Cham pơhiơ̆ Hơgơp tơmo apŭng plenh teh UNESCO Đak Nông să truh 4.760 km2, oei lơ̆m 6 apŭng, pơlei tơm kơ dêh char. Tơ̆ âu đei hơgơp kông unh tih hloh tơring Đông Nam Á, đei gru grua hơrih jang xa kơ bơngai sơ̆ ki hŭi kơ đei lơ̆m dôm hơgơp tơmo kông unh lơ̆m apŭng plenh teh. 'Nâu jing tơring teh đei lơ um ai joh ayŏ kơ hloh 40 hơdrung bơngai, minh pah lơ̆m “Tơdrong joh ayŏ chĭng chêng Tây Nguyên – Mŭk drăm kăp gĭt gơh hơgei kơ kon bơngai”. Dôm tơring bri pơkăp vei lăng Nâm Nung, Pơgar pơkăp kơ teh đak Tà Đùng, bri dơnơm cham char 'lơ̆ng Dray Sáp akŏm đei dôm kơjă kăp gĭt gah cham char hăm lơ um rŭp 'lơ̆ng rŏ hloh...

Rim giĕng 'nhăk đơ̆ng 2 truh 3 khul tơmoi năm truh Krông Nô – tơring dơnơm kơ Cham pơhiơ̆ hơgơp tơmo apŭng plenh teh UNESCO Đak Nông, yă Lý Mai Ly, tơ-'ngla anih jang tơmang pơhiơ̆ homestay Tơng Ju (dêh char Đak Lăk), chơt hơ-iă tơroi: tơring teh âu đei tơdrong guăng kăp gĭt hăm tơmoi truh tơmang đơ̆ng jơ̆p teh đak păng đơ̆ng teh đak đe truh: “Inh 'nhăk lơ khul tơmoi năm truh tơmang tơ̆ Krông Nô. Ƀơ̆t blŭng noh hŭm bri kơdrơ̆ng, âu noh ưh kơsĭ hŭm tơ̆ đak tơ̆ chơkơi ôh mă 'măn ăn dôm bơngai chă hơlen băt gah cham char bri kơdrơ̆ng, chă yak lơ̆m bri, tơmơ̆ng jơva chơkơi đak kơtah. Mă ƀar noh chă tơmang lăng hơgơp tơmo đei gru grua bơngai sơ̆ ki oei xa, ah hơgơp C3 păng C6.”

Dôm tơdrong tơmang hơlen đei hơdrô̆ tơ̆ Cham pơhiơ̆ hơgơp tơmo apŭng plenh teh UNESCO Đak Nông răk ăn lơ tơdrong 'lơ̆ng hăm bơngai juăt chă chih hơlen Phạm Thị Trầm, Viê̆n đĭa lĭ nhơ̆n văn – Viê̆n hàn lâm khua hŏk tơpôl Việt Nam: “Mŭk drăm 'măn tơmang pơhiơ̆ noh kăp gĭt tơpă, đei tơmang pơhiơ̆ krê hơmơt, năm tơmang hơgơp tơmo, năm tơmang mir ƀa, mă kăl noh tơmang joh ayŏ. Atŭm hăm noh đei lơ tơmam choh pơtăm gơh chă hơtŏk vă asong ăn tơmoi. Gah kơdih inh lơ 'măng năm truh Krông Nô  hơnơ̆ng răt phe đơ̆ng noh 'nhăk brŏk Hà Nội. Hơ-iă tơpă hă”

Tơdrong mă tơmoi mlaih kơ đon ƀơ̆t truh hăm Cham pơhiơ̆ Hơgơp tơmo apŭng plenh teh UNESCO Đak Nông ‘noh tơring âu tam mă đei tơdrong jang vă kơ đe sư gơh oei đunh năr. Ƀok Lê Văn Hà, jang lơ̆m Viê̆n đĭa lĭ nhơ̆n văn – Viê̆n han lơ̆m khua hŏk tơpôl Việt Nam tơƀôh hơdah, ưh kơ mah anih oei xa, tam mă đei anih tĕch tơmam kăp gĭt kơ tơring, anih jang tam mă đei hơmet ‘lơ̆ng, jang tơmang lăng tơ̆ Krông Nô, Đak Nông adoi oei rah rai, jang kơdih đĕch. Tơring kăl đei dôm trong pơkăp jang vă pơtoi jang tơnăp hăm rim unh hnam, hơp tak xah păng anih jang mŭk drăm, atŭm iŏk yua tơdrong pran hlôi đei kơ tơring tơmang lăng hơgơp tơmo apŭng plenh teh, vă pơjing đei dôm tơmam drăm tơmang pơhiơ̆ kăp gĭt kơdih: “Tơ̆ Krông Nô noh inh ƀôh pơtơm đei unh hnam jang rah rai đĕch. Mă ƀar noh dôm hơp tak xah tam mă đei jang, mă pêng kăp gĭt hloh noh anih jang mŭk drăm tam mă đei. Dang ei ‘meh jang đei tơmang pơhiơ̆ noh athei tơguăt jang hăm rim anih jang âu”

Ƀok Nguyễn Xuân Danh, Phŏ Kơdră Anih jang vei lăng kon pơlei apŭng Krông Nô sơkơ̆t hơdah, tơmang lăng kiơ̆ tơring tơm Cham pơhiơ̆ Hơgơp tơmo apŭng plenh teh UNESCO Đak Nông adoi oei ah mŭk drăm gô chang tơmơ̆t pơm jang. Dang ei dôm tơdrong tơhlăk tơhlĭn đei tơrĕk truh pơkăp tơring jang, truh teh bri hlôi đei pơklaih, tơring tŏk bŏk oei pơjing dôm tơdrong jang tơmang pơhiơ̆, kăl đei tơdrong asong jang dơnơm đơ̆ng anih jang mŭk drăm: “Nhôn đei phe ƀa Buôn Chóa, plei ƀơr kông unh, dôm hơdrĕch ‘long xa plei Krông Nô, đang kơ noh đei sâm cau… jĭ dôm trong jang mă nhôn tŏk bŏk oei jang. Minh tơdrong dơ̆ng noh iŏk yua minh ƀar hơgơp tơmo pơm jang tơmang pơhiơ̆ ‘noh apŭng adoi oei apinh Anih jang Joh ayŏ Tơplŏng kơdâu păng Tơmang pơhiơ̆”

Ưh kơ mah tơdrong asong jang păng pơngơ̆t hli pơm glăi dôm tơchơ̆t gah vei lăng mŭk drăm cham pơhiơ̆ hơgơp tơmo jing dôm tơdrong pơgăn pơm ăn dôm tơring tơ̆ Đak Nông tam mă kĕ iŏk yua mŭk drăm hlôi đei đơ̆ng Cham pơhiơ̆ Hơgơp tơmo apŭng plenh teh UNESCO. Gah tơdrong âu, Phó giáo sư, tiến sỹ Trần Tân Văn, jang lơ̆m jơnŭm tơgŭm hơlen gah cham pơhiơ̆ hơgơp tơmo apŭng plenh teh UNESCO pơtruh nơ̆r: “Pơkăp dôm anih gru grua mŭk drăm vă bơ̆n tơmơ̆t vei răk păng hơtŏk tơmang pơhiơ̆; oei dôm tơring nai noh gơh chă hơtŏk jang mŭk drăm nhen hmă juăt hăm kon pơlei, vei sơđơ̆ng cham char. Păng dôm tơdrong jang hơtŏk mŭk drăm tơpôl kơ dôm apŭng noh hăp athei tơguăt hăm cham pơhiơ̆ hơgơp tơmo”

Yă Tôn Thị Ngọc Hạnh, Phŏ Kơdră anih jang vei lăng kon pơlei dêh char Đak Nông ăn tơbăt, dêh char hlôi đei dôm trong jang chă tơgŭm unh hnam, kon pơlei kon kông vei răk tơƀăk mong joh ayŏ juăt jue, pơjing trong jang homestay. Dôm tơchơ̆t tơgŭm jang, hơvơn asong jang adoi hiôk hian hloh. Dêh char hlôi pơjing trang tơmang pơhiơ̆ kơsô̆, kiơ̆ đơ̆ng điê̆n thoăi gô chơng trong ăn tơmoi truh hăm tôm anih chă tơmang lăng lơ̆m Cham pơhiơ̆ Hơgơp tơmo apŭng plenh teh UNESCO Đak Nông, đei ƀai đŏk tơbang hơdah. Yă Tôn Thị Ngọc Hạnh ăn tơbăt dơ̆ng: “Tơdrong tơroi hiôk mă nhôn tơguăt hăm cham pơhiơ̆ hơgơp tơmo kơ po noh kiơ̆ 3 trong tơmang pơhiơ̆: Hơri hơ-'mon kơ unh păng đak, Tơdra kơ hơyuh kial 'nao, Tơdra ang bang đơ̆ng plei teh; păng rim trong tơmang pơhiơ̆ kiơ̆ hơnăn âu noh tơguăt hăm rim anih hơđah. Nhôn tŏk bŏk oei vei minh mŭk drăm tih tên hăm tơdrong guăng 'lơ̆ng kơ tơring teh păng đei kơjă kăp gĭt gah khua hŏk vă akŏm ăn tơdrong chă tơmang pơhiơ̆. 'Noh nhôn tŏk bŏk oei hơvơn asong jang, rim anih asong jang pran vă hơtŏk jang tơmang pơhiơ̆ tơ̆ tơring âu”

Cham pơhiơ̆ hơgơp tơmo apŭng plenh teh UNESCO Đak Nông  jĭ anih akŏm dôm tơdrong kăp gĭt gah teh, gru grua hơrih kră krŭt, joh ayŏ păng cham char 'lơ̆ng kơ tơring. Hơpơi 'meh dôm mŭk drăm âu gô tenh kuăng đei iŏk jang, vă Đak Nông hơtŏk tơ-iung pran, hơdrin jing dêh char hơtŏk pơdrŏng ah sơnăm 2030 kơ tơring Tây Nguyên nhen pơkăp kiơ̆ Tơchơ̆t Hop akŏm bơngai jang tang măt ăn Anih jang Đảng dêh char Đak Nông 'măng mă 12.