VOV4.Bahnar -Tơ pl^h pơ yan ‘no\h j^ to\ ‘mi kial ling lang đei tơ pl^h ư\h kơ ê, pơm ăn hơ kâu jăn ư\h kơ gơ\h lăp tơ tom. ‘Nâu jing tơ drong hiôk ăn kơ virus, pơ rang pơm ăn j^ trong dui jơ hngơ\m pơ răm kơ tang. Tơ dăh ư\h kơ pơ ‘lơ\ng lơ\m tơ drong vei lăng jơ hngơ\m jăn ‘no\h gô tôch kơ [ônh đei j^.

Dôm tơ drong j^ găh trong dui jơ hngơ\m.

J^ hơ lo\ng.

Mư\h tơ pl^h pơ yan mă loi ‘no\h pơ yan tơ ngie\t ‘no\h j^ hơ lo\ng  ‘no\h j^ [ônh kơ đei hlo\h pơ đ^ hloi tơ\ bơ ngai ‘lo\ păng hơ io\h. Tơ drong j^ blu\ng a đơ\ng j^ ‘no\h j^ hơ lo\ng mư\h luăn đak hai dăh mă mư\h sa, khor nơ\r, đei dôm hie\n păng đei hloi hơ nơ\k. Tơ drong tơm pơm ăn j^ yua đơ\ng pơ rang, đei lơ bơ ngai yua đơ\ng virus pơm ăn. Tơ dăh ư\h kơ hơ met tom ‘no\h j^ gô roi de#h dơ\ng păng gô pơm ăn jing j^ tơ so\h păng đei dôm tơ drong j^ ăn plei nu\ih.

J^ tơ\ tơ so\h.

J^ âu tơ [ơ\p tơ\ đ^ đăng sơ năm hơ yơ ku\m đei, tơ dăh bơ\n ư\h kơ băt trong tang găn [lep, hmă hmă sư đei [o#h mơ\h to\ ‘mi kial tơ pl^h, dăh mă đơ\ng ro\ng kơ j^ hơ lo\ng, j^ xoang mă ư\h kơ đei hơ met tơ tom. Đei lơ bơ ngai yua đơ\ng pơ hơi mư\h hơ io\h đei dôm tơ drong j^ găh hơ nơ\k, hie\n đunh năr mă đe me\ [a\ ư\h kơ hơ met klăih hloi ‘no\h hơ io\h [ônh kơ đei j^ pơ chu\ng lang să păng jru\ hlo\h ‘no\h j^ tơ\ tơ so\h tôch kơ krê hơ mơt tơ dăh tơ [ơ\p yu\h de#h, hie\n le\ch khoak kơ toăl đei kơ mâu jơk dăh mă dreng, lap rơ mơ\n păng [^ch ư\h kơ băt kiơ.  

J^ hơ nơ\k

Hơ io\h jing bơ ngai [ônh kơ đei j^ âu, yua đơ\ng tơ drong pran tơ jră pơ rang đơ\ng hơ io\h tam mă tôm pơm ăn virus hơ nơ\k [ônh pơm ăn j^. Dôm tơ drong j^ đa tơ [ơ\p nhen yu\h păh lăp, hơ ving măt j^ kơ\l, hie\n păng j^ hơ lo\ng, [ơ\t lăp kơ ch^l mu\h, ư\h kơ ‘me\h so\ng sa păng mă loi ‘no\h j^ le\ch đak mu\h păng kơ se\h. Mơ\ng kiơ\ tơ drong pran đơ\ng rim ‘nu păng trong hơ met mă tơ drong j^ âu gơ\h tơ te\nh đei hơ met klăih dăh mă roi j^ đunh dơ\ng.

Dôm tơ drong j^ găh trong klak

Dôm tơ drong j^ găh trong klak găh lơ đei [o#h lơ\m đơ\ng khei 8 tru\h khei 12. Đei [o#h j^ klak chro\h ư\h kơ ê. Hăm hơ io\h, mư\h đei j^ hmă hmă ‘no\h yu\h de#h (38-40 độC) đei hloi hơ nơ\k, kơ ch^l mu\h, kơ se\h, hie\n păng khor hơ lo\ng. Tơ dăh j^ de#h đei [o#h chă pơ yơ\ng đak dăh mă [ơ [lut hăk yua đơ\ng trong klak đe hơ io\h tam mă t^h vơ\ tôm. Bơ\n trong hoan păng dôm tơ drong kăl đơ\ng klơm, plei le\n lơ\m khei ‘năr nge ‘nao rơ ne\h oei tam mă pran.

Dôm tơ drong j^ găh kơ ting.

‘Ngoăih kơ dôm tơ drong j^ găh kơ ting đa tơ [ơ\p tơ\ dôm bơ ngai mơ lo#h, bơ ngai kră, j^ kơ ting ku\m đa tơ [ơ\p tơ\ hơ io\h đơ\ng 5-15 sơ năm. Tơ drong j^ to\k pran mư\h ‘năr tơ ‘ngie\t dăh mă mư\h tơ pl^h to\ ‘mi kial. Mă lei j^ kơ ting kalư hơ met tơ tom vă tang găn tơ drong j^ hơ lơ\k hơ le păng pơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h plei nu\ih. Đe me\ [a\ athei hơ len lăng hơ io\h mư\h hơ io\h đei dôm tơ drong j^ pha kơ hmă, athei ba hơ io\h năm tơ\ hnam pơ gang je# hlo\h vă hơ met [lep păng tơ tom. Hơ io\h kăl kơ [et bơ\ng tôm, mă loi ‘no\h j^ jru\m tang găn j^ đa tơ [ơ\p [ơ\t tơ pl^h pơ yan.

- Hăm bơ ngai kră: tơ drong tơm đa tơ [ơ\p hlo\h ‘no\h j^ tơ drong tơ pl^h to\ ‘mi kial pơm đei [o#h dơ\ng dôm tơ drong j^ đunh đơ\ng trong dui jơ hngơ\m, dôm tơ drong tơm ‘me# ‘mach cham char, dôm tơ drong j^ pơ rang tơ\ hơ ne\nh, [ơ\r, mă loi ‘no\h dôm tơ drong j^ nhen hơ yô s^k, huêt ap to\k, plei nu\ih, j^ klơm, j^ plei le\n pơm tơ jur tơ drong pran, pơm ăn [ônh đei j^ trong dui jơ hngơ\m.

J^ tơ [ơ\p tơ\ bơ ngai kră đa de#h hlo\h kơ hơ io\h tôch kơ lơ, mă loi ‘no\h hăm bơ ngai ư\h kơ đei [o#h j^ yan âu hơ dăh, yua thoi no\h bơ ngai kră  đa năm khăm klui, [ơ\t j^ đ^ de#h bơ\ih.

kăn: ku\m jing bơ ngai kăl bơ ngơ\t tru\h yua kơ jơ hngơ\m pran lơ\m khei ‘năr oei hơ năp ư\h kơ jăng [iơ\ kơ hmă. Bơ ngai oei hơ năp mư\h đei j^ hơ nơ\k đa ư\h kơ pơ\n yua pơ gang yua kơ hli [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h nge, pơm ăn j^ pơ dui đunh păng hơ kâu jăn rơ mơ\n lap.

Kơ l^h thoi no\h, tơ drong tang găn j^ ‘no\h kăl hơ drol hlo\h hăm bơ ngai oei hơ năp, hăm trong tang găn ngôi tơ je# hăm dôm bơ ngai to\k bo\k đei j^ trong dui jơ hngơ\m.

Dôm bơ ngai dro\ kăn đei j^ trong dui jơ hngơ\m đunh năr ku\m kăl hơ len lăng ‘lơ\ng tơ drong jơ hngơ\m pran lơ\m khei ‘năr oei hơ năp.

M^nh [ar trong tang găn dôm kơ loăi j^ tơ pl^h pơ yan:

- Vei ăn hơ kâu jăn pran hăm trong hơ to\k loi dơ\ng pơ tâp hơ kâu.

- Sa tôm kơ chơ\t păng dôm gru\p tơ mam bek ‘lơ\ng vă hơ to\k loi dơ\ng jơ hngơ\m pran.

- {et tang pơ gang vaccine hơ nơ\k tôm.

- Kăl vei rơ go\h hơ kâu jăn, hnam oei rơ hơi, dă [iơ\ kơ ‘mi ‘me#.

- Pe\ng mu\h, [ơ\r mư\h hie\n dăh mă kơ se\h, tơ dăh yua ti pe\ng ‘no\h athei ôp rơ go\h hăm sơ [o\ng, ‘ne\ kơ khoak kơ so\h kư\ kă.

- ‘Ne\ kơ gan sa tơ mam sa tơ ngie\t, vei tơ no\ hơ kâu jăn mư\h ‘năr tơ ngie\t.

- Yua hơ nơ\ng păng tôm hla ar pơ gang đơ\ng [ak si hăm dôm bơ ngai j^ đunh vă ve\h ver kơ đei j^ hơ lơ\k de#h hlo\h dơ\ng. .

            Thuem: Tơ blơ\