VOV4.Bahnar - Hơ tuch gie\ng âu ki, An^h tơm vei lăng găh tơ drong jang pơ gang tơ băt hơ dăh tơ le\ch trong hơ met j^ tơ so\h hl^ch tơ\ Trung Quốc. J^ hlôi đei tơ\ lơ te\h đak nhen Nhật Bản, Thái Lan. An^h tơm vei lăng găh tơ drong jang pơ gang pơ tho tơ tă kơ chăng hăm dôm bơ ngai j^ trong dui jơ hngơ\m hre\nh, mă loi ‘no\h tơ dăh bro\k đơ\ng tơ ring pơ rang j^, kăl kơ hơ len lăng tơ\ rim an^h jang pơ gang hloi hơ dai hăm kăl kơ băt tru\h rim trong jang tang găn j^ đơ\ng tơ pôl.

Hơ drol ‘no\h đơ\ng khei 12/2019, Trung Quốc ch^h io\k dôm bơ ngai j^ tơ so\h tam mă băt hơ dăh yua đơ\ng kiơ tơ\ rim an^h jang pơ gang tơ\ pơ lei tơm Vũ Hán, de#h char Hồ Bắc. Tơ je# âu khu\l joăt jang hơ len lăng ‘nâu j^ 1 kơ loăi virus ‘nao corona.

Virus corona ‘no\h j^ 1 virus t^h ke\ pơm ăn pơ chu\ng đơ\ng pơ lo\ hmă tru\h j^ trong dui jơ hngơ\m ăl (SARS). M^nh kơ so# kơ loăi virus pơm ăn j^ dă [iơ\ kơ tang hlo\h, [ơ\t mă 1 kơ so# - nhen kơ loăi pơm ăn j^ trong dui jơ hngơ\m Trung Đông (MERS) – ‘no\h kơ tang hlo\h.

Dang ei an^h jang pơ gang to\k bo\k dăr hơ len vă tang găn pơ rang j^ mơ\t tơ po\h, lơ\m no\h đei tơ drong hơ len lăng hơ yu\h hơ kâu pơ đ^ tơ moi mơ\t le\ch lơ\m Việt Nam; tơ le\ch ăn lơ trong jang tơ jră mư\h pơ rang j^ mơ\t tơ po\h.

An^h tơm vei lăng găh tơ drong jang pơ gang ku\m tơ le\ch ăn trong hơ met j^ vă tơ tom tơ jră hloi mư\h đei bơ ngai j^.

Bơ ngai j^ jâu đei virus nCoV đei dôm tơ drong j^ dei dei: hie\n, yu\h, dui jơ hngơ\m mơ mat, gô hơ nhăk tru\h j^ tơ so\h ăl păng lôch, mă loi ‘no\h tơ\ dôm bơ ngai đei j^ hơ met ư\h kơ jăh klăih, ư\h kơ pran jăng păng dôm bơ ngai j^ âu v^h đơ\ng tơ ring đei pơ rang j^.

Mă loi ‘no\h, dôm bơ ngai ar^h dăh mă năm tơ mang lăng tru\h tơ ring đei j^ yua đơ\ng virus Corona ‘nao lơ\m dang 14 năr hơ drol kơ pơ tơm đei [o#h j^; ngôi tơ je# ( lơ\m khei ‘năr oei đei j^ 14 năr) hăm bơ ngai yu\h păng j^ trong dui jơ hngơ\m tam mă băt hơ dăh yua đơ\ng kiơ đei [o#h lơ\m dang 14 năr đơ\ng ro\ng tơ mang lăng tru\h tơ ring đei j^ yua đơ\ng virus Corona ‘nao.

Mă lei, vă băt hơ dăh bơ ngai j^ kăl kơ hơ len lăng pham: An^h tơm vei lăng găh tơ drong jang pơ gang tơ băt, hơ len lăng bơ\n pham hăm dôm bơ ngai jâu đei j^ virus Corona ‘nao ‘no\h j^ ki thuơ\t Real time RT – PCR ‘no\h j^ khoak, đak rơ [ơ\r lơ\m hơ lo\ng đei io\k hăm kơ păih păng vei lăng lơ\m an^h ‘lơ\ng.

Lơ\m pơ tho âu, an^h tơm vei lăng găh tơ drong jang pơ gang athei đ6 đăng dôm bơ ngai jâu hơ mơt kơ j^ athei đei khăm tơ\ an^h hơ dro# tơ\ hnam pơ gang, đei io\k pham, khoak [lep trong vă pơm hơ len lăng, vă băt hơ dăh j^. Bơ ngai j^ băt hơ dăh đei j^ ‘no\h kăl kơ [^ch tơ\ hnam pơ gang hơ len lăng păng ăn oei hơ dro#; rim hnam pơ gang jang kiơ\ rim trong jang tang găn j^ hăm bơ ngai jang pơ gang mư\h đei bơ ngai j^.

Dang ei tam mă đei pơ gang hơ met klăih j^ âu, yua thoi no\hgăh lơ hơ met kiơ\ tơ drong j^, chă [o#h păng hơ met tơ tom tơ drong dui jơ hngơ\m mơ mat, j^ plei le\n…

Hăm dôm bơ ngai mă blu\ng jâu đei j^ virus Corona ‘nao, rim an^h jang kăl lơ vei bơ\n pham, khoak păng gơ\ih tru\h rim an^h hơ len lăng tơ drong j^ đei an^h tơm vei lăng găh tơ drong jang pơ gang ăn phep hơ len lăng hơ dăh.

Rim trong jang tang găn tơ po\h virus corona ‘nao đei An^h tơm vei lăng găh tơ drong jang pơ gang pơ tho tơ tă hăm tơ pôl ‘no\h j^ gom mu\h măt păng năm hloi tơ\ hnam pơ gang khăm j^ mư\h đei j^ trong dui jơ hngơ\m. Pơm rơ go\h hơ kâu jăn kơ d^h: Ôp ti hơ nơ\ng hăm sơ [o\ng păng đak dăh mă hăm đak ôp ti đei kôn, mă loi ‘no\h j^ đơ\ng ro\ng kơ se\h, hie\n dăh mă sut mu\h. Pe\ng mu\h, [ơ\r mư\h kơ se\h păng hie\n, hu\t bơ\n hla ar sut mu\h, [ơ\r lơ\m kơ thu\ng mong râm re\k đei tơ nglơ\p đơ\p.

Vei sơ đơ\ng trong so\ng sa tôm. Ư|h kơ et hơ\t.

Pơm rơ go\h cham char, pơ vei rơ hơi an^h oei dăh mă an^h bơ\ jang ‘lơ\ng. Ve\h ver ngôi tơ je# păng ako\m tơ\ an^h lơ bơ ngai, an^h ư\h kơ đei rơ hơi. ‘Ne\ kơ gan ngôi tơ je# hăm kon tơ rong, sem bri brăh. {et tang găn pơ gang vắc xin mă tôm.           

Thuem: Tơ blơ\