VOV4.Bahnar - Jô̆ đơ̆ng ‘năr 27/4 truh pơ gê ‘năr 14/9/2021, lơ̆m dêh char Dak Lak hlôi đei hloh 1400 ‘nu đei jĭ hăm SARS-CoV-2, hloh 1.700 ‘nu tŏk bŏk ăn oei hơ drô̆ akŏm păng 10 rơ bâu ‘nu ăn oei hơ drô̆ tơ̆ hnam, hơ nih oei sa. Tơ̆ hơ năp đei ƀôh krê hơ mơt đơ̆ng jĭ hơ buh, dêh char Dak Lak hlôi păng tŏk bŏk tơ lĕch kơ tang lơ trong jang vă chă rơ̆ih, pơ̆ih să dôm tơ ring ưh kơ đei bơ ngai jĭ, ƀrư̆ ƀrư̆ pă đei bơ ngai jĭ păng yak truh hŭt lê̆ tơ ring đei bơ ngai ji lơ dêh.

Tơ chơ̆t kơ sô̆ 2686 ‘năr 31 khei 5 sơ năm 2021 đơ̆ng Anih pơ gơ̆r jang teh đak tang găn jĭ COVID-19 găh hơ găt hơ len lăng tơ drong hơ mơt păng dôm trong jang hănh chĭnh lơ̆m tang găn jĭ COVID-19 hlôi tơ ƀôh đei lơ hơ nih pơ rang jĭ vă băt hơ dăh tơ drong krê hơ mơt blŭng a, đei tơ ƀôh truh anih jang rim xăh, phường lơ̆m la kak tơ jră jĭ hơ tŏ dôm kơ mâu, ‘noh đei: Bơ ngai jĭ tôch kơ lơ ( kơ mâu ƀrê), bơ ngai jĭ lơ ( kơ mâu kam), bơ ngai jĭ tŏ sĕt ( kơ mâu dreng), ưh kơ đei bơ ngai jĭ ( kơ mâu jơk). Kiơ̆ kơ ‘noh, truh ‘năr 06/9/2021, lơ̆m dêh char Dak Lak dang ei đei 106 xăh, phường tơ ring ưh kơ đei bơ ngai jĭ; 07 xăh, phường đei bơ ngai jĭ tôch kơ lơ; 26 xăh, phường tơ ring đei bơ ngai jĭ lơ păng 45 xăh, phường đei bơ ngai jĭ tŏ sĕt. Vă tơ jră hăm tơ drong jĭ hơ buh, lơ̆m dêh char hlôi pơ jing 177 hơ nih ăn oei hơ drô̆ akŏm, lơ̆m dêh char kŭm hlôi pơ gơ̆r hơ len lăng ăn kơ 313.720 ‘nu hăm hơ len lăng hrĕnh, hơ len lăng RT-PCR ăn kơ hloh 43.380 ‘nu. Dang ei, lơ̆m dêh char oei 33 tơ ring tŏk bŏk pơ vang găn. Hăm tơ drong jang ƀet vắc xin COVID-19, jô̆ truh ‘năr 2/9, akŏp kơ sô̆ kơ sô̆ kơ liêu vắc xin hlôi đei ƀet lơ̆m dêh char ‘noh 131.883 kơ liêu. Dang ei, dêh char tŏk bŏk đei trong tơ lĕch jang ƀet jrŭm 2 ăn kơ dôm bơ ngai ƀet jrŭm 1 ‘măng mă 3. Ƀok Đoàn Ngọc Thượng, Phŏ Kơ dră Anih vei lăng kon pơ lei pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, tơ băt:

Tơ̆ hơ năp đei ƀôh krê hơ mơt đơ̆ng jĭ COVID-19 lơ̆m pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, kiơ̆ hơ len lăng đơ̆ng pơ lei tơm dang ei đei dôm bơ ngai F0 tam mă đei iŏk tơ klăh tơ tom. Yua thoi noh, jang kiơ̆ nơ̆r athei đơ̆ng Anih vei lăng kon pơ lei dêh char, pơ lei tơm hlôi tơ mơ̆t yua tơ drong tơ chơ̆t 16 đơ̆ng ‘năr 26/8/2021 vă jang kiơ̆ trong jang iŏk kơ mâu test hrĕnh ăn đĭ đăng kon pơ lei lơ̆m pơ lei tơm. Hăm dôm bơ ngai tŏk bŏk pơm kiơ̆ ăn oei hơ drô̆ tơ̆ hnam, pơ lei tơm hlôi pơ jing 2 grŭp chă năm iŏk kơ mâu hơ len lăng, 2 grŭp âu gô jang hơ dai hăm kueng kơ phô̆ păng grŭp COVID tơ pôl vă năm truh tơ̆ rim hnam iŏk kơ mâu hơ len lăng kiơ̆ tơ drong hơ găt.

Dôm năr tơ jê̆ âu, lơ̆m dêh char hơ nơ̆ng đei lơ hơ nih bơ ngai jĭ lơ̆m tơ pôl hăm tơ drong tơ poh lanh să, ƀôh hơ dăh hơ nih jĭ tơ̆ apŭng Krông Búk, thị xã Buôn Hồ păng pơ lei tơm Buôn Ma Thuột. Vă tơ jră hăm đei ƀôh đơ̆ng jĭ hơ buh, anih jang pơ gang tŏk bŏk pơ gơ̆r tơ chă đĭ đăng dôm bơ ngai ƀơm truh F0, F1 vă gơ var tơ ring, ăn oei hơ drô̆; pơ gơ̆r pơ vang găn păng tơ lĕch jang hloi tơ drong iŏk kơ mâu hơ len lăng pơ đĭ kon pơ lei tơ̆ rim pơ lei pơ la đei bơ ngai jĭ lơ; hơ dai hăm ‘noh hơ tŏk loi dơ̆ng tơ roi tơ băt vă kon pơ lei hơ tŏk ‘lơ̆ng đon hlôh vao, tang găn jĭ COVID-19. Ƀak si Chuyên Khoa II, Nay Phi La, Kơ dră Anih vei lăng găh tơ drong jang pơ gang dêh char Dak Lak, tơ roi:

Tơ̆ hơ năp tơ drong đei ƀôh krê hơ mơt đơ̆ng jĭ hơ buh tŏk bŏk đei ƀôh lơ̆m dêh char, Anih vei lăng găh jang pơ gang hlôi jang tơ gŭm ăn dêh char kŭm nhen đĭ đăng rim anih pơ gơ̆r jang tang găn jĭ hơ buh kơ rim apŭng athei pơ gơ̆r hơ len lăng mă să, mă loi ‘noh jĭ akŏm lơ̆m dôm tơ ring tơm, kiơ̆ nhen tơ drong pơ gơ̆r đơ̆ng Anih tơm vei lăng găh jang pơ gang ‘noh jĭ dôm tơ ring đei tôch kơ lơ bơ ngai jĭ, tơ ring đei bơ ngai jĭ lơ athei akŏm hơ len lăng hăm Realtime RT-PCR vă pleh tơ klăh đĭ dôm F0 păng pơm kiơ̆ ăn oei hơ drô̆ F1 tơ̆ hnam. Hăm dôm tơ ring đei bơ ngai jĭ tŏ sĕt, tơ ring ưh kơ đei bơ ngai jĭ oei pơ gơ̆r hơ len lăng hăm test hrĕnh vă chă rơ̆ih kŭm nhen pleh tơ klăh F0. Kiơ̆ đơ̆ng noh pơ gơ̆r gơ var tơ ring, vei lăng mă brĕ dôm tơ ring ưh kơ đei bơ ngai jĭ kŭm nhen ưh pă đei bơ ngai jĭ hăm dôm tơ ring đei bơ ngai ji lơ dêh hloh, tơ ring đei bơ ngai jĭ lơ vă tơ plih jing tơ ring ưh kơ đei bơ ngai jĭ.

Vă vei sơ đơ̆ng tơ drong jang tơ chă, iŏk kơ mây chă rơ̆ih ăn kon pơ lei vă chă ƀôh hrôih dôm bơ ngai jĭ vă ăn oei hơ drô̆ tơ tom, tang găn ƀiơ̆ tơ drong tơ poh đơ̆ng bơ ngai jĭ ‘noh jĭ tơ khoă vă tang găn jĭ, Anih vei lăng tơ drong jĭ jăn dêh char hlôi tơ lĕch lơ tơ drong jang, lăng kăl hơ tŏk loi dơ̆ng tơ drong hơ len lăng vă pơm lăp hăm ‘meh vă kăl lơ̆m tơ drong jang tơ jră jĭ; hơ vơn khŭl jang đơ̆ng sinh viên năm jang tơ gŭm kơ Hnam trưng Đại học Tây Nguyên đei hŏk găh hơ len lăng; Hnam pơ gang rim tơ ring kŭm pơm kiơ̆ tơ drong hơ met ming dơ̆ng bơ ngai jang lơ̆m anih jang, hơ tŏk loi dơ̆ng tơ gŭm băl lơ̆m tơ drong jang iŏk kơ mâu hơ len lăng. Ƀak si Trịnh Quang Trí, Kơ dră Anih vei lăng tơ drong jĭ jăn dêh char, tơ băt:

Vă tơ lĕch jang tơ drong dăr lăng lơ̆m tang găn jĭ, Anih vei lăng tơ drong jĭ jăn hlôi jang tơ gŭm ăn Anih vei lăng găh jang pơ gang pơm hơ len lăng ăn đĭ đăng rim pơ lei bơ ngai kon kông vă hơ len lăng đei tơ drong hơ mơt, chă ƀôh hrôih hơ nih bơ nghai jĭ lơ̆m tơ pôl. Oei dôm hơ nih tam mă đei bơ ngai jĭ, gô pơm dăr hơ len vă kơ băt tơ̆ rim ŭnh hnam gô hơ len lăng ăn 1 ‘nu. Mơ̆ng lơ̆m tơ drong pơ rang jĭ kơ tơ ring, Anih vei lăng tơ drong jĭ jăn gô jang hơ dai hăm rim hnam pơ gang vă athei pơm test hrĕnh dăh mă hơ len lăng Realtime RT-PCR.

Hơ dai hăm tơ drong jang tang găn jĭ lơ̆m tơ ring, dêh char Dak Lak oei lăng kăl tơ drong ba, iŏk kon pơ lei brŏk đơ̆ng tơ ring jĭ, pơm kiơ̆ iŏk kơ mâu hơ len lăng păng ăn oei hơ drô̆ akŏm kon pơ lei đơ̆ng tơ ring đei jĭ. băt hơ dăh tơ drong sơng iŏk kon pơ lei brŏk đơ̆ng tơ ring jĭ ‘noh 1 lơ̆m dôm tơ drong jang gĭt kăl vă tơ gop tơ jur pŭ trăp tơ jră jĭ ăn pơ lei tơm Hồ Chí Minh, hơ dai hăm ‘noh, pơm tơ drong hiôk ăn kon pơ lei tŏk bŏk tơ ƀơ̆p mơ mat tat yua đơ̆ng ƀơm kơ nê̆ đơ̆ng jĭ hơ buh đei brŏk tơ̆ pơ lei pơ la, iŏk đơ̆ng blŭng khei 8/2021, Anih vei lăng kon pơ lei dêh char hlôi tơ lĕch dôm trong jang hơ met ăn tôch hơ len, sơng iŏk kon pơ lei brŏk tơ ring ‘lơ̆ng, vei sơ đơ̆ng ăn kon pơ lei mưh brŏk. Lơ̆m khei 8/2021, hăm 3 ‘măng tơ lĕch jang Khŭl bơ̆ jang dêh char Dak Lak hlôi sơng iŏk hloh 1.050 ‘nu kon pơ lei đei tơ drong arih sa mơ mat tat đơ̆ng pơ lei tơm Hồ Chí Minh, Bình Dương păng Đồng Nai brŏk tơ̆ tơ ring păng jang kiơ̆ ăn oei hơ drô̆ akŏm vă vei lăng ưh kơ lê̆ jĭ tơ poh lanh ăn tơ pôl. Tơ drong sơng iŏk kon pơ lei hơ tăih kơ tơ ring brŏk tơ̆ hnam ‘noh jĭ tơ drong jang hơ dăh ‘lơ̆ng; tơ ƀôh jơ hngơ̆m đon ‘mêm mơ nat, tơ goăt tơ goăl lơ̆m tơ drong joăt joe ‘lơ̆ng hơ iă kơ hơ drĕch hơ drŭng, jing tơ drong ‘lơ̆ng tih tên vă kon pơ lei yak hloh khei ‘năr mơ mat tat đơ̆ng jĭ COVID-19. Ƀak si Lê Phúc, Phŏ kơ dră Anih vei lăng tơ drong jĭ jăn dêh char, tơ roi:

Jang kiơ̆ trong tơ lĕch jang sơng kon pơ lei đơ̆ng Anih pơ gơ̆r jang tang găn jĭ kơ dêh char pơ jao ăn grŭp bơ̆ jang kơ dêh char pơ jao sơng iŏk kon pơ lei tơ̆ 1,2 dêh char nhen pơ lei tơm Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Tây Ninh. ‘Măng âu kiơ̆ trong tơ lĕch jang đơ̆ng dêh char păng đei tơ drong drơ̆ng ăn đơ̆ng Anih pơ gơ̆r kon pơ lei pơ lei tơm Hồ Chí Minh, Anih pơ gơ̆r jang nhôn năm sơng iŏk dang 480 ‘nu kon pơ lei đơ̆ng pơ lei tơm Hồ Chí Minh brŏk. ‘Nâu jĭ dôm bơ ngai dră, drŏ kăn oei hơ năp, hơ ioh... nhôn gô jang kiơ̆ trong tơ lĕch jang đơ̆ng dêh char sơng kơ sô̆ kon pơ lei âu brŏk.

Gơh ƀôh, vă tang găn jĭ hơ buh, anih jang kơ pal tŏk bŏk hơ tŏk hrĕnh tơ lĕch lơ trong jang pran lơ̆m bơ̆ jang tang găn jĭ hơ buh. Tơ drong tơm kăl hloh ‘noh jĭ vei sơ đơ̆ng ưh kơ lê̆ jĭ tơ poh lanh, đei ƀôh lơ̆m tơ pôl, kiơ̆ đơ̆ng ‘noh ưh pă đei bơ ngai jĭ tơ̆ dôm tơ ring đei lơ bơ ngai jĭ lơ dêh hloh, vei kơ jăp păng pơ̆ih tơ ring ưh kơ đei bơ ngai jĭ. Mă lei, vă tang găn jĭ hơ buh, ‘ngoăih kơ hơ drin tôch bơ neh đơ̆ng pơ đĭ khŭl jang chinh trĭ, ling lng tôch kơ kăl tơ drong vang tơ gŭm đơ̆ng kon pơ lei, hơ tŏk ‘lơ̆ng hloh dơ̆ng đon hlôh vao, tang găn jĭ, ‘nâu jĭ tơ drong tơm tôch kơ gĭt kăl vă tơ drong jang tang găn jĭ hơ buh đei iŏk yua ‘lơ̆ng hloh.

Tơ̆ hơ năp tơ drong jĭ COVID-19 oei tôch hơ mơt, ƀât mă tơ̆ dêh char Dak Lak hơ nơ̆ng đei bơ ngai jĭ păng lơ bơ ngai jĭ lơ̆m tơ pôl tam mă băt hơ dăh tơ pŏh đơ̆ng yơ. Nhôn pơ ma nuh hăm Ƀak si Trịnh Quang Trí – Kơ dră chĕp kơ̆l Anih vei lăng tơ drong jĭ jăn dêh char vă băt hơ dăh ƀiơ̆ tơ drong jĭ, dôm trong tang găn jĭ kŭm nhen dôm nơ̆r tơ tă vă kon pơ lei pơm kiơ̆ trong tang găn jĭ COVID-19.

- Tơ̆ hơ năp tơ drong jĭ COVID-19 oei tôch hơ mơt hrei ‘nâu, apinh ih ƀak si, ih roi tơ băt Anih vei lăng tơ drong jĭ jăn dêh char hlôi tơ lĕch trong jang thoi yơ vă tang găn păng hơ met klăih đĭ jĭ?

-Ƀak si Trí:  Tơ̆ dêh char kơ sô̆ bơ ngai jĭ COVID-19 đei tơ̆ 15 apŭng, thĭ xăh, plt. Lơ̆m nŏh, akŏm lơ hlŏh tơ̆ dôm pơ lei pơ la bơ ngai kon kông oei. Hrei ‘nâu, lơ̆m dêh char oei jang kiơ̆ tơ drong Tơ chơ̆t 15 păng 1,2 tơ ring jang kiơ̆ tơ drong tơ chơ̆t 16 đơ̆ng Thủ tướng tĕh đak. Tơ̆ hơ năp tơ drong jĭ hrei ‘nâu vă tang găn jĭ tơ pŏh, ‘ngoăih kơ bơ̆ jang kiơ̆ trong pơ vang găn tơ pôl, vă găn ƀiơ̆ kơ sô̆ bơ ngai vih vât, tơ ƀâp băl kơ plăh dôm tơ ring. ‘Nâu jĭ 1 lơ̆m dôm trong jang vă găn ƀiơ̆ jĭ COVID-19 tơ pŏh. Găh nŏh dơ̆ng, anih jang pơ gang oei pơ gơ̆r set hơ len jĭ tơ̆ lơ tơ ring, mă loi ‘nŏh tơ̆ plt Buôn Ma Thuột, lơ̆m dôm năr âu ki plt pơ gơ̆r test hrĕnh jĭ ăn đĭ đăng unh hnam lơ̆m plt. Kiơ̆ đơ̆ng set hơ len bơ̆n gơ̆h chih hơ dăh tơ ring yơ krê đei jĭ tơ pŏh. ‘Ngoăih kơ ‘nŏh, tơ̆ dôm apŭng, thĭ xăh Buôn Hồ pơ gơ̆r set hơ len jĭ tơ̆ dôm pơ lei bơ ngai kon kông oei xa, kiơ̆ đơ̆ng noh, chă ƀôh lơ bơ ngai đei jĭ lơ̆m pơ lei, đơ̆ng nŏh bơ̆n gơ̆h ăn oei hơ drô̆, set hơ len vă chă đĭ đăng F0 chơ năm hơ met jĭ, găn ưh ăn jĭ tơ pŏh lơ̆m tơ pôl. Mă lei, tơ drong mơ mat tat ‘nŏh jĭ tơ ring xă, hlŏh 80% bơ ngai jĭ COVID-19 ưh đei yuh, hiĕn, tơ dăh ưh đei set hơ len ‘nŏh ưh băt dôm bơ ngai âu đei jĭ.

- Apinh ih roi tơ băt tơ drong ƀet vắc xin tang găn jĭ COVID-19 hrei ‘nâu tơ̆ dêh char thoi yơ lăng?

-Ƀak si Trí: Bơ̆ jang kiơ̆ trong tang găn jĭ đunh đai athei gơ nơm đơ̆ng vắc xin. Hăm tơ drong hơ găt hrei ‘nâu, đĭ đăng kon pơ lei đơ̆ng 18 sơ năm tŏk tơ̆ kơ pal athei ƀet vắc xin tang găn jĭ COVID-19. Mă lei, kơ sô̆ vắc xin hrei ‘nâu dêh char Dak Lak đei ƀơk dang 135.000 kơ liêu. Kơ sô̆ bơ ngai đei ƀet pơ têng hăm kơ sô̆ bơ ngai vă ƀet đơ̆ng 18 sơ năm tŏk tơ̆ kơ pal lơ̆m dêh char dang hlŏh 1,3 triu ‘nu. Thoi nŏh, vă đĭ đăng kon pơ lei bơ̆n đei ƀet 2 jrŭm ‘nŏh kơ sô̆ vắc xin kăl đei dang 2,7 triu kơ liêu. Vă găn đei tơ drong jĭ COVID-19 tơ pŏh lơ̆m tơ pôl kiơ̆ trong ƀet vắc xin ‘nŏh athei ƀet đei đơ̆ng 85 - 90% kơ sô̆ kon pơ lei krê tơ pŏh jĭ ‘mơ̆i. Hrei ‘nâu, yoa vắc xin oei ưh kơ măh, oei pơ ‘nhŏ ăn dôm dêh char găh Pơ băh, yoa thoi nŏh, kơ sô̆ vắc xin oei ưh kơ măh tôch lơ. Yoa thoi nŏh, trong jang tang găn jĭ oei bơ̆ jang tơm hrei ‘nâu đơ̆ng dêh char ‘nŏh jĭ hơ nơ̆ng pơm kiơ̆ nơ̆r tơ băt 5K.

- Vă tang găn jĭ COVID-19, ih hăm đei nơ̆r tơ tă kiơ hăm kon pơ lei ưh?

-Ƀak si Trí: Tơ̆ hơ năp tơ drong krê hơ mơt đơ̆ng jĭ COVID-19 lơ̆m apŭng plenh tĕh kŭm nhen tơ̆ Việt Nam, mă loi tơ̆ dôm dêh char găh Pơ băh, lơ̆m dôm giĕng tơ jê̆ âu dêh char Dak Lak kŭm hơ nơ̆ng đei bơ ngai jĭ, jô̆ păh lăp 1 năr đei đơ̆ng 30 - 50 ‘nu. ‘Nâu jĭ kơ sô̆ tôch lơ. 123 xăh, phương đei bơ ngai jĭ, mă loi 1,2 tơ ring đei bơ ngai jĭ tôch lơ nhen Krông Buk, Cư M’gar, Buôn Hồ, Ea H’leo… Tơ̆ hơ năp tơ drong ‘nŏh, dêh char bơ̆ jang kiơ̆ trong pơ vang găn lơ̆m tơ pôl. Bơ̆n tam mă kơ chăng mong đei tôm vắc xin yoa thoi nŏh, trong jang tang găn jĭ tơm hrei ‘nâu ‘nŏh jĭ pơm kiơ̆ nơ̆r tơ băt 5K, kăl loi mưh lĕch tơ̆ ‘ngoăih, tơ ƀâp băl athei gom muh măt mă lăp, dơ̆ng hơ tăih băl dang 2m, ưh đei ngôi hơ dai lơ bơ ngai, hơ nơ̆ng ôp ti hăm đak pơ gang, atŭm hăm ‘nŏh chih tơ roi găh jơ hngâm jăn, tơ roi găh tơ drong yak vih vât, bơ̆ jang, mưh đei tơ drong chrih găh jơ hngâm pran ‘nŏh krao điên thoăi ăn Anih vei lăng jang pơ gang dêh char, Anih vei lăng tơ drong jĭ jăn, Hnam pơ gang dôm apŭng, thĭ xăh, plt vă gơ̆h tơ gŭm tơ tom.

Lei a, bơ nê kơ ih ƀak si hơ!

Mai Lê – Quang Nhật : Chih

Thuem hăm Dơ̆ng : Tơ blơ̆