VOV4.Bahnar – Dêh char Quảng Nam (tơkuh hăm dêh char Kon Tum) jing tơring đei lơ kon pơlei Cơ Tu akŏm erih jang xa hloh. Dôm um ai joh ayŏ kăp gĭt nhen hri lĭ, hơxuaang tân tung da dă, pơdreh hơgơ̆r chĭng chêng... jing tơdrong hlôit ơguăt hăm tơdrong erih jang xa kơ kon pơlei tơ̆ tơring. Lơ kră pơlei Cơ Tu hlôi huach jơhngơ̆m chă akŏm, hơmet pơ 'lơ̆ng dôm kơjă joh ayŏ kăp gĭt kơ hơdrung hơdrĕch po.  

Mă hlôi tŏk 70 xơnăm, mă lei jơva tơgiĕp kơ kră pơlei Bhling Hạnh tơ̆ thôn Công Dồn, xăh Zuôih, apŭng Nam Giang, dêh char Quảng Nam rim ‘măng đei pơre noh duh oei ang jơva ăh tong anê̆ tơring bri kông. Kon pơlei tơ̆ âu krao ƀok hăm hơnăn ‘mêm kơ eng noh “pơhngol kơ bri kông”. 15 xơnăm, kră pơlei Bhling Hạnh vang jang kăch mạng. Đơ̆ng rŏng kơ khei năr pơlei pơla đei iŏk jơnei rơngei, ƀok chôt vih tơ̆ pơlei păng vang jang găh tơdrong jang pơgang, tư phap đang kơ noh đei pôk jang Kơdră Anih Măt trâ̆n tôh kuôk Việt Nam xăh Zuôih lơ̆m 10 xơnăm pơtoi hloi. Lơ̆m khei năr oei pơm jang, truh dôm thôn, pơlei ƀok ƀôh hnam  Gươl ưh đei chĭng chêng răk, đe hơ ioh noh ưh kơ băt găh tơdrong joh ayŏ juăt jue kơ hơdrung hơdrĕch po, minh nơ̆r hơgơ̆r, minh tơdra chĭng chêng duh ưh kơ băt chă pơdreh. Ƀok hĕl kơ đon!

Xơnăm 1998, apŭng Nam Giang, dêh char Quảng Nam pơgơ̆r pơjing ăn rim xăh minh khul pơdreh chĭng chêng. Ƀok kră pơlei Bhling Hạnh truh rim unh hnam lơ̆m thôn, lơ̆m xăh chă hơvơn kon pơlei oei vei răk dôm tơmam pơdreh tơdra juăt jue nhen hơgơ̆r, chĭng chêng, tơgiĕp Abel đang kơ noh akŏm đei khul pơdreh chĭng chêng đei hơnăn krao Công Dồn. Kơdih po ƀok hlôi hơmet tơdra hơxuang hăm hơgơ̆r chĭng chêng păng et xa kră xơ̆ năm pơdăh tơ̆ lơ tơring tơm tih nhen plei tơm Hà Nội, Đà Nẵng, Cần Thơ, Tây Ninh. Kră pơlei Bhling Hạnh chơt hơ iă, lơ̆m dôm ‘măng năm pơdăh noh khul pơdreh chĭng chêng Công Dồn adoi đei iŏk lơ mê đai hơpăh: “Đơ̆ng oei ‘lâ̆p kơyuơ unh hnam hin dơnuh ưh đei chĭng chêng vă chă pơdreh. Lơ̆m dôm ‘măng akŏm kơ pơlei pơla noh inh pơtơm chĕp hơlen lăng. Truh dang ei, minh năr mă ưh đei tơmơ̆ng jơva chĭng chêng hơgơ̆r, tơgiĕp a luốt noh inh ưh kơ gơh pơm kiơ hloi. Tơdra jing pơhngol kơ hơdrung bơngai Cơ Tu, jing đon băt kơ tơdrong erih đei yă ƀok vei răk tơƀăk mong pơdjoi đơ̆ng lơ chăl erih noh athei vei răk tơƀăk mong”

Đơ̆ng tơdrong pơtho đơ̆ng ƀok Bhling Hạnh, lơ đe tơdăm lơ̆m xăh hlôi gơh pơdreh chĭng chêng hăm tôm ƀai chêng kơ hơdrung hơdrĕch po. ‘Nhŏng Bhling Thái, oei tơ̆ xăh Zuôih jing minh lơ̆m dôm bơngai lơ̆m khul ăn tơbăt: “Inh chơt hơ iă păng pơ ư pơ ang ăh đei năm tơbang, tơroi găh joh ayŏ kon kông Cơ Tu tơ̆ lơ dêh char. Gơnơm đei tơdrong pơtho tơnăp păng lăp kơ joh ayŏ đơ̆ng ƀok Hạnh mă inh ƀôh joh ayŏ juăt jue kơ po ‘lơ̆ng rŏ băt dang yơ”

Lơ̆m tơdrong jang vei răk tơƀăk mong joh ayŏ kơ kon pơlei Cơ Tu noh athei tơroi truh ƀok kră Y Kông tơ̆ xăh Ba, apŭng Đông Giang, dêh char Quảng Nam. Hlôi jê̆ 100 xơnăm, kră pơlei Y Kông hơnơ̆ng kơchĕng găh tơdrong hiơt hiong joh ayŏ juăt jue kơ kon pơlei Cơ Tu.

Ƀok akhan, tơ̆ hơla ‘long bri xă xeng pă đei oei lơ hnam Gươl dăh mă Pơxat kiơ̆ khôi Cơ Tu. Tơdrong tơhưch băl duh pơtăl hăm tin nhăn điê̆n thoăi ưh đei pơma hăm nơ̆r hưch hăm tơdra tơgiĕp Abel dăh mă tơhĭl băl hăm nơ̆r hri tơtơl nhen yă ƀok xơ̆ ki.

Tơhưch đon lăp hăm hơdrung hơdrĕch hlôi pơchŭt ƀok kră Y Kông axong jên chă bơ̆ hnam Gươl tơ̆ hơgăt teh kơ unh hnam po vă pơm anih ăn kon xâu vih akŏm. Lơ̆m hnam Gươl, ƀok Y Kông ‘măn lơ tơmam pơdreh tơdra juăt jue nhen chĭng tơmo, tơgiĕp păng dôm jĭt hơmrŭk chĭng chêng. Lơ xơnăm kơ âu, ƀok Y Kông  năm truh dôm hnam trưng hŏk lơ̆m apŭng vă pơtho ăn đe oh chă hri tơtơl, pơdreh chĭng chêng, băt hơdăh găh tơm a hla chă kơ hơdrung hơdrĕch po: “Inh răt tôm tơmam kăl nhen drăm ge, chĭng chêng, khăn buk, che tanh đang kơ noh kơdih bơ̆ hơgơ̆r ‘măn pơdreh lơ̆m dôm tơdrong et pơxĭt pơkong. ‘Meh vă đơ̆ng inh noh athei vei răk tơƀăk mong joh ayŏ\ juăt jue kơ kon pơlei Cơ Tu.”

Ƀok Đỗ Hữu Tùng,  Phŏ kơdră Anih vei lăng kon pơlei apŭng Đông Giang, dêh char Quảng Nam ăn tơbăt, dang ei, tơring kon pơlei kon kông Cơ Tu lơ̆m apŭng adrô̆ oei tŏ xĕt bơngai nhen ƀok kră Y Kông băt chă pơm tơlĕch lơ tơmam pơdreh tơdra hri kon kông.

Tơdrong pơtho dôm tơdra hơxuang, nơ̆r hri tơtơl, pơdreh chĭng chêng ăn đe mơlôh đơ̆ng ƀok Y Kông ưh adrô̆ tơgop vei răk tơƀăk mong dôm kơjă joh ayŏ, mă oei tơgop pơ ‘lơ̆ng ăn tơdrong erih đon bơnôh kơ kon pơlei Cơ Tu:  “Kră pơlei  Y Kông hlôi pơtho ăn kon xâu mơlôh lơ um ai joh ayŏ ‘lơ̆ng rŏ kơ kon pơlei Cơ Tu, lơ̆m noh đei pơdreh chĭng chêng, hơxuang tân tung da dă păng tanh brai. Dôm xơnăm tơjê̆ âu, ƀok kră pơlei đei lơ tơdrong kơ ‘nôh lơ̆m tơdrong pơtho găh um ai joh ayŏ chrăh krĕ kôm kơ kon pơlei Cơ Tu mă adrol ki nhen lĕ hiơt hiong bơih”

Lan chih păng pơre nơ̆r