơ hngơ\m pran, tơ gu\m bơ ngai j^ pơm hla ar hanh ch^nh, khăm hơ met j^. Đ^ đăng rim hnam pơ gang hlôi păng to\k bo\k pơ vei jơ nei tơ drong jang đơ\ng “ điên thoăi kăl”. Kiơ\ kơ ‘no\h, kơ so# điên thoăi đơ\ng Khu\l kơ dră vei lăng hnam pơ gang păng kơ dră rim khoa, lăm đei pơ klep tơ\ lơ an^h lơ\m hnam pơ gang, vei sơ đơ\ng bơ\ jang prăt ‘măng prăt năr, pơm lăp hăm tơ drong ‘me\h vă tơ roi dôm tơ drong bơ ngơ\t, ‘me\h vă đơ\ng kon pơ lei găh trong jang, pơ ma dơ nu\h pơ v^h pơ văn đơ\ng y [ak si păng dôm tơ drong pơ v^h pơ văn pơ gang. ‘Moi kiơ\ đơ\ng điên thoăi kăl păng Hom kơ thơ tơ gop nơ\r, hơ dai hăm tơ drong tơ roi tơ băt dôm tơ drong tam mă ‘lơ\ng ‘no\h đei lơ ‘măng krao điên thoăi tơ [o#h jơ hngơ\m đon ‘mêm hăm trong pơ ma sa, jang tơ năp lơ\m tơ drong jang đơ\ng kang [o# jang pơ gang.

{ak si Doãn Hữu Long, Kơ dră An^h vei lăng jang pơ gang Dak Lak tơ roi: “ Kơ dră rim an^h athei tơ le\ch trong jang vă kơ an^h jang kơ d^h bơ\ jang kiơ\ tơ drong jang, lơ\m no\h đei vei sơ đơ\ng tơ drong lăp đon đơ\ng bơ ngai j^. Dôm tơ mam vă hơ len lăng, dăr lăng ‘no\h j^ “ điên thoăi kăl”, “ Hom kơ thơ tơ gop nơ\r”, pơ gơ\r rim ‘măng hôp hăm bơ ngai j^ vă băt đei tơ roi tơ băt đơ\ng đe sư păng u\nh hnam sư. Mă loi ‘no\h j^ hnam pơ gang athei hơ nơ\ng bơ\ jang dăr hơ len tơ drong lăp đon đơ\ng bơ ngai j^ dăh mă gơ\h dăr hơ len ‘moi kiơ\ rim an^h kơ d^h kơ d^h.”  

An^h vei lăng jang pơ gang Dak Lak hlôi pơ gơ\r dăr hơ len tơ drong lăp đon đơ\ng bơ ngai j^ tơ\ rim hnam pơ gang te\h đak lơ\m de#h char. Tơ drong jang âu đei tơ le\ch jang hơ nơ\ng hlôi tơ tom tơ roi tơ băt dôm tơ drong ‘lơ\ng păng tam mă ‘lơ\ng tơ\ rim hnam pơ gang vă đơ\ng no\h tơ le\ch dôm trong jang sek phak mă lăp. Sơ năm 2016, kơ so# lăp đơ\ng bơ ngai j^ păng u\nh hnam bơ ngai j^ tơ\ rim hnam pơ gang đei 91,8%.

Tơ pă yan âu tơ\ 1,2 hnam pơ gang, yua đơ\ng lơ tơ drong tơm pơm jang ư\h kơ năp hai, ư\h kơ pơ rơ\ng hai mă trong jang, trong pơ ma sa pơ v^h pơ văn đơ\ng kang [o# jang pơ gang tam mă pơ jing đei tơ drong lăp đon ăn kon pơ lei.

{ak si Doãn Hữu Long, Kơ dră an^h vei lăng jang pơ gang Dak Lak tơ roi tơ băt dơ\ng: “Lơ\m khei ‘năr tru\h âu kơnh, an^h jang pơ gang gô hơ drin đ^ jơ hngơ\m tang găn dôm tơ drong oei tam mă ‘lơ\ng, hơ drin yak hlo\h vă pơm lăp hăm tơ drong ‘me\h vă đơ\ng bơ ngai j^. Athei le# tơ drong bơ\ jang jơ hngơ\m đon ‘lơ\ng jang pơ gang jing 1 tơ drong pơ tru\h lơ\m jơ hngơ\m đơ\ng rim ‘nu kang [o# mă ư\h kơ s^ yua đơ\ng kơ hret dăh tơ mam vei lăng hơ yơ pơm đei”.

Tơ drong tơ chơ\t kơ so# 2151 găh “ Tơ pl^h ‘nao trong jang, pơ ma sa, pơ v^h pơ văn đơ\ng kang [o# lăng tru\h tơ drong lăp đon đơ\ng bơ ngai j^” đei An^h tơm vei lăng găh jang pơ gang tơ le\ch ăn sơ năm 2015 hăm tơ drong tơm tơ pl^h đon hlo#h vao, trong bơ\ jang, pơ ma sa pơ v^h pơ văn ăn bơ ngai j^ đơ\ng kang [o# jang pơ jang, pơ hrăm tơ drong sơng pơ ma dơ nu\h, pơ ma sa, hơ to\k ‘lơ\ng jơ hngơ\m đon pơ v^h pơ văn, hơ met ming tơ drong lui păng tơ drong lăp đon đơ\ng bơ ngai j^, pơ jing um rup ‘lơ\ng đơ\ng kang [o# jang pơ gang Việt Nam. Lơ\m khei ‘năr tơ\ hơ năp kơnh, an^h jang pơ gang Dak Lak gô hơ nơ\ng tơ roi tơ băt, hơ to\k ‘lơ\ng đon hlo#h vao đơ\ng kang [o# jang pơ gang, hơ to\k ‘lơ\ng tơ drong hlo#h vao bơ\ jang đơ\ng khu\l y [ak si, hơ nơ\ng tơ pl^h ‘nao, pơm lăp hăm tơ drong lăp đon đơ\ng kon pơ lei lơ\m vei lăng jơ hngơ\m pran.

Dơ\ng hăm Thuem tơ blơ\ păng pơ re nơ\r