VOV4.Bahnar - Xăh Nâm Nung Nuih mơng (lơ\m apu\ng Krông Nô, dêh char Đak Nông) jing tơring kăng kư\ cách mạng lơ\m khei năr tơblăh vang xơ\, oei răk vei lơ kơjă joh ayo\ juăt jue kơ bơngai M’Nông. Dang ei, bơngai M’Nông tơ\ âu pơtoi dôm tơdrong jang joh ayo\, kho\m mă hơto\k tơdrong jang tơmang pơhiơ\ pơlei pơla vă chă hơlen băt găh hơgơp kông unh Krông Nô – Cham pơhiơ\ hơgơp teh Đak Nông. 

Plenh teh yak ăh pơyan puih mak, to# pơchră dreng ang, hơbon kông Jer Bri (lơ\m xăh Nâm Nung, apu\ng Krông Nô, dêh char Đak Nông) roi jơk [l^k hloh. Mir na pơlei Ja Ráh hlôi jing ‘lơ\ng gơnơm thong đak đơ\ng dơnâu mong Ðak Mhang. Cà phê duh hlôi pe\ plei đang, ‘măn bot lơ\m xum.

Tơ\ pra hnam, [ok kră pơlei Y Xuyên rơhơi tơmơ\ng răh bro\, j^t răh pơle vă pơro\ ‘long gơ\ng ăn pơyan lêh ako\m xơnăm ‘nao. Tơje# hnam ‘mêm kơ eng đei teh đak man axong ăn noh hnam tơ\r xo đơ\ng đunh xơ\, unh hnam kră pơlei Y Xuyên vei tơnăp tơdrong tơbăt, hăm lơ tơmam yua lơ\m tơdrong erih kơ bơngai M’Nông. Duh tơ\ âu, jing anih pơtho tơdrong tanh kơđum kơđo\ng juăt jue, anih ako\m pơhrăm tôn chêng, hri tơdra kră, hri hơ ‘mon kơ bơngai M’Nông: “Adro# tơ\ pơlei Ja Rah inh âu duh oei răk vei kơjă joh ayo\ juăt jue. ching chêng duh oei vei đơ\ng chăl xơ\ truh tơ\ kon xâu. Lơ khôi kră xơ\ duh ưh đei hu\t le# ôh. Lơ\m pơlei duh hơnơ\ng pơih lăm pơtho tanh kơđum kơđo\ng jop, bơ\ ‘long gơ\ng, hri tơdra kră ăn kon xâu vă hoai kơ hiơt hiong. Inh noh bơngai kơtă pơtho ăn đe kon mon kon xâu, đe ye\t ho\k hơlen tôch hơbe\ch păng pơ ‘nam. Găh joh ayo\ juăt jue kon kông po, inh băt tôm ngăl. Đơ\ng tanh kơđum kơđo\ng jop, bơ\ ‘long gơ\ng, hri tơdra kră, tôn ching chêng, khôi luơ\t pơlei pơla kơ hơdrung hơdre\ch inh băt ngăl. Inh noh kră pơlei athei yuk trong hơlâu, vei răk tơ[ăk mong joh ayo\ kon kông vă kon pơlei păng kon mon kon xâu rok [oi”.

Jing bơngai kloh kle\ch găh tơdrong joh ayo\ kră xơ\ kơ bơngai M’Nông, mă lei [ok Y Xuyên duh oei pơxu\t chă tơroi lơ\m xăh Nâm Nung, apu\ng Krông Nô (Đak Nông) oei đei bơngai rơgei hloh, noh [ok Y Tiêng, kră pơlei R’Cập. Pơđ^ bre klo hơkăn  Y Tiêng – H’Nhớ adoi bơngai M’Nông đei ko\ng hăm cách mạng, đei teh đak man axong ăn hnam ‘mêm kơ eng. Atu\m hăm xơnong jang Kră pơlei đei pôk jang, [ok Y Tiêng oei đei đe “ư ang” kơlih tơdrong gơh xoi kơ yang hơpang: “ ‘Năr âu, inh hơvơn yang hơpang vih! Ơ yang hri, yang bri, yang đak, yang kông dăh vih tơ\ âu xa kơpô ‘năr dơ\ng, xa nhu\ng ‘năr kơxơ\, kơmăng et xik drăm, et xo\ng [a ‘nao găr hơpôm, atu\m xo\ng [a ‘nao hăm ‘nhe\m ier, apinh yang hơpang pring vei ăn mir [a kơ pơlei pơla inh gơh giơ\ng ‘lơ\ng, đei lơ plei rơ dje, tang găn kon bri brăh phă pơrăm, apinh yang hơpang vei vêr kon pơlei gơh grăng pran, jơnap xo# xôn”.

Noh hei nơ\r xoi tơbeh lơ\m Et xo\ng [a ‘nao. {ơ\t blu\ng puih mak xơnăm ‘nao. Kră pơlei Y Tiêng hơpơi ăn pơyan choh jang giơ\ng ‘lơ\ng, tơdrong erih kon pơlei ja#p tơring ph^ tơto\. {ok ăn tơbăt, âu jing minh lơ\m dôm tơdrong et xoi kăp g^t đei bơngai M’Nông tơ\ xăh Nâm Nung, apu\ng Krông Nô oei răk vei: “Kon pơlei M’Nông đei lơ tơdrong et xa, ăh blu\ng xơnăm ‘nao noh hơnơ\ng pơgơ\r et xoi kơ jơhngơ\m jăn, et xo\ng [a ‘nao, et xoi hơdra#m đak... pơgơ\r lơ\m pơlei dăh mă lơ\m unh hnam. Lơ\m unh hnam noh xơnăm ‘nao hơnơ\ng đei pơgơ\r Et xoi kơ jơhngơ\m jăn mă tơm, kon hơ ioh thơ thâu hơ iă ăn me\ [ă dăh mă me\ [ă thơ thâu ăn kon hơ ioh”.

Blu\ng xơnăm ‘nao, yă H’Thương, Pho\ kơdră Anih vei lăng kon pơlei xăh Nâm Nung, apu\ng Krông Nô (dêh char Đak Nông) ăn tơbăt, Anih vei lăng kon pơlei dêh char Đak Nông hlôi drơ\ng nơ\r rơih 10 thôn, pơlei păng 7 var pơgar lơ\m dêh char vă jang tơmang pơhiơ\ pơlei pơla, tơmang pơhiơ\ mir na, lơ\m noh đei pơlei Ja Ráh, xăh Nâm Nung: “Nâm Nung noh đei lơ um ai joh ayo\ kră xơ\ kơ kon pơlei, lơ nge# nhơ\n... noh đe xư ‘meh axong jang tơmang pơhiơ\ tơguăt hăm joh ayo\ ching chêng vă tơbang truh hăm tơmoi băt găh joh ayo\ juăt jue kră xơ\ ”.

Kiơ\ chă hơlen, tơ\ xăh Nâm Nung oei đei lơ nge# nhơ\n ching chêng, hri tơdra kră, hri hơ ‘mon. Lơ\m xăh oei đei 10 hơmru\k ching chêng tơ\ 4 pơlei noh: Ja ráh, Yôk Ju, pơlei Rung păng pơlei R’cập. Yă H’Thương duh ăn tơbăt, xăh Nâm Nung oei đei 24 ‘nu bơngai M’Nông kloh kle\ch găh tơdrong tanh brai, tanh kơđum kơđo\ng jop, hri hơ ‘mon, hri tơdra kră xơ\ păng tôn ching chêng, lơ\m noh đei 6 ‘nu đei teh đak axong pơkăp hơnăn krao nge# nhơ\n dân gian: “Tơje# hăm noh nhôn oei đei khul tôn ching chêng, hri tơdra kră noh hơdruh tơdăm hơ ioh ie\ đei 12 ‘nu hơ ioh; ‘la#p hloh noh rơneh xơnăm 2000, ‘lo\ hloh noh rơneh xơnăm 1997. Đe oh ‘nao ho\k đang lăm ho\k găh tanh kơđum kơđo\ng, tanh brai yuơ Jơnu\m jang găh Drăkăn dêh char păng Anih pơtho tơdrong jang kơ apu\ng Krông Nô pơih pơtho. Oei hri tơdra kră păng tôn ching chêng noh đe oh kloh kle\ch bơih. Dôm tơdrong chă pơlong tơ\ apu\ng noh tôm nge# nhơ\n păng đe oh adoi vang ako\m pơlong tơnăp, păng đei io\k jơnei ngăl”.

Nâm Nung lơ\m tơring tơm kơ Cham teh pơhiơ\ Đak Nông, tơring đei hơgơp kông unh Krông Nô tih hloh tơring Đông Nam Á. Lơ\m 3 jăl tơmang pơhiơ\ ‘lơ\ng ro\ chă hơlen băt Cham teh hơgơp Đak Nông noh Nâm Nung oei lơ\m jăl “Tơdrong hrâu đơ\ng đak păng unh”. Ăh têt âu, atu\m hăm tơdrong mă 14 anih tơmang pơhiơ\ ‘lơ\ng hơ iă nhen: Anih gru grua kơ hnưr erih Nâm Nung, kông unh Nam Kar, tơmo hơgơp, tơkơi Dray Sáp… noh tơmoi oei đei hrâu dơh po lơ\m cham char joh ayo\ kơ bơngai  M’nông tơ\ xăh Nâm Nung, hăm dôm tơdrong ako\m ‘lơ\ng hơ iă păng tơnăp hloh.

Lan chih păng rapor