VOV4.Bahnar – Truh tơ̆ pơlei Đăk Tiêng Ktu, xăh Đăk La, apŭng Đăk Hà, dêh char Kon Tum, apinh kơ bre klo hơkăn ngê̆ nhơ̆n A Biuh (68 xơnăm) păng Y Rac (69 xơnăm) bơngai Rơ Ngao (minh hơdrung bơngai tơklăh đơ̆ng hơdrung bơngai Bahnar), rim bơngai adoi băt, kơlih bre klo hơkăn âu jing minh lơ̆m tŏ xĕt bơngai adoi oei dăp đon dăp bơnôh găh vei răk tơƀăk mong tơdrong jang juăt jue kră xơ̆ kơ bơngai kon kông. Mă xơnăm hlôi 'lŏ mă lei bre klo hơkăn ngê̆ nhơ̆n duh hơnơ̆ng dăp đon dăp bơnôh vei răk păng pơtho ăn kon xâu băt găh um ai joh ayŏ kon kông po.

          Đei tơdrong chơng trong đơ̆ng A Cân  - Kơdră thôn Đăk Tiêng Ktu, nhôn năm tơchă truh hnam bre klo hơkăn ngê̆ nhơ̆n A Biuh păng Y Rac. Bre klo hơkăn ngê̆ nhơ̆n adoi rơneh păng tih vơ̆ lơ̆m minh unh hnam ƀenh kơ um ai joh ayŏ juăt jue hăm tơdrong tanh jŏng jat păng tanh brai. Tơ̆ anăp hang lơng hnam rơgoh rơngơp, ƀok A Biuh noh tanh kơđum kơđŏng jŏng jat, oei yă Y Rac noh tanh brai. Bre klo hơkăn chơt hơ iă pơma dơnuh răh, ti noh hơbĕch hơbal hăm tơdrong jang po tanh pơjing dôm tơmam drăm juăt jue kơ hơdrung kon kông po.

          Ăh đei apinh găh tơdrong jang juăt jue kơ unh hnam, ƀok A Biuh chơt hơ iă tơroi: “Xơ̆ noh, ăh tơdrong erih kon pơlei oei gơnơm lơ̆m bri kơdrơ̆ng, cham char, noh tôm tơmam yua lơ̆m hnam athei pơm tơlĕch kơdih. Yuơ noh, đe tơdăm lơ̆m pơlei khei năr noh athei pơhrăm tơdrong jang juăt jue đơ̆ng yă ƀok, lăng noh jing minh tơdrong xơkơ̆t hơbĕch hơbal rơgei kơ rim bơngai”.  A Biuh tơroi chơt hơ iă hloh: “Duh gơnơm đơ̆ng noh mă dang ei jing klo jing hơkăn hăm yă Y Rac”.

          Chĕp lơ̆m ti hơkă tanh hăm tơlei như̆a, ngê̆ nhơ̆n A Biuh dar deh tơroi găh rim tơdrong 'lơ̆ng, tơdrong ưh kơ 'lơ̆ng, kih thuơ̆t tanh hơkă. Ƀok ăn tơbăt, dang ei, ƀok iŏk tơlei như̆a mă đe ưh kơ yua vă tanh hơkă kơ po, tơguăt hăm tĕch hre atŭm hăm tơlei như̆a vă kơ hơkă kơjăp păng ưh gan huach jên. Tơpă noh hơkă dăh mă kơđŭng, kơđum tanh hăm tơlei như̆a kơjăp hloh păng đei tơmoi lăp hloh.

          Yă Y Rac tơ oei ăh pran hnam hăt hot hăm brai tanh che tơroi: “Inh noh đei rơneh tơ̆ pơlei Đăk Rơ Chót găh to. Lơ̆m 'măng akŏm joh ayŏ đơ̆ng pơlei Đăk Rơ Chót păng pơlei Đăk Tiêng Ktu, đe hơdruh tơdăm rơgei găh tơdrong tanh kơđum kơđŏng jŏng jat đei 'năr chă tơƀơ̆p pơma dơnuh dih băl. Noh nhôn tơjrâ̆m băl păng hưch băl đơ̆ng blŭng hloi”.

          Đơ̆ng rŏng kơ tơ oei, bre klo hơkăn đei mĕ ƀă axong ăn minh ƀar sao teh tơ̆ pơlei Đăk Tiêng Ktu vă bơ̆ hnam oei păng pơm jang. Khei năr noh oei hnam rôm, pơgê yơ yă ƀok duh iung đơ̆ng hrôih vă pơgiơ̆ng unh păng tơ oei tăp dăr tơnuh unh hăm kon hơ ioh pơma dơnuh răh, chă tanh dôm tơmam yua hmă nhen kơđum kơđŏng, hơkă, tanh brai... 'măn yua lơ̆m unh hnam, păng năm chă tĕch ăn đe pơlei găh to. Truh dang ei, mă xơnăm hlôi 'lŏ, kon xâu duh tih vơ̆ mă lei rim 'măng jang đang tơ̆ mir, jơ rơvơn noh bre klo hơkăn tơ oei ăh pra hnam chă tanh kơđumkơđŏng jŏng jat, tanh brai, pơtoi kơ tơdrong lăp kơ po. Kiơ̆ kơ yă Y Rac, tơdrong jang juăt jue yơ duh thoi ăi, hăm rim hơdrung bơngai kon kông gô chĕp vei minh um ai adrô̆ găh pơnĭk joh ayŏ vă băt hơdăh tơmam drăm kơ tơring mă yơ lơ̆m tơpôl kon pơlei kon kông Việt Nam. Mă rim tơmam pơm tơlĕch adoi đei tơdrong hrơ hrau găh um pơdok pơrŏ âu to, mă lei oei đei tơdrong adrô̆ kăp gĭt kơdih, bơ̆n kơleng mă nhen noh ƀôh hơdăh tơdrong mă noh.

          Atŭm hăm đon lăp tơdrong juăt jue noh bre klo hơkăn ngê̆ nhơ̆n rim ‘măng đei chă akŏm noh chă hrŭk hơbăn ao tanh vă akŏm et xa lơ̆m pơlei pơla. Mă kăl noh, yă Y Rac oei băt hơxuang, ƀok A Biuh băt pơdreh lơ tơdra hri, păng pơdreh lơ ƀai chĭng chêng noh bre klo hơkăn ƀok adoi vang jang lơ̆m khul chĭng chêng kơ pơlei. Ƀok  A Biuh tơroi, dôm um ai joh ayŏ juăt jue kơ hơdrung hơdrĕch po noh kăp gĭt. Kơyuơ noh vă vei răk tơdrong juăt jue, ‘nguaih kơ tơdrong lăp tanh kơđum kơđŏng jŏng jat, ƀok duh oei dăp đon dăp bơnôh lơ̆m tôm tơdrong jang joh ayŏ kră xơ̆.

Ƀok A Biuh pơma dơnuh hăm nơ̆r rơdu:“Đe mơlôh hrei âu ưh gan đei bơngai hlôh vao kloh klĕch găh dôm tơdrong ‘lơ̆ng hơ iă păng kăp gĭt kơ dôm tơmam drăm juăt jue. Đe mơlôh hrei âu kơchĕng pha hăm adrol ki, đơ̆ng nơ̆r pơma xa, hrŭk hrơ̆p adoi lăp kơ đei hơmŏ, trŏ hăm khei năr dang ei, oei tơmam yua juăt jue mă yă ƀok pơxư̆ ăn noh ưh kơ vă yua ôh, pha kiơ kơ hŏk tơdrong jang âu”. Ƀok rơih trong pơtho ăn kon hơ ioh po, vă vei răk um ai joh ayŏ. Kon drăkăn mă  7 noh Y Ny (25 xơnăm) ăh đei apinh găh tơdrong jang juăt jue, xư tơroi: “Đơ̆ng oei ‘lâ̆p hlôi đei mĕ pơtho tanh brai, ‘lŏ ƀiơ̆ noh ƀă pơtho tanh tơmam iơ iĕ, ƀônh tanh. Khei năr noh inh tôch lăp kơ đon noh ‘năr yơ noh lăng mĕ, lăng ƀă tanh păng ƀoi kiơ̆. Dang ei ưh rơvơn hăm tơdrong jang noh inh ưh gan đei jơ văn nhen xơ̆ ki, tơdrong kăl yua dôm tơmam drăm juăt jue âu đơ̆ng đe mơlôh duh ưh đei lơ noh duh ưh gan vang chă tanh”.

Mă xơnăm hlôi ‘lŏ, bre klo hơkăn A Biuh păng Y Rac rim năr duh oei hăt hot, pơtoi hăm tơdrong jang po. Dôm tơdrong kơ ‘nôh lơ̆m đunh khei năr vă vei răk tơƀăk mong kơjă juăt jue kơ hơdrung hơdrĕch po, vă dôm kơjă noh ưh kơ lai yơ hiơt hiong.

Lan chih păng pơre nơ̆r