VOV4.Bahnar - Hăm kon pơlei pơla kon kông oe\i tơ\ Tây Nguyên, mư\h pơlei đe\i pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng, mă kăl lơ\m khe\i năr blu\ng sơnăm ‘nao, ‘ngoăih tơdrô ge ‘no\h ư\h kơ gơ\h kơ [a\h rim tơmam san hen pơlăh đing, ‘nhe\m [u\h, ‘nhe\m phang … ‘Nhe\m [a\t hăm tu\m hăm [au ‘nhui u\nh păng bơ\n [o\h ‘nhot hla [au au to ‘no\h jing tơbăt hơdăh rim ‘nhe\m ‘nhot sa joăt joe đe\i pai sa đơ\ng ‘nhe\m kơ kon pơlei. Bơ\n vang chă lăng hơlen m^nh [ar ‘nhe\m ‘nhot g^t kăl kơ kon pơlei Tây Nguyên, ư\h khan lăp đe\i tơ\ pơlei pơla, mă le\i dang e\i dôm ‘nhe\m ‘nhot au hlôi đe\i chă pai te\ch ăn tơmoi sa tơ\ lơ hnam et sa t^h, hnam tep pơdơ\h t^h.

            - ‘Nho\ng Ksor Pik, bơngai Jarai, pai por ‘nhot tơ\ anih xo\ng xa Bazan, tơ\ plei tơm Pleiku, dêh char Gia Lai akhan, athei đei truh 80% tơmam xa kơ bơngai Jarai noh tơmam [uh pơhang. Lơ\m noh, ier [uh jing tơmam xa ‘lơ\ng hloh kơ kon pơlei Jarai đơ\ng xơ\ truh dang ei. Păng ier [uh noh athei xa atu\m hăm por prung păng [oh e\ch, đei hơyuh [âu phu phara kơdih. {âu phu phe tơyông đơ\ng por prung atu\m hăm ier [uh dreng chu\ hăm [oh e\ch, adro# xa minh ‘măng đe\ch, noh tơmoi gô băt truh ling lang: “ ‘Nhe\m ier atu\m hăm por prung, bơngai Jarai krao noh Kot. Rim ‘măng et xa, rim ‘măng to\ xe\t ‘nhe\m noh por prung hăm ier [uh ưh gơh tơklăh ôh. Por prung kơ kon pơlei Jarai athei io\k phe tơyông xo, bơ\n tong hăm đak truh lai yơ phe rơmuơn noh lu\k lơ\k hăm to\ xe\t [oh, tăh lơ\m đing pơ o, đang kơ noh io\k hla prit kơ ‘nhe\t ăh kơ\l đing, đang noh ‘nhăk [uh tơ\ unh ngar oei khơ\ng. Oei hăm ier [uh, adrol hloh noh bơ\ ier mă rơgoh. Hơplăng, kơde\m, hơmre\, [oh, tiu păng hơmre\ hơdrih tu\l atu\m. Păng ba [et tôm hơkâu ier vă [oh hram lơ\m ier noh bơ\n io\k ‘long vă gep ier păng ‘nhăk [uh ăh unh ngar. Bơngai Jarai đơ\ng kră xơ\ rim ‘măng xa ier, [oh e\ch noh jing tơm blu\ng athei đei”.

- ‘Nhot ‘nhe\m g^t kăl anai kơ kon pơlei rim hơdrung kon kông tơ\ Tây Nguyên, mă kăl ‘no\h 2 dêh char Gia Lai păng Kon Tum, ‘no\h ‘nhe\m kro chă sa lơ\m rim năr kơ\m kang kơnang gie\ng, năr le#h, Têt, năr tơngie\t. Sơ\, ‘nhe\m kro đe\i pơm hăm ‘nhe\m xem bri brăh, hre\i au hrôi tơpl^h hăm ‘nhe\m rơmo, nhu\ng, ie\r, kơne … Mă đơ\ng lơ lo\h ră, mă le\i tơdrong [au phu kơ ‘nhe\m au ư\h kơ le\i lăi hăm ‘nhe\m ‘nhot anai ôh. ‘Nho\ng Hồ Việt, bơngai Jeh Triêng, tơngla an^h te\ch mơ dro so\ng sa tơ\ th^ trân Đak Ha, apu\ng Đak Hà, dêh char Kon Tum, tơbăt: “Tơdrong kăl pơm ăn ‘nhe\m kro ‘lơ\ng lie\m kơ Tây Nguyên ‘no\h gơnơm kơ ‘nhui u\nh. &nh io\k dơnơm chehphe ru\k sơ\k kro ‘nhe\m hăm ‘nhui hăp. ‘Nau tơdrong kăl hlo\h tơring anai ư\h kơ đe\i ôh, hăp pơm ăn ‘nhe\m kro sơ\k hăm ‘nhui u\nh kơ Kon Tum”.

- Kiơ\ kơ ‘nho\ng Hồ Việt, vă ke\ đei ‘nhe\m [uh unh ‘nhui ‘lơ\ng, noh athei yua ‘nhe\m ‘lơ\ng, kăt klat kơjung hơto\ hăm 2 hơnglâu ti, đang kơ noh tong hăm [oh hơmre\ ‘nâu nai lơ\m 30 pơn^t, đang kơ noh to\t lơ\m ‘long ie\ kơtol ăh tơnuh unh kơjung dang 50 cm kiơ\ tăl. ‘Long [uh mă yơ hrăng adrol noh hơ ‘lơ\ ‘măn ăh kơpal.

'Nho\ng Hồ Việt bơ\ 'nhem xơ\k  unh hơdra

Hơnơ\ng hơ ‘lơ\ thoi noh ltruh 4 năr noh gơh io\k xa bơih. Ăh xa noh athei ‘nhăk [uh hăm unh ngar vă ‘nhe\m x^n [âu phu hloh. Mă blu\ng lăng ‘nhe\m hơrăng, rim bơngai ngêh ưh ke\ rơkai. Mă lei ăh xa noh pơtơm [ôh ‘nhe\m rơmuơn, atu\m hăm noh hăp ‘ngam, nham [âu phu ‘nhui unh, nhen tơbăt kơ minh tơdrong kơche\ng. ‘Nhe\m pơhang ‘nhui unh gơh [âu phu ‘lơ\ng hloh mưh chu\ xa hăm [oh găr, tiu ot he\ch atu\m hăm hơplăng hơmre\, hla [âu phu.

- Je\i kiơ\ trong pơm tơle\ch ‘nhe\m ‘nhot kơ kon pơlei kon kông, ‘nhe\m “rơmo sơ\k to m^nh năr” hlôi jing ‘nhe\m g^t kăl hlo\h tơ\ groi te\h Gia Lai. {ok Nguyễn Thành Nhân, tơ ‘ngla an^h pơm tơle\ch ‘nhe\m rơmo sơ\k tơ\ to\ m^nh năr Nhân Giao, oe\i tơ\ th^ trân Phú Túc, apu\ng Krông Pa, dêh char Gia Lai, tơbăt: “Rơmo chă ve\i tơ\ groi kông ‘nhe\m hăp tôch kơ ‘lơ\ng, atu\m hăm ‘năr to\, ‘no\h bơ\n chă hrau hrăo bơ\n [o\h, ‘nhot hla [au au to păng mư\h rơ\h ‘năr to\ hlơ hle\ng ‘no\h bơ\n sơ\k vă đe\i ‘nhe\m ‘lơ\ng. Bơ\n ư\h kơ gơ\h chă sơk tơ\ to\ [ar năr dăh mă lơ năr, kơnh pơm ăn ‘nhe\m ư\h kơ ‘lơ\ng. Chă sơ\k ư\h kơ le# ‘nhe\m kro dêh hnang, sơ\k lăp kro păh ai kơna hăm toen păng [a\t, đak ‘nhe\m hăp oe\i ge\i lơ\m ‘nhe\m, kơna mă krao akhan Rơmo to\ m^nh năr”.

            ‘Nhe\m rơmo xơ\k to\ m^nh năr hmă hmă hơdrol vă sa ‘no\h [u\h dăh mă pai hơdre\ng tu\h hrau hăm ‘nhe\m [au, pia păng ư\h kơ gơ\h kơ [a\h [o\h hmôch trit – ‘nau tơmam kăl hlo\h pơm ăn kơ ‘nhe\m sa roi ‘lơ\ng hlo\h dơ\ng.

Rơmo xơ\k to\ minh năr

            Hmôch trit hmă hmă đe\i kon pơlei chă rôp io\k đơ\ng khe\i 9 tru\h khe\in 12 âm l^ch rim sơnăm, jing pơyan hmôch kơtăp, adoi jing khe\i ‘năr hmôch trit ‘lơ\ng hlo\h. Lơ lo\h ‘ngoăih sa iu\ đơ\ng hơnar hmôch trit oe\i pơngơi đơ\ng kơtăp hmôch trit dơ\ng. Lăp pơm rơgo\h hmôch trit ‘no\h hơdre\ng hăp, mă ư\h ‘no\h mă sơ\k kro, pe\h hăm [o\h, [ôt ngok, hơmre\, hlôi jing [o\h hơmre\ sa ‘lơ\ng hlo\h mư\h chă te\m sa ‘nhe\m rơmo sơ\k m^nh năr to\.

-  Lơ\m ‘năr tơngie\t, tăp dăr tơdrô ge, atu\m xa por prung hăm ier [uh, [oh hơmre\ e\ch, dăh mă ‘nhe\m pơhang ‘nhui unh chu\ hăm [oh tiu bri, ‘nhe\m rơmo xơ\k minh ‘măng to# hăm hmôch iu\, păng atu\m hrâu hăm nơ\r hơri tơdra hơxuang jing tơlei tơroh cham char vă rim bơngai, rim unh hnam xo# xôn atu\m xơng xơnăm ‘nao lơ\m tơdrong pơchơt jơnap hơ iă hloh.

'Nhe\m xơ\k unh hơdra

 Tơ\ rông, hăm kang tơdrô ge păng xa tơmam xa kon kông ‘lơ\ng [âu phu kơ hơyuh bri kơdrơ\ng, đơ\ng ie\ khe\ kră ako\m mơ\ng kră pơlei roi hơ ‘mon tơdrong kră xơ\ atu\m hăm tơdra hơxuang lơ\m tơdra ching chêng ang ja#p jă... Lơ\m ‘năr tơngie\t, rim bơngai tơguăt tơje# băl hloh, [ơ\r ‘nă hơ hie\k pơma dơnuh, pơkă minh xơnăm ‘nao jơnap xo# xôn hơnu\k hơnua.

Lan - Zưt chih păng rapor