VOV4.Bahnar – Bơngai Êđê krao ch^ng chêng ‘no\h Ching Knăh. Ch^ng chêng đe\i lăng jing gơng tơro\h klo\h kle\ch vă kon bơngai pơma dơnu\h hăm yang. Ch^ng chêng ‘no\h jing tơmam kăl hlo\h lơ\m rim tơdrong pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng nhen et to\k hnam ‘nao, et jur sa, soi ăn jơhngơ\m pran jăng, pơkong, brư\ yang đang pơsat ... Bơngai ch^h kơtơ\ng ang H’Zawut gô tơroi tiưbăt găh ch^ng chêng Knah kơ bơngai Êđê, m^nh păh lơ\m tơdrong tôn ch^ng chêng Tây Nguyên đe\i UNESCO drơ\ng akhan “tơdrong pơtho hăm [ơ\r păng mu\k drăm jo\h ayo\ kơdo\ soang g^t kăol” kơ kon char gơmar.

M^nh hơmru\k ch^ng chêng kơ bơngai Êđê đe\i 10 to\. Lơ\m au đe\i 3 to\ chêng, đe\i krao anăn ‘moi kiơ\ đơ\ng t^h tru\h tơ\ ie\ ‘no\h Ch^ng Ana (ch^ng akăn) mă bơ\n akhan Tơlu\), ch^ng Mong, ch^ng Mđu\ (Pêt t^h). Pă 7 hlak ‘no\h ch^ng, ch^ng t^h hlo\h ‘no\h krao akhan }har (Chhar). Hơmru\k ch^ng chêng bơngai Êđê đe\i hloi Hgơr.  {ok Y Kô Niê, Kơ ie\ng Kơdră An^h che\p pơgơ\r ve\i lăng Jo\h ayo\ găh Dơno\ an^h ve\i lăng Jo\h ayo\ kơdo\ soang Đă [o\ng lo\ng tơplo\ng kơdau păng tơmamg pơ hiơ\ dêh char Dak Lăk tơbăt: “Ching Knah đe\i 10 hlak ‘no\h đe\i khơk, hgơr. Lơ\m au ch^ng đe\i 7 hlak, găh chêng đe\i 3 to\ ‘no\h Mđu\, ana, hmong. Lơ\m năr kơ\m kang kơnang gie\ng t^h ‘no\h io\k tôn hơmru\k au. Găh dôm tơdrong pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng ie\ nhen sơng tơmoi lơ\m u\nh hnam ‘no\h lăp io\k yua 7 to\ đe\ch. Ch^ng chêng đe\i io\k chă tôn lơ\m năr kơ\m kang kơnang gie\ng, sơng tơmoi … Mă le\i ư\h kơ gơ\h chă tôn tơdăh tim mă soi tơbe\h ăn kơ hăp”.

Tơdrong kăl rơ\ih io\k ch^ng chêng ‘no\h hăp re rơrăo,ư\h sơlang. Hăm bơngai Êđê, lơ ch^ng chêng g^t kơ yuơ oe\i đe\i hrau hăm hu măih. Ch^ng chêng kăp g^t hlo\h ‘no\h 2 to\ ching Ana păng ching Mđu\.

Mư\h tôn, vă ch^ng chêng re hiôk hơbôn ‘no\h dôm bơngai chă tôn yu\n akau. Jơva Ching Knah re rơra\o tôch kơ jăng. Tôn re\nh, tôn tơgle\h d^h băl kăl đe\i bơngai chă tôn hơge\i ‘mơ\i mă gơ\h dru\h kiơ\ băl. Ama Khôi, buôn Sah A tơring Ea Tul, apu\ng Cư Mgar, dêh char Dak Lak tơbăt: “Mă hơdrol ‘no\h pơ hrăm tôn ch^ng kram ‘mơ\i, mư\h băt bơih ‘no\h mă tôn ch^ng hmă lơ\m rim năr kơ\m kang kơnang gie\ng, brư\ yang đang pơsat … jơva ch^ng hmă hăp re hlo\h. Ch^ng chêng hmă mă kăl lăp đe kră chă tôn đe\ch. Mă le\i tơdăh bơngai mơlo#h băt tôn je\i gơ\h chă tôn mơ\n. Ch^ng chêng hmă ư\h kơ gơ\h chă tôn pơchơt đe\ch, mă le\i chă tôn lơ\m năr đe ne# kau, lơ\m năr kon pơlei kơ\m kang kơnang gie\ng nhen soi ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau hăm kơpô … Lơ\m rim tơdrong asoang Tung Khắc, asoang Chim Grư je\i tôn ch^ng hmă mơ\n …

Lơ\m rim tơdrong kơ\m kang kơnang gie\ng lơ\m hnam, ch^ng Knah đe\i chă tôn tơ oe\i tơ\ giơng Kpan. Ch^ng Knah chă tôn tơ\ ‘ngoăih ‘no\h lơ\m năr brư\ yang đang pơsat, ming hơdrơ\m đak … Lơ\m năr kơ\m kang kơ bơngai Êđê, ch^ng chêng ‘no\h jing tơdrong tơm hlo\h, hăp jing tơmam vă kon bơngai pơma dơnu\h hăm yang. Tơdăh ư\h kơ đe\i ch^ng chêng le\i ư\h kơ gơ\h chă pơgơ\r kơ\m kang kơnanbg gie\ng ôh. Hăm tơdrong chă soi tơbe\h au to, đe\i tôn [ai ch^ng chêng phara d^h băl. Kiơ\ đơ\ng nghệ nhân Aê Chi, oe\i tơ\ buôn Ako\ Siêr, Phường Tân Lập, Pơlei tơm Buôn Ama Thuột, dêh char Dak Lak, ch^ng chêng ‘no\h mu\k drăm g^t kăl hlo\h hăm bơngai Êđê:“Ch^ng chêng tôch g^t kăl hăm bơngai Êđê, jing m^nh tơdrong jo\h ayo\ g^t hlo\h kơ hơdre\ch hơdrung. Ch^ng chêng ‘no\h mu\k drăm kăp g^t hlo\h. Kră sơ\, me\ [a\ yă [ok chă răt ch^ng chêng hăm kơpô rơmo. Ch^ng chêng ‘no\h mu\k drăm tơbăt ăn tơdrong pơdro\ng dơnu\h kơ bơngai Êđê kră sơ\. Ch^ng chêng ‘no\h gơng tơro\h klo\h kle\ch chă pơma sa d^h băl hăm yang lơ\m năr kơ\m kang kơnang gie\ng, [rư\ yang đang pơsat, soi tơbe\h jơhngơ\m pran jăng grăng akau … Ch^ng chêng ‘no\h tơmam tơgoăt hăm yang. M^nh tơdrong kơ\m yang đe\i [ai tôn phara d^h băl. M^nh hơdrung đe\i m^nh tơdrong tôn phara d^h băl …

Ch^ng chêng hmă ‘no\h mu\k drăm g^t kăl hlo\h kơ bơngai Êđê đơ\ng kră sơ\ bơih. Mă le\i lơ\m khe\i ‘năr tơpl^h găh mu\k drăm – tơpôl păng tơdrong lui kơ yang au to hlôi păng to\k bo\k pơm tơpl^h kơtang lơ\m tơdrong er^h sa kơ bơngai Êđê, lơ\m au đe\i tru\h tơdrong chă tôn ch^ng chêng. Tơdrong ve\i răk tơ [a\k mong păng pơtho ăn dơ\ng tôn ch^ng chêng ăn jơhnơr mơlo#h to\k bo\k kăl đe\i vang iung jang đơ\ng tơpôl kon pơlei pơla.

Bơngai ch^h: H’Zawut

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt