Dôm an^h tru\h lơ\m dôm năr Puih mak
Thứ bảy, 00:00, 17/02/2018

VOV4.Bahnar - Tơpôl hre\i au to\k bo\k tơ pl^h kiơ\ kơ năr, tơdrong joăt lơ\m năr Têt je\i tơ pl^h mơ\n. Lơ bơngai hlôi tơpl^h krao akhan “xa” têt mă tơpl^h jing krao “chơt” Têt, “pơchơt” Têt vă yak hlo\h m^nh pơyan Puih mak hle. Bơngai chă ch^h kơtơ\ng ang ăn Radiô NPMVN tơ\ Tây Nguyên gô tơroi tơbăt m^nh [ar an^h tơmang pơ hiơ\ ‘lơ\ng lie\m, vă m^h ma duch nă kon pơlei băt hơdăh an^h ba u\nh hnam chă năm ngôi pơchơt pơ hiơ\ lơ\m pơyan puih mak.

 

►Tây Bắc hăm pơkao đào, pơkao mận chôh ang ja#p jang bri kông, jơva xem axi, jơva klel 'lal atu\m hăm mo\ng tơdrô pơm ăn pơyan puih mak Tây Bắc chơt hơ iă hloh. Truh hăm tơring Tây Bắc lơ\m khei năr âu, bơ\n gô đei hrâu atu\m hăm um ai hơbe\n ao guăng 'lơ\ng, [ơ\r hơ hie\k đơ\ng hơdruh tơring groi kông. Mih ma duch nă duh gơh rơih 2 anih tơmang to\k bo\k oei đei lơ bơngai lu\ lăp noh  Sa Pa păng plei tơm Sơn La.

► Lơ\m găh Pơmơ\t Tu Te\h đak, th^ trân Sapa dêh char Lào Kai kơ ‘nơp lơ\m hơmơ\l pơm ăn tơmol lăp đon hăm bri kông  ‘lơ\ng ro\ atu\m hăm chă tơmang lăng dôm tơdrong oe\i sa ‘lơ\ng lie\m kơ kon pơlei kon kông. Năm tru\h tơ\ Sapa bơ\n ‘ne\ chă lon hao d^ng du\ng tơle\i to\k tơ\ loe\l Fansipan, loe\l kông kơ jung hlo\h Đông Dương, năm tơmang rim an^h nhen: Thu\ng Mường Hoa, pơlei Sín Chải, kông Hàm Rồng…  Sa Pa lơ\m dôm năr tơngie\t kơtang, boăl gô [o#h đak kơ toăl jing pre\r tơ\ rim sơdrai ‘long, kơ nho\ng ‘ngie\t lơ\m t^l pơgê hrôih. Mă kăl dôm năr blu\ng lơ\m sơnăm, tơmoi oe\i [o#h tơmang lăng [rông [rang pơkao anh đao cho#h blang jơ\p lơ\m th^ trân.

► Plei tơm Sơn La, dêh char Sơn La jing tơring ako\m lơ anih gru grua kơ hnưr erih mă đe ư ang nhen Tơring gru grua kăp g^t kơ teh đak noh Hnam phak Sơn La, Anih pơdăh tơmam xo dêh char Sơn La; Anih gru gra tơm jri pơlei Hẹo; Văn Bia Quế Lâm Ngự Chế, Anih xoi [lo\k kơ [ok pơtao Lê Thái Tông… Mă kăl noh plei tơm Sơn La oei răk vei lơ tơdra hri kră xơ\, tơdra hơxuang kăp g^t kơ 12 hơdrung kon kông, dôm tơdrong ako\m tơpôl nhen hơxoang xoè, ching chêng hơgơ\r... Rim xơnăm ăh pơyan puih mak, plei tơm Sơn La adoi pơgơ\r hơmet minh [ar tơdrong ako\m kră xơ\, nhen Lêh ako\m Xên Mường, Lêh ako\m Hạn Khuống, Lêh ako\m  “Pơyan pơkao Ban”, Lêh ako\m Anih xoi [lo\k kơ {ok pơtao Lê Thái Tông. 'Nâu jing tơdrong jang kăp g^t, vă vei răk tơ[ăk mong um ai joh ayo\ kon kông plei tơm Sơn La. {ok Nguyễn Hữu Chinh, tơmoi đơ\ng Hà Nội chơt hơ iă ăn tơbăt: “ ‘Măng mă âu năm noh [ôh plei tơm tơplih pha hăm adrol ki, ‘măng mă âu noh hơ iă hloh, năm tơ\ âu tơjra#m dôm bơngai dơnưp dim, xơng drơ\ng tơmoi hơ iă noh nhôn hơdơ\r ling lang. Tôm anih gru grua kơ hnưr erih tơ\ âu noh jing anih gru grua kơ teh đak, rim bơngai năm tơmang noh xo# xôn, păng cham char, anih ming man kơ dêh char hăm dôm anih gru grua noh tơnăp tơpă mơ\n”

V^h năm tơ\ An^h tơm Hà Nội lơ\m khe\i ‘năr au, bơ\n ‘ne\ kơ hiơt năm tơmang An^h gru gra g^t kăl dăr sơnăm Hoàng thành Thăng Long, an^h to\k bo\k pơgơ\r tơdrong pơgơ\r Têt Việt chơt hơ iă kơ Đảng, chơt hơ iă kơ Puih mak Mậu Tuất 2018. Tơ\ au, tơmoi đe\i năm tơmang lăng dôm tơmam tơbăt hơdăh găh Têt Nguyên đan hlo\h 100 sơnăm sơ\ ‘moi kiơ\ rup chhơ\ tơ\ ‘long đơ\ng Henri Oger păng tơmam [lo\k tơbăt kơ An^h mong răk Albert Kahn (Phalăng); pơm ‘moi dôm tơdrong soi tơbe\h kơ bơngai Việt lơ\m khe\i ‘năr Têt, tơbăt hơdăh dôm um rup kră sơ\: Kim Hoàng, Đông Hồ, Hàng Trống... An^h au je\i pơdă Tơmam pano tơbăt hơdăh dôm tơmam [lo\k hơdơ\r găh trong gơlong pơlong Đình păng hơbe\n ao chăl Lê che\p pơgơ\r sơ\; plôih ‘măng ăn tơmoi năm tơmang lăng an^h gru gra g^t kăl dăr sơnăm tơchă mu\k drăm kră sơ\ găh Hơle\ch Điện Kính Thiên. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, An^h au je\i pơgơ\r rim tơdrong jo\h ayo\ kơdo\ soang ăn tơmoi chă lăng hăm lơ tơdrong pơm le#h joăt joe lơ\m khe\i năr Têt nhen: Pơem le#h Ông Công, Ông Táo, pơdơ\ng gơ\ng ga năr Têt, pơm le#h so\h hlôt nhang năr blu\ng puih mak … Mo\ Ngô Mỹ Anh, m^nh ‘nu kô pơtho oe\i tơ\ kuân Hoàn Kiếm, Hà Nội ba rim ho\k tro chă ngôi păng pơm ngôi “Chơt Têt” tơ\ Hoàng Thành Thăng Long, băt hơdăh: “&nh [o#h tơdrong pơgơ\r Têt Việt tơ\ An^h gru gra g^t kăl dăr sơnăm Hoàng thành Thăng Long tôch hơ iă. Kơ yuơ tơ\ au rim kon hơ ‘lơ\p đe\i vang chă pơm ngôi lơ tơdrong tơpă yan au nhen: ‘nu\ng [e\ng chưng, pơm rup Đông Hồ. ‘Ngoăih kơ ‘no\h đe sư oe\i chă pơm kơd^h sư lơ tơmam anai dơ\ng.”

Dôm tơdrong hơlen joh ayo\ Têt ăn hơ ioh jing minh anih hơdăh lơ\m tơdrong ako\m Têt Việt tơ\ Hoàng Thành Thăng Long. Đe hơ ioh đei hrau dơh po hăm tơdrong pơxuh kră xơ\ nhen dui tơlei, hao d^ng du\ng, klơ\m vo\ng... pơhrăm ‘nu\ng [anh chưng, pơhrăm bieh um kră xơ\, pơhrăm bơ\ kơdu\ng hơpăh jên xơnăm ‘nao. Yă Nguyễn Thị Yến, Anih vei răk tơ[ăk mong mu\k drăm Thăng Long ăn tơbăt:  Tơdrong ako\m Têt ăn hơ ioh hăm lơ tơdrong ako\m pơdăh, tơbang kơ Têt kră xơ\ đơ\ng yă [ok pơxư\ ăn. Truh dang ei noh đe mon chă hơlen băt găh khôi juăt jue đơ\ng yă [ok kiơ\ pơyan Têt; đei hơlen băt hơdăh dôm tơdrong jang nhen ‘nu\ng [anh chưng, dăh mă bơ\ pơkao pơro\ ‘năr Têt păng đei pơchơt hăm dôm tơdrong pơxuh kră xơ\. 

► Hơnơ\ng iung yak chă tơmang pơyan puih mak đơ\ng Tơring găh Tu năm tơ\ Pơbăh, Đà Nẵng đe\i krao akhan "pơlei tơm ‘lơ\ng ro\ hlo\h”, ling lang jing an^h rơih năm ngôi đơ\ng tơmoi lơ\m te\h đak păng tơmoi te\h đak đe. Đà Nẵng đe\i ple\nh te\h pơ ‘nho\ ăn lơ j^h đak dơs^ ‘lơ\ng lie\m nhen Nam Ô, Thanh Bình, Xuân Thiều, Mỹ An, Mỹ Khê, Non Nước...  Tơdrong ư hơ nhang ang hơnhăk kơ Đà Nẵng oe\i lơ\m găh gơng tơro\h klo\h kle\ch thong đak kroong Hàn. Lơ\m au, ư\h kơ gơ\h vă lon gơng Rồng đe\i pôk pơ ư akhan 10 tong gơng ‘lơ\ng ro\ hlo\h lơ\m apu\ng ple\nh te\h, dăh mă gơng dăr ‘moi kiơ\ thong đak kroong lơ\m to\k bo\k măng vă ăn tho\ng nan, duk yak v^h vơ\t hiôk hian … ‘Ngoăih dôm ‘nhe\m ‘nhot ‘lơ\ng, cham char ‘lơ\ng ro\, kon pơlei phăl hơlăng, rim Ko\ng ty tơmang pơ hiơ\ Đà Nẵng oe\i hơnơ\ng lăng kơ jăp tru\h bơ\ jang tơgu\m vă pơ jing đe\i jơhngơ\m đon hưch hanh, lăp đon ăn tơmoi mư\h năm tru\h tơ\ pơlei tơm ‘lơ\ng lie\m au. {ok Nguyễn Đức Quỳnh, Kơ ie\ng Kơdră che\p pơgơ\r Furama Đà Nẵng tơbăt: “ Sơnong jang găh tơmang pơ hiơ\ kơ rim bơngai jang hlôi lang tru\h tơ\ u\nh hnam, kon pơlei pơla adoi nhen khu\l mă đe sư vang mơ\t jang, vă pơm lơ liơ đ^ đăng kon pơlei Đà Nẵng đe\i jơhngơ\m đon oe\i sa pơma dưnu\h ‘lơ\ng hơ iă, phăl hơlăng păng chă pơtho tơbăt ăn tơmoi tơmang pơ hiơ\ đe\i nơ\r chă pơma sa ‘lơ\ng lie\m tơ\ dôm an^h kơdrơ\m tơ\ Đà Nẵng ‘lơ\ng hlo\h dơ\ng.”

► Ataih đơ\ng anih tơm Sài Gòn pơhlom je# 100 km, Vũng Tàu đei lơ cham đak dơx^ guăng ‘lơ\ng atu\m hăm hơyuh to# ‘mi tơno\ jing tơdrong tơm hơvơn lơ tơmoi truh tơmang ăh khei Têt. Tơmoi truh tơ\ âu chă thông rok cham đak dơx^, ‘nhem lăng cham char ăh jơ măt ‘năr huăng. Tơ\ Vũng Tàu đei anih gru grua Bạch Dinh, anih pơdơh pơdei khul pơtao kơpal păng yo\ng linh Phlăng adrol ki. Dang ei Bạch Dinh đei bơ\ jing anih răk vei lơ tơmam drăm kăp g^t ‘măn ăn tơmoi chă tơmang lăng, lơ\m noh đei phao tih mă đe ư ang. Đơ\ng Bạch Dinh, tơmoi duh gơh chă tơmang lăng cham char plenh teh tơring Vũng Tàu ăh pơyan puih mak.

► Ư|h kơ đe\i hnam  tăl  kơ jung ming man tơris tơris, ư\h kơ đe\i gre kơdau gơ gring gơ grang nhen le\ rim pơlei tơm t^h, tơring, miền Tây Nam Bộ pơm ăn tơmoi lăp đon gơnơm đe\i dôm tơdrong hơ iă hơdro# sư ‘mơ\i. Ư|h kơ jor bơngai bu năm tơ\ au je\i pơm ăn jơhngơ\m đon chhôk hơ iă kơ yuơ jơhngơ\m đon phăl hơlăng đơ\ng kon pơlei tơ\ au, pơgar sap le\i ‘lơ\ng lie\m, kơ chơ kơpal đak atu\m hăm ‘nhot ‘nhe\m ‘lơ\ng lie\m pă b^ tơ\ yơ đe\i.

Năm tru\h tơ\ miền Tây tơmang lăng kơchơ kơpal đak, lăng tơdrong chă te\ch răt kơ kon pơlei tơring thong đak; chă yak lơ\m pơgar ‘long sap le\i; hre# lăng te\h rơhu\ jing ‘lơ\ng kơ groi te\h Cửu Long dăh mă mơ\t năm tơmang lăng rim pơlei joăt chă pơm [e\ng keo gao, [e\ng klang, hu tie#u … ư\h kơ jor pơm ăn tơmoi pă ‘me\h vă năm tơ\ nai hloi.

M^h ma duch nă gơ\h chă năm tơmang lăng bri ‘long tram Trà Sư tơ\ An Giang, tơmang lăng chu\n pơkao sen tơ\ Đồng Tháp Mười, dăh mă chă lăng hơlen dôm xem klang kok păr kôp lơ\m pơgar xem klang kok Bằng Lăng…  Boăl Nguyễn Minh Hiệp, đơ\ng pơlei tơm Hồ Chí Minh chă ngôi têt tơ\ miền Tây Nam Bộ, tơbăt: “ Nhôn năm tơ\ au đe\i tơmang lăng pơgar ‘long sap le\i. Pơma atu\m lơ\m pơgar sơri hơ iă dêh, sa lơ ple\i ‘long [a\t ‘ngam. Dôm tơmam sa tơ\ au nhen [e\ng xeo, [e\ng ^t, nhôn chă sa ‘lơ\ng dêh, [a\t dêh.

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt - Lan

Tags:

Viết bình luận

TIN CÙNG CHUYÊN MỤC