VOV4.Bahnar - ‘Nao 1 puăt pơ yan ‘mi mă lei kơ so# bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe tơ\ de#h char Đắk Lắk to\k ư\h kơ ê lơ hăm hlo\h 8.000 ‘nu, lơ\m no\h đei 2 ‘nu lôch. Kơ so# bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe to\k lơ, kơ so# bơ ngai j^ ăl to\k lơ pơm ăn rim an^h jang pơ gang hrăt hrot

Tơ\ khoa hơ met j^ tơ po\h, hnam pơ gang đa khoa tơ ring Tây Nguyên, rim lăm tă kơ hrăt [e\nh bơ ngai j^. Tơ ter j^h hang lơng, lơ giơng bơ ngai j^ [^ch đei tăh thim ăn kơ dôm bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe. 1 lơ\m dôm bơ ngai j^ ăl, ‘nho\ng Quách Xuân Phong, 45 sơ năm, hnam tơ\ Thôn 3, xăh Ea Tar, apu\ng Cư M’Gar, hlôi roi dă [iơ\ đơ\ng ro\ng kơ 5 năr hơ met tôch hơ drin. ‘Nho\ng Phong tơ băt: “Hơ drol kơ ^nh [^ch tơ\ hnam pơ gang, tơ\ hnam đei yu\h, năm tơ\ hnam pơ gang apu\ng [^ch hơ met, lơ\m kơ plăh hơ met tơ\ apu\ng hlôi pă đei yu\h bơ\ih, mă lei yua kơ pham tơ jur de#h ‘no\h hnam pơ gang apu\ng chơ năm tơ\ âu vă [et tơ mơ\t pham. Tru\h dang ei jơ hngơ\m jăn ku\m đ^ sơ đơ\ng bơ\ih.”

 Bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe măh [^ch tơ gep pôm giơng yua kơ hnam pơ gang hrăt hrot de#h hnang

Bơ ngai j^ to\k lơ, tơ mam drăm ư\h kơ pơm lăp tôm kơ na rim bơ ngai j^ ku\m nhen u\nh hnam bơ ngai j^ athei lu\t lăt băl đơ\ng lơ\m lăm j^ le\ch tru\h tơ\ rim trong năm păng pơ đ^ hloi an^h kung. Đơ\ng xăh Đăk Rla, apu\ng Đắk Mil, de#h char Đắk Nông năm tơ\ hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên vei bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe, ‘nho\ng Nguyễn Văn Kha tơ băt, sư [o#h hrăp yua kơ so# bơ ngai j^ lơ de#h hnang: “&nh to\k tơ\ âu ku\m hlôi đei 6 năr bơ\ih, [o#h kon pơ lei ba bơ ngai j^ to\k tơ\ âu j^ pơ lo\ le\ch đe ‘no\h lơ, mă hnam pơ gang ‘no\h hrăt hrot de#h, 2 ‘nu, [ơ\t lăp đei giơng 3 ‘nu [^ch hơ dai 1 pôm giơng. Bơ ngai j^ ư\h kơ đei giơng [^ch  măh chă răt io\k kơ d^h giơng pơ sey chơ\p vă [^ch tơ\ dôm j^h hang lơng. Bơ ngai u\nh hnam ‘no\h [^ch tru\h tơ\ pơ đ^ dôm hang lơng j^h trong năm, đei hloi to\k tơ\ rim kung vă [^ch mă ku\m ư\h kơ đei an^h vă [^ch.”

Ch^h jo# đơ\ng Khoa hơ met j^ tơ po\h, hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên, đơ\ng blu\ng sơ năm tru\h dang ei, khoa hlôi sơng io\k, hơ met ăn hlo\h 1.700 ‘nu bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe. Dang ei jo# păh lăp rim năr, khoa sơng io\k 30-40 ‘nu bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe, đei năr vă je# 90 ‘nu. Kăl kơ tơ roi, 2/3 kơ so# bơ ngai [^ch tơ\ hnam pơ gang gơ\, huêt ap tơ jur, j^ lơ lơ\m klơm klak. {ak si H’Noen H’Đớk, Pho\ Kơ dră khoa hơ met j^ tơ po\h, Hnam pơ gang đa khoa tơ ring Tây Nguyên tơ băt, bơ ngai j^ [^ch tơ\ hnam pơ gang lơ lap, mă khu\l jang kang [o# pơ gang ư\h kơ lơ hlôi pơm ăn kơ khoa ling lang hrăt hrot: “Bơ ngai j^ mơ\t to\k hlo\h lơ\m 2 khei kơ âu păng bơ ngai j^ mơ\t tơ\ hnam pơ gang hăm yu\h de#h, pham tơ jur de#h pơ ma atu\m hrăt hrot tôch kơ de#h, hlo\h jơ hngơ\m hăm 2 ‘nu [ak si jang păng 3 ‘nu điều dưỡng. Mơ mat tat hlo\h dang ei kơ Khoa, lăm ‘no\h j^ ư\h kơ măh giơng, ư\h kơ đei giơng yua kơ bơ ngai j^ mơ\t lơ de#h hnang. Dang ei hnam pơ gang hlôi asong thim ăn kơ khoa 100 to\ giơng chơ\p vă đei giơng [^ch pơ gia ăn bơ ngai j^.”

Kiơ\ kơ so# ch^h jo# đơ\ng an^h jang pơ gang tang găn hiă j^ jăn de#h char Đắk Lắk, tru\h đ^ khei 7, lơ\m de#h char ch^h io\k hlo\h 8.000 ‘nu đei j^ pơ lo\ le\ch đe. J^ đei [o#h tơ\ đ^ đăng 15 apu\ng, thị xã, pơ lei tơm, lơ\m no\h ako\m lơ tơ\ 1,2 tơ ring tơm ‘no\h đei pơ lei tơm Buôn Ma Thuột hăm hlo\h 3.100 ‘nu, đang kơ ‘no\h dôm apu\ng Buôn Đôn, Krông Năng, Cư M’gar. Mă loi ‘no\h, lăp lơ\m dang 10 năr kơ âu, lơ\m de#h char hlôi ch^h io\k 2 ‘nu lôch yua đơ\ng j^ pơ lo\ le\ch đe.

 Hnam pơ gang hrăt hrot de#h hnang, bơ ngai j^ măh [^ch giơng chơ\p tơ\ ‘ngoăih hang lơng

Vă tu\n pran hlo\h dơ\ng tơ drong jang tang găn j^, ‘nao âu hlo\h, an^h vei lăng găh tơ drong jang pơ gang Đăk Lăk hlôi pơ gơ\r hop ako\m joăt jang vă kơ rim bơ ngai joăt jang tơ\ hnam pơ gang lơ\m de#h char pơ ma dơ nu\h, tơ blang hơ dăh đei [o#h j^, tơ drong tơm pơm ăn păng tơ chă rim trong jang vă tang găn to\ se\t hlo\h kơ so# đei j^ ‘nao ku\m nhen lôch yua đơ\ng j^ pơ lo\ le\ch đe. Tơ drong jang, sơng io\k, kâp kư\u păng hơ met ăn bơ ngai j^ ku\m đei rim hnam pơ gang hơ drin tơ le\ch jang.  

Thak si, [ak si Nguyễn Hữu Huyên, Kơ dră lăm tơ le\ch trong jang pơ gang, an^h vei lăng găh tơ drong jang pơ gang tơ băt, vă hơ met pơ ‘lơ\ng tơ drong hrăt hrot de#h hnang tơ\ rim hnam pơ gang, [ơ\t măt, an^h vei lăng găh tơ drong jang pơ gang hlôi athei hnam pơ gang Đa khoa tơ ring Tây Nguyên ‘măn 4 khoa vă hơ met bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe. Hơ dai hăm ‘no\h pơm hla ar ap^nh An^h vei lăng kon pơ lei de#h char asong jên răt thim 500 to\ giơng bơ ngai j^ vă pơ yua ăn tơ drong hơ met bơ ngai j^ pơ lo\ le\ch đe. “An^h vei lăng găh tơ drong jang pơ gang ku\m hlôi athei ăn hnam pơ gang tơ ring ăn bơ ngai jang đơ\ng đ^ đăng khoa nai, ku\m nhen nhôn ku\m bơ\ jang hăm hnam pơ gang tơ ring yua khoa hơ len lăng pham vă ako\m krao hơ vơn plang song pham tơ gu\m, io\k ako\m pham, hơ met ăn tôm găh pham vă hơ met ăn tơ drong hơ met bơ ngai j^. Nhôn hơ met ăn pơ gang đ^ đăng rim tơ drong. Nhôn ku\m đei hloi trong jang mư\h j^ pơ lo\ le\ch đe hơ nơ\ng thoi âu ‘no\h ro\ lăng gô tru\h trong jang hơ to\k ‘lơ\ng tơ drong ke\ hơ met rim hnam pơ gang đei lơ bơ ngai j^, tơ drong mă 2 ‘no\h j^ nhôn gô pơ jing hnam pơ gang pơm tơ\ ‘ngoăih vă hơ met hơ dro# găh j^ pơ lo\ le\ch đe.” 

 Kang [o# jang pơ gang tơ roi tơ băt găh tang găn j^ pơ lo\ le\ch đe ăn kon pơ lei

Ku\m hăm tơ drong hơ to\k loi dơ\ng tơ drong jang hơ met, tang găn kơ so# bơ ngai j^ jing de#h păng lôch yua đơ\ng j^ pơ lo\ le\ch đe, tơ drong jang tang găn hơ drol ku\m đei tu\n pran vă tang găn ư\h kơ ăn j^ tơ po\h lang să. Kiơ\ kơ [ak si Phạm Văn Lào, Kơ dră vei lăng an^h jang pơ gang tang găn hiă j^ jăn de#h char Đắk Lắk, trong jang t^h hlo\h ‘no\h pơ gơ\r tơ drong jang pơ lôch klanh lơ\m de#h char:  “Tơ\ hơ năp tơ drong ‘nâu ‘no\h hlôi đei ‘măng hop ako\m hăt hot đơ\ng An^h pơ gơ\r jang tang găn pơ rang j^ vă pơ ma dơ nu\h găh tơ drong ‘nâu păng hlôi tơ le\ch đei dôm trong jang mă trong jang t^h hlo\h ‘no\h gô jing pơ gơ\r tơ drong jang pơ lôch klanh, mur lơ\m de#h char, tơ drong jang âu gô pơ tơm đơ\ng khei păng pơ dui tru\h đ^ sơ năm. Mă 2 ‘no\h athei hơ to\k loi dơ\ng ăn kang [o# jur tơ\ rim xăh vă hơ met pơ tôch rim an^h ie\, rim an^h tơm. Mă 3 ‘no\h pru\ih kơ chăng tơ\ dôm an^h đei hơ mơt lơ, mă loi ‘no\h j^ dôm an^h đei bơ ngai j^ to\k, dăh mă dôm kơ so# klanh, mur lơ. Hơ nơ\ng hơ to\k loi dơ\ng pơ hrăm tơ roi tơ băt vă kơ kon pơ lei pơm liơ băt trong vei lăng kơ d^h, mă loi ‘no\h j^ pơm liơ kon pơ lei athei hơ met ‘lơ\ng đei cham char ăn kơ d^h ư\h kơ đei an^h đak tơ\ng, ư\h kơ đei tơ mam mong đak, mă loi ‘no\h hăm đak ‘mi.”  

Kiơ\ hơ len lăng đơ\ng An^h jang pơ gang, dôm khei tru\h kơnh, j^ pơ lo\ le\ch đe gô hơ nơ\ng kơ to\k. Tơ drong hơ met bơ ngai j^ dăh mă pru\ih pơ gang pơ lôch mur ku\m jing tơ drong tơm. Jơ hngơ\m jang hơ drin đơ\ng an^h jang pơ gang gô lăp tơ pă io\k đei jơ nei mư\h rim kơ dră, an^h jang, tơ ring păng kon pơ lei vang jang tơ le\ch rim trong jang tang găn j^ đơ\ng tơm, ‘no\h j^ pơm rơ go\h cham char, kơ chăng pơ lôch klanh, mur./.

Nam Trang: Ch^h

Thuem: Tơ blơ\