VOV4.Bahnar - J^ hlu\ng, rơ ka hlu\ng,… mă ư\h kơ s^ jing 1 tơ drong j^ krê hơ mơt hơ nhăk tru\h hơ kâu jăn ră mă lei to\k bo\k jing roi ‘năr roi đei [o#h lơ, [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h jơ hngơ\m jăn păng tơ drong ‘lơ\ng lơ\m tơ drong ar^h sa kơ bơ ngai j^. Tơ drong tơm pơm ăn j^ yua đơ\ng lơ tơ drong pha ra băl mă găh lơ ‘no\h yua đơ\ng tơ drong joăt oei sa ư\h kơ đei khoa học, [ơ\t mă ‘nâu jing 1 tơ drong j^ tôch kơ [ônh tang găn păng hơ met tơ dăh pơm kiơ\ [lep trong.

Vă tang găn j^ hlu\ng 1 trong đei yua, kăl pơm kiơ\ tơ drong joăt so\ng sa ‘lơ\ng, khoa ho\k păng hơ nơ\ng:

– Kăl kơ vei sơ đơ\ng pơ tru\h tôm, lơ kơ chơ\t ‘lơ\ng ăn kơ hơ kâu jăn rim năr mă lei ‘ne\ kơ sa lơ de#h hnang, athei sa păh lăp, sa lơ ‘măng lơ\m năr [lep jơ, pơ jing tơ drong hiôk ăn kơ hlu\ng pran ‘lơ\ng păng vei sơ đơ\ng jơ hngơ\m pran, ‘ne\ kơ sa ph^ de#h hnang păng ư\h kơ gơ\h hu\t ‘măng so\ng sa. 

–Kăl kơ vei sơ đơ\ng so\ng sa rơ go\h, ôp ti rơ go\h hơ drol kơ sa, sa s^n nhă to\ vă tang găn pơ rang mơ\t pơm ăn j^ hlu\ng.

– Bơ\ jang kiơ\ tơ drong sa hiơ\, kơ kă hơ len vă tơ jur [iơ\ pu\ trăp hach pơm hach tơ mam ăn kơ hlu\ng; tang găn tôch ai tơ drong sa hre\nh luăn hăt hot, sa răh bơ\ jang răh, athei hơ drin pơm hiôk lơ\m ‘măng so\ng sa vă kơ hlu\ng ‘lơ\ng, tơ gu\m hơ kâu tơ mơ\t kơ chơ\t bek ‘lơ\ng.

– ‘Ne\ kơ sa răh nhă răh, ‘lơ\ng hlo\h athei nhă 1 kơ chok đak hơ drol kơ so\ng sa 30 pơ n^t păng đơ\ng ro\ng kơ so\ng sa athei nhă thim 2,3 to\ se\t đak đe\ch.

– ‘Ne\ kơ sa hơ drol kơ tep, tơ dăh pơ ngot lăp gơ\h huch 1 kơ cho\k đak to\h to\ ơ o\r pơm dă [iơ\ kơ pơ ngot hai, vei lăng hlu\ng hai tơ gu\m tep ‘n^t hlo\h hai.

– Ư|h kơ gơ\h tơ che\ng lơ dăh mă pơm hơ kâu pran lơ\m dang 30 pơ n^t đơ\ng ro\ng kơ so\ng sa yua kơ plăh âu ‘ngok to\k bo\k ako\m pơ gơ\r đ^ tơ drong pran lơ\m hơ kâu vă pơm hach tơ mam sa 1 trong ‘lơ\ng hlo\h, tơ dăh đei dôm tơ drong bơ\ jang nai ‘no\h hơ kâu gô đei song băl tơ drong pran pơm ăn kơ hlu\ng mong tơ mam lơ de#h hnang, ư\h kơ ke\ hach tơ mam, le# đunh gô pơm ăn j^ hlu\ng.

Ve\h ver dôm tơ mam sa pơm ăn j^ hlu\ng

Vă tang găn j^ hlu\ng păng vei lăng jơ hngơ\m pran, ư\h kơ gơ\h sa lơ de#h hnang 1 kơ loăi tơ mam sa, mă loi ‘no\h dôm tơ mam pơm ăn j^ hlu\ng ‘no\h đei:

– Tơ mam sa đei lơ acid nhen cam, chanh, cóc, pơ o\ kơ se\, hla [ey pơ iu\... Mư\h sa dôm tơ mam sa âu gô pơm hơ to\k nồng độ acid lơ\m hlu\ng kho\m kho\m pơm jing j^ hlu\ng.

– Tơ mam sa hơ\ nhen hơ mre\, mù tạt, tiu, kơ d^m,… pơm ăn hlu\ng tơ le\ch lơ đak rơ [ơ\r pơm pơ răm ăn hlu\ng.

– {o\h păng tơ mam sa đei lơ [o\h pơm hơ to\k hơ mơt kơ j^ hlu\ng.

– ‘Ne\ kơ gan huch ca phê: Huch lơ ca phê gô pơm ăn hlu\ng tơ le\ch lơ acid pơm hơ to\k nồng độ acid lơ\m hlu\ng pơm jing j^ hlu\ng.

– Đak ‘ngam đei gas: Yua kơ cácbonnat lơ\m dôm kơ loăi âu gô pơm ăn pơ răm krê hơ mơt tru\h plei nu\h, kơ măt, klơm păng mă loi ‘no\h hlu\ng. Athei tơ pl^h đak ‘ngam đei gas hăm dôm kơ loăi đak ep plei ‘long hơ dr^h, hla che pơ gang ‘lơ\ng ăn jơ hngơ\m jăn.

–Ư|h kơ gơ\h et hơ\t, ve\h ver hơ tăih an^h đei ‘nhui hơ\t, ‘ne\ kơ et hơ lăk, [ier păng tơ mam huch đei kôn: ‘nâu jing dôm tơ mam pơm pơ răm krê hơ mơt ăn kơ hlu\ng mă sư oei jing tơ ‘ngla phă pơ răm jơ hngơ\m jăn, pơm jing dôm tơ drong j^ ung thư đa tơ [ơ\p.

‘Ne\ kơ gan yua pơ gang pơm dă kơ j^

Dôm kơ loăi pơ gang pơm dă [iơ\ kơ j^ ‘no\h j^ tơ drong tơm pơm ăn j^ hlu\ng yua sư đei pơm tơ jur tơ drong pơm tơ le\ch hơ kar vei lăng hlu\ng, pơm le\ch pham hlu\ng, [ơ\p lăp rơ ka đei [o#h prăt khei ‘năr đunh mă ư\h kơ đei [o#h j^ hơ yơ, tôch kơ krê hơ mơt. Mư\h hơ kâu jăn đei [o#h j^ kơ\l, j^ kơ ie\ng, j^ kơ ting, [ơ\t lăp j^ klak [o#h hơ băn athei ‘ne\ kơ gan yua pơ gang pơm dă [iơ\ kơ j^ mă kăl athei pơm tơ jur kơ j^ hăm dôm trong pơm nai, dăh mă tơ dăh kăl athei yua pơ gang ‘no\h athei ap^nh [ak si vă băt kơ yua dôm kơ loăi pơ gang pơm dă [iơ\ kơ j^ ư\h kơ gan pơm pơ răm ăn hlu\ng.

Pơ vei k^ trăp mă lăp vă tang găn j^ hlu\ng

Rơ kăh k^, bek plên ư\h khan lăp jing tơ drong tơm pơm ăn j^ hlu\ng mă oei tôch kơ lơ tơ drong j^ krê hơ mơt nai dơ\ng, tơ ơ\ to\, pơ pông klak, ^ch krang, ư\h kơ ‘lơ\ng trong klak,… đa tơ [ơ\p lơ tơ\ dôm bơ ngai rơ kăh k^, yua thoi no\h vă tang găn j^ hlu\ng, kăl pơ vei ăn kơ d^h trăp k^ mă lăp.

Ve\h ver tơ che\ng lơ tơ gu\m tang găn j^ hlu\ng

Tơ che\ng de#h, ư\h kơ hiôk ‘no\h j^ tơ drong tơm pơm hơ to\k pơm tơ le\ch acíd hlu\ng păng hach hiơ\, pơm ư\h kơ ‘lơ\ng hlu\ng đunh kho\m kho\m pơm jing dôm tơ drong j^ hlu\ng păng lơ tơ drong j^ nai hai. Kăl hơ met jơ năr pơ dơ\h mă lăp, ‘ne\ kơ tơ che\ng lơ, ling lang vei ăn kơ d^h kâu hiôk, chơt hơ iă ‘no\h j^ trong pơm tơ gu\m tang găn j^ hlu\ng pơ ma hơ dro# păng dôm tơ drong j^ nai pơ ma atu\m.

J^ hlu\ng mă đơ\ng đei [o#h lơ ră mă lei ‘no\h j^ tơ drong j^ [ônh kơ tang găn, [ônh kơ hơ met hlo\h, athei tơ mơ\t yua păng pơm kiơ\ [ep 5 trong pơm tang găn j^ hlu\ng đei yua tơ\ kơ pal ‘no\h, ‘nâu jing dôm trong pơm tơ gu\m bơ\n ư\h kơ pơ dơ\h vei lăng păng hơ to\k ‘lơ\ng jơ hngơ\m pran dơ\ng.

Thuem: Tơ blơ\