VOV4.Bahnar - Dôm kơ lăi plei ‘long ư\h khan lăp jing tơ mam sa bek ‘lơ\ng ăn kơ hơ kâu jăn mă hơ nhăk ăn lơ tơ drong đei yua ‘lơ\ng ư\h kơ ê ăn jơ hngơ\m jăn. Dôm tơ che\ng hơ len khoa ho\k găh kơ chơ\t bek ‘lơ\ng lơ\m plei prit păng đei yua ‘lơ\ng hăm jơ hngơ\m jăn gô hơ nhăk ăn lơ tơ drong ư\h kơ ê ăn lơ bơ ngai. Tơ drong tơ roi “ Jơ hngơ\m pran – Tơ drong ar^h “ gie\ng ‘nâu, nhôn tơ roi tơ băt găh tơ drong đei yua ‘lơ\ng ư\h kơ ê đơ\ng prit.  

Prit đei băt tru\h ‘no\h j^ kơ loăi plei ‘long đơ\ng ro\ng kơ mơ\t hrơm hơ nhăk tơ drong pran tôch hre\nh ăn kơ hơ kâu jăn yua kơ đei 3 kơ loăi s^k đei kơ d^h ‘no\h j^ sucrose, fructose, glucose, ku\m hăm lơ kơ chơ\t prai. Kơ l^h thoi no\h, prit đei lăng ‘no\h j^ kơ loăi plei ‘long tôch kơ ‘lơ\ng ‘măn ăn kơ dôm bơ ngai pơ tâp tơ plo\ng kơ dâu. Rim bơ ngai jang khoa ho\k tơ che\ng hơ len oei ăn [o#h dôm tơ drong đei yua ‘lơ\ng tang găn j^ jăn păng tơ jră plơ\ 1,2 tơ drong j^ [ơm tru\h tơ drong jơ hngơ\m pran đơ\ng plei prit tơ dăh tơ mơ\t lơ\m trong so\ng sa ‘lơ\ng rim năr.  

Tang găn rơ mơ\n păng tơ che\ng ư\h kơ hiôk

Dôm bơ ngai đei rơ mơ\n hơ kâu jăn hơ nơ\ng kơ đei lap ư\h kơ hiôk, stress gô đei [o#h hiôk [iơ\ lơ đơ\ng ro\ng sa prit. Tơ che\ng hơ len khoa ho\k ăn [o#h: lơ\m prit đei kơ chơ\t tryptophan – m^nh kơ loăi protein ma\ hơ kâu jăn kăl vă tơ pl^h jing serotonin. Yua đơ\ng kơ chơ\t âu đei đei yua to\k tơ\ ‘ngok, pơm kơ bơ\n hiôk, hơ met ‘lơ\ng tơ drong tơ che\ng păng pơm ăn kơ kơ\l ‘ngok chhôk hơ iă, hiôk hlo\h.

Athei hiơt le# bơ\n pơ gang păng athei sa lơ prit, kơ so# vitamin B6 gô tơ gu\m pơ vei trong s^k pham păng hơ nhăk ăn jơ hngơ\m pran ăn kơ buăl. ‘No\h j^ nơ\r pơ tho akhan đơ\ng dôm bơ ngai joăt jang găh kơ chơ\t bek ‘lơ\ng kơ an^h jang vei lăng găh kơ chơ\t bek ‘lơ\ng te\h đak Anh.

Sa prit hơ nơ\ng tơ gu\m tang găn j^ ư\h kơ măh pham

Hăm kơ so# sắt lơ, sa prit gô tơ gu\m pơm hơ to\k tơ le\ch hồng cầu –hemoglobin lơ\m pham păng tơ gu\m tơ jră plơ\ tơ drong j^ ư\h kơ măh pham đơ\ng hơ kâu jăn.

Pơm hơ to\ huyết áp

Prit ‘no\h j^ kơ loăi plei ‘long đei tôch kơ lơ dôm kơ chất khoáng, kẽm, [o\h to\ se\t, yua thoi no\h tôch kơ ‘lơ\ng ăn kơ huyết áp. Kiơ\ an^h jang vei lăng gahư pơ gang păng tơ mam sa Mi - FDA: trong so\ng sa đei dơ\ng plei ‘long ‘no\h j^ prit đei pơ tho tơ tă tôch kơ ‘lơ\ng ăn jơ hngơ\m jăn, tơ jur hơ mơt kơ j^ dôm tơ drong j^ huyết áp păng pơ\k.

Tơ mơ\t tơ drong pran ăn kơ ‘ngok

Pơ tôch hơ len lăng ăn [o#h kơ chơ\t kali lơ lơ\m prit âu gơ\h tơ gu\m hơ met pơ ‘lơ\ng tơ drong ho\k pơ hrăm păng đon hơ gei kơ ho\k tro.

Tơ jră plơ\ j^ ^ch krang

Yua kơ đei kơ chơ\t prai lơ, sa prit ku\m tôch kơ ‘lơ\ng ăn kơ tơ drong pran trong klak tơ\ rim ‘nu bơ ngai. ‘Nâu ku\m jing kơ loăi plei ‘long tôch kơ [ônh kơ hach. Kơ l^h thoi no\h, prit đei pơ tho athei yua lơ ăn kơ hơ io\h ie\ vă tơ gu\m [ônh kơ hach păng hơ to\k tơ iung ‘lơ\ng trong klak đơ\ng ro\ng âu kơnh.  

Tang găn tơ jur trong pham

Trong hre\nh hlo\h vă tơ mơ\t dơ\ng tơ drong pran dang ei hloi ăn kơ hơ kâu jăn ‘no\h j^ yua prit hăm đak kơ drot dahư mă sinh tố prit đei dơ\ng đak to\h. Tơ mam sa âu gô đei yua ‘lơ\ng vei sơ đơ\ng hlu\ng păng tơ gu\m hơ to\k hre\nh trong pham tơ jră plơ\ dôm tơ drong hơ ving măt, che\h bre\h măt păng dôm tơ drong ư\h kơ hiôk yua đơ\ng tơ jur trong pham. 

Tơ ơ\ to\

Prit đei ‘măn 1,2 kơ chơ\t antacid đei kơ d^h, đei yua ‘lơ\ng hăm hơ kâu jăn. Yua thoi no\h, tơ dăh buăl đei tơ ơ\ to\, ư\h kơ hiôk…’no\h tơ mơ\t thim prit lơ\m tơ mam sa gô tơ gu\m tơ jur [iơ\ tơ drong ư\h kơ hiôk pơm ăn sa ư\h kơ hach, tơ ơ\ to\.

Tơ mam sa ‘lơ\ng ăn tơ\ pơ ge

Jơ năr tơ\ pơ gê hro#ih đơ\ng ro\ng kơ iung đơ\ng tep ‘no\h j^ jơ năr tôch kơ [ônh đei [o#h tơ jur trong pham păng tơ drong lap rơ mơ\n yua đơ\ng tep hơ ‘nglar. Sa prit gô tơ gu\m buăl tơ te\nh hiong le# dôm tơ drong j^ âu păng tơ mơ\t dơ\ng tơ drong pran dang ei hloi ăn kơ 1 năr plơ\ng.

Hơ met mur kăp

Mư\h đei mur kăp, hơ drol kơ tơ chă đei kơ loăi kem pik đơ\ng mur kăp, ‘no\h pik păh lăp prit ro\l he\ch tơ\ akar rơ ka gô tơ gu\m tơ jur [iơ\ dôm tơ drong ư\h kơ hiôk păng j^ tơ\ an^h rơ ka lơ\m akar yua đơ\ng mur kăp. .

Hơ met ư\h kơ hiôk kơ\l ‘ngok

Lơ\m prit đei kơ chơ\t vitamin B lơ. Păng ‘no\h j^ tơ drong tơm yua kơ liơ mư\h sa prit gơ\h tơ gu\m buăl [o#h dă [iơ\ kơ ư\h kơ hiôk kơ\l ‘ngok. Kiơ\ tơ che\ng hơ len đơ\ng rim khoa ho\k akhan: M^nh lơ\m dôm tơ drong tơm pơm ăn bek plên hre\nh ‘no\h j^ yua đơ\ng tơ che\ng lơ ư\h kơ hiôk, rim ‘nu bơ ngai đoa tơ chă tru\h dôm kơ loăi tơ mam sa [ônh kơ pơm ăn bek plên hre\nh nhen socola, [e\ng keo păng dôm kơ loăi tơ mam sa kho tăh lơ\m tơ pu. Mă lei, dôm kơ loăi tơ mam sa gô ư\h kơ hơ nhăk ăn đei yua pơm tơ jur [iơ\ stress nhen ‘me\h vă, yua kơ sư đoa đei s^k lơ [ơ\t mă bơ\n kăl athei vei lăng trong pham hăm trong sa dôm tơ mam sa đei lơ carbonhydrate.

Pơ têng hăm dôm kơ loăi plei ‘long nai

Pơ têng hăm dôm kơ loăi plei ‘long nai, kơ chơ\t bek lơ\m prit lơ hlo\h kơ dôm kơ loăi plei ‘long nai, pơ t^h gia nhen protein lơ\m prit lơ hlo\h 4 ‘măng kơ plei táo, carbonhydrate lơ hlo\h 2 ‘măng, păng phốt pho lơ hlo\h 3 ‘măng. ‘Ngoăih kơ ‘no\h rim vitamin A, kơ chơ\t sắt lơ\m prit oei lơ hlo\h 5 ‘măng kơ dôm kơ loăi plei ‘long nai nhen táo, lê, pơ o\... [ơ\t mă khoáng chất, kali ku\m lơ hlo\h 2 ‘măng.

Tơ drong tơ roi “ Jơ hngơ\m pran- Tơ drong ar^h” năr ‘nâu, tru\h [ơ\t âu pơ dơ\h bơ\ih. Pơ kă tơ [ơ\p m^h ma duch nă păng bôl buăl vang mơ\ng lơ\m tơ drong tơ roi gie\ng đơ\ng ro\ng dơ\ng.

Thuem tơ blơ\