VOV4.Bahnar - Lơ̆m tơ drong jang mơ mat tat tang găn jĭ Covid-19 tơ̆ dêh char Dak Lak, đei ưh kơ tŏ sĕt y, ƀak si, bơ ngai jang pơ gang jing F0, pŭ ưh kơ pŭn ai, krê hơ mơt lei lăi nhen lơ bơ ngai jĭ Covid-19 nai. Mă lei hăm jơ hngơ̆m đon đơ̆ng thây pơ gang, đe sư roi hŭt hơ kâu tơ̆ anih tang găn jĭ. Ưh pă đei pơ gŏ hrŭk hơ băn ao vei lăng hơ kâu jăn, ưh pă hli tơ rơ kơ tơ poh jĭ, đe sư  hiôk năm truh hăm bơ ngai jĭ lai yơ kŭm gơh, lơ̆m rim jơ pơ nĭt đơ̆ng tơ drong arih sa tơ̆ lăm jĭ.

        Iŏk hơ len lăng đei ƀơm jĭ SARS-CoV-2, bơ ngai chă hơ puih hơ met, pơ vih pơ văn lơ̆m hnam pơ gang H’Lịch Kbuôr, rơ neh sơ năm 1989, oei tơ̆ plei Drao, xăh Cư Né, apŭng Krông Búk, hli bơ ngơ̆t. Jang tơ drong jang lơ̆m hơ nih hơ met bơ ngai jĭ Covid-19 tơ̆ Hnam pơ gang apŭng, hơ nơ̆ng ngôi tơ jê̆ hăm bơ ngai jĭ, H’Lịch kŭm ưh kơ kĕ ƀlŏk sư đei tơ poh jĭ đơ̆ng bu păng ƀơ̆t lai yơ. Ưh kơ đei jơ vă hli tơ rơ, H’Lịch tơ gĕch ƀơ̆t jơ hngơ̆m oei pran, ‘noh jang hloi tơ drong jang rim năr đơ̆ng sư ‘noh vei lăng ăn dôm bơ ngai jĭ:

“Pơ ma atŭm ƀơ̆t mơ̆t bơ̆ jang tơ̆ hơ nih hơ met âu ‘noh kơ dih kâu ĭnh ngôi tơ jê̆ hăm bơ ngai jĭ Covid, kơ na ĭnh kŭm tơ poh jĭ hloi. Yua kơ tơ drong jang đơ̆ng ĭnh ‘noh rim năr vei lăng ăn bơ ngai jĭ, ĭnh lăng bơ ngai jĭ nhen bơ ngai lơ̆m hnam ĭnh lĕ, hơ drin vei lăng ‘lơ̆ng hloh ăn đe sư, yua kơ ‘nâu jĭ tơ drong jang đơ̆ng ĭnh ne”.

Dôm đe ƀak si vei lăng ăn bơ ngai jĭ ân Covid  -19 ăl

Lei lăi nhen bơ ngai jang hơ dai sư, bơ ngai jang chă hơ pŭih hơ met, pơ vih pơ văn lơ̆m hnam pơ gang H’Biên Niê, rơ neh sơ năm 1990, oei tơ̆ phường Đạt Hiếu, thị xã Buôn Hồ kŭm jing F0 đơ̆ng rŏng lơ khei vei lăng bơ ngai jĭ Covid-19. Dôm năr blŭng ƀơm jĭ, dôm tơ drong đei ƀôh jĭ kơ̆l, lap, dui jơ hngơ̆m mơ mat, pơm ăn kơ sư roi hlôh tơ drong hli bơ ngơ̆t đơ̆ng dôm bơ ngai jĭ. Yua thoi noh, mưh jơ hngơ̆m jăn oei kĕ chĭu, bơ ngai jang chă hơ puih hơ met, pơ vih pơ văn lơ̆m hnam pơ gang H’Biên ‘noh vang jang tơ gŭm vei lăng ăn dôm F0 hơ dai tơ̆ng hơ met. Sư tơ roi hăm đe tơ drong sư đei jĭ vă tơ ƀôh tơ drong ‘lơ̆ng, tơ drong vang mơ nat tơ gŭm jơ hngơ̆m đe sư hiôk vă klăih kơ jĭ. Bơ ngai jang chă hơ puih hơ met, pơ vih pơ văn lơ̆m hnam pơ gang H’Biên tơ roi:

“Ƀơ̆t mơ̆t lơ̆m hơ nih hơ met bơ ngai jĭ Covid nhôn kŭm tơ tăm dêh, nhôn ling lang pơm kiơ̆ ‘lơ̆ng 5k, ƀơ̆t lăng ƀôh dôm bơ ngai jĭ ăl athei dui jơ hngơ̆m hăm kơ măy, ƀơ̆t doh nhôn ưh kơ tơ tăm dơ̆ng bơ̆ih, kŭm ưh kơ bơ ngơ̆t truh kơ dih kâu dơ̆ng bơ̆ih mă nhôn hơ drin vei lăng ăn bơ ngai jĭ, hơ drin tơ gŭm đe sư yak hloh jĭ jăn. Hăm hơ ioh iĕ, ƀlŏk kơ mĕ ƀă ‘noh nhôn pơ lung, pơ ma dơ nuh păng ăn ƀĕng keo, đak toh ăn kơ đe mon, vă kơ đe mon hoei kơ hli tơ rơ, sơ đơ̆ng ăn kơ đe ƀak si hơ met.”

Ngôi tơ jê̆ hăm dôm bơ ngai jĭ, hơ mơt kơ tơ poh ‘noh jĭ tơ drong pă jor lơ̆m kơ plăh bơ̆ jang

        Lăng ƀôh ‘nhŏng oh, bơ ngai jang hơ dai kơ dih đei jĭ, ƀak si Trần Thuận, Kơ dră vei lăng Hnam pơ gang apŭng Krông Búk dai ưh kơ hiôk. Ƀok tơ roi: Jô̆ đơ̆ng ƀơ̆t Hnam pơ gang apŭng đei tơ plih jing hơ met bơ ngai jĭ Covid -19 lơ tơ̆ng ăn 4 apŭng găh tu kơ Dak Lak, Hnam pơ gang hlôi sơng iŏk hơ met ăn hloh 1.700 ‘nu bơ ngai jĭ. Ƀơ̆t kơ plăh đei bơ ngai jĭ lơ, đei năr Hnam pơ gang athei hơ met ăn hloh 300 ‘nu, tơ drong ‘nâu pơm ăn hrăt hrot ăn hnam pơ gang ƀơ̆t bơ ngai jang pơ gang tŏ sĕt. Tơ drong jang lơ kơ na hơ mơt kơ tơ poh jĭ ăn bơ ngai jang ‘noh pă jor bơ̆ih. Mă lei, jơ hngơ̆m đon đơ̆ng rim thây pơ gang tơ̆ âu ling lang kơ jăp, yak hloh đei tơ drong jĭ, hơ nơ̆ng iung jang yua kơ bơ ngai jĭ:

       “Bơ ngai jĭ blŭng a ‘noh ‘nhŏng oh kŭm bơ ngơ̆t, mă lei khŭl kơ dră chĕp kơ̆l kŭm hăm rim khŭl tơ pôl nhôn tơ tom pơ lung ‘noh lơ̆m 1 năr đe sư sơ đơ̆ng hloi, đei dôm bơ ngai jang pơ gang đei jĭ păh pai, lơ̆m dôm năr ƀôh jĭ dă ƀiơ̆ đe sư gơh apĭnh vang jang păng đe sư pơ kăp gô jang dơ̆ng kơ na tơ drong ƀôh chhôk hơ iă hăm ĭnh. Tôch kơ chhôk hơ iă ‘noh ‘nhŏng oh đe sư băt hơ dăh tơ drong oei rim tơ drong tơ gŭm thoi yơ ‘nhŏng oh ưh kơ tơ chĕng truh, pơ đĭ anih jang khŏm yak hloh jĭ hơ buh âu.”

Hăm bơ ngai jĭ Covid -19 ‘noh hơ ioh, ‘ngoăih kơ tơ drong hơ met, đe y ƀak si oei jing bơ ngai buăl vă pơ lung đe oh

Pơ tôch sơ năm 2021, dêh char Dak Lak hlôi đei hloh 11 rơ bâu jĭ Covid -19, lơ̆m noh đei hloh 50 y, ƀak si păng bơ ngai jang pơ gang đei ƀơm jĭ lơ̆m kơ plăh bơ̆ jang. Kơ sô̆ bơ ngai hơ mơt đei ƀơm jĭ ƀơ̆t bơ̆ jang ‘noh ưh kơ tŏ sĕt, tơ roi tơ băt ƀlep tơ drong krê hơ mơt đơ̆ng jĭ hơ buh tơ̆ dêh char, ăn ƀôh tơ drong plang hơ kâu ưh kơ hli tơ tăm đơ̆ng khŭl jang pơ gang lơ̆m tơ drong jang tang găn jĭ Covid-19. Ƀok Nay Phi La, Kơ dră Anih vei lăng găh jang pơ gang dêh char Dak Lak tơ băt, tơ drong jang tang găn jĭ Covid-19 tơ̆ dêh char gô oei pơ dui đunh. Dôm thây pơ gang, kang ƀô̆ jang pơ gang tơ̆ Dak Lak gô oei athei yak hloh lơ mơ mat tat, gleh hrat. Rim kơ dră chĕp kơ̆l, kơ dră vei lăng găh jang pơ gang păng rim kon pơ lei adoi hlôh băt păng tôch kơ pơ ‘lơ̆ng. Ƀok Nay Phi La lui ngeh, rim khŭl jang tơ pôl gô đei tơ drong vang tơ gŭm ‘lơ̆ng, kŭm hăm rim thây pơ gang tang găn kĕ jĭ hơ buh:

“Tơ̆ âu kŭm athei chih iŏk tơ drong plang jơ hngơ̆m yua kơ bơ ngai jĭ pơ vih pơ văn. Tang măt ăn anih jang pơ gang chih iŏk tơ drong tơ gop plang jơ hngơ̆m đơ̆ng đĭ đăng bơ ngai jang pơ gang lơ̆m tơ drong jang tang găn jĭ kơ dêh char. Hơ dai hăm ‘noh anih jang pơ gang kŭm krao hơ vơn rim khŭl jang, grŭp tơ pôl kŭm nhen rim anih jang tơ gŭm ăn bơ ngai jang pơ gang hăm lơ trong nhen apĭng jet gia, dăh mă tơ gŭm tơ mam drăm, kơ măy kơ mŏk păng kăl hloh ‘noh tơ drong mơ mat tat, vang yak hơ dai đơ̆ng kon pơ lei hăm anih jang pơ gang.”

Bơ ngai jang pơ gang asong pơ gang ăn dôm bơ ngai jĭ Covid -19 hơ met tơ̆ tơ̆ng 1 păng 2

Dôm F0 hơ nih tang găn jĭ tơm ‘noh jĭ dôm bơ ngai ‘lơ̆ng, tơ ƀôh tơ drong hơ iă găh jơ hngơ̆m đon plang ăn, găh hơ năp jang hăm bơ ngai jĭ, tơ ƀôh đon lui vă yak hloh mơ mat tat, tơ ƀôh tơ drong ‘lơ̆ng hơ iă vă vang hơ dai băl yak hloh dôm năr mơ mat tat đơ̆ng jĭ jăn.

Nam Trang: Chih

Thuem: Tơ blơ̆