VOV4.Bahnar - Mă ưh rơvơn yuơ tơdrong jang tang măt ăn Anih vei lăng kon pơlei dêh char Đăk Lăk, mă lei hăm đon lăp vă vei răk che tanh pơro\ kơ kon pơlei Êđê, pơmai H’Ler Êban (hơnăn krao tơ\ hnam noh amí Sia), hlôi ‘măn lơ jơ chă hơlen, hơ ‘nhăk che tanh dônh pơro\ vă x^t hơbăn ao kiơ\ trong ‘nao. Che dônh pơro\ x^t hrau hăm hơbăn ao hru\k hmă, hlôi hơto\k kơjă kăp g^t kơ hơbăn ao kră xơ\ atu\m hăm noh axong tơdrong jang đei jên xa yua ăn lơ pơmai oh Êđê tơ\ tơring.

Ăh kơmăng blu\ng khei 3, lơ\m hnam tam mă truh 10 mét vuông kơ anih x^t mei hơbăn ao Amí Sia, tơ\ pơlei Kniết, xăh Ea Ktur, apu\ng Chư\ Kuin, dêh char Đăk Lăk, 3 ‘nu juăt x^t mei oei hăt hot x^t pơkeh hơbăn ao kiơ\ pơkăp.

Pơmai H’Trim Êban (me\ kơ Đuêm) ăn tơbăt, 30 blăh hơbăn ao âu đei minh anih jang pơgơ\r et xa pơkong chih măt vă bơ\ hơbăn ao đo\ng phu\k ăn bơngai jang. Ao păng hơbăn noh pơn^k găm, ăh ako, ko\ng ti noh đei x^t pơro\ hăm che tanh dônh pơro\ kơ bơngai  Êđê. Pơmai H’Trim tơroi, je# 3 xơnăm kơ âu, đơ\ng tơdrong pơgenh chă x^t mei hơbăn ao tơ\ âu ăh kơmăng, pơmai đei io\k yua lơ [iơ\ pơyua ăn unh hnam: Rim khei jang đei xa 3 triu hlj, noh ăh kơmăng đe\ch oei jang ăh kơ ‘năr hloi kơjă hăp pha mơ\n. Kơdih po noh tơdrong erih tơnap tap, ưh đei teh choh jang noh năm jang ăn kơ đe đe\ch. Ăh kơmăng inh pơgenh truh tơ\ âu chă x^t hơbăn ao. Gơnơm noh duh đei tơdrong jang vă chă jên xa yua lơ\m unh hnam.

Dôm xơnăm kơ âu, tơdrong jang kơ anih x^t mei Amí Sia hlôi axong tơdrong jang xơđơ\ng ăn bơngai tanh brai tơ\ pơlei Kniết păng pơlei tơje# noh. Kơxo# tơmoi truh x^t hơbăn ao roi năr roi lơ, tơdrong kăl yua che tanh dônh pơro\ Ê đê tanh hăm ti duh roi năr roi hơto\k. Yă H’Djưm Niê (yă kơ Y Nhen), dang ei hloh 70 xơnăm, oei tơ\ pơlei Jung A, xăh Ea Ktur, apu\ng Chư\ Kuin ăn tơbăt, đơ\ng băt tanh truh dang ei tam mă lai yơ yă tanh lơ nhen dang ei: {ar xơnăm kơ âu noh inh adro# tanh kiơ\ tơdrong chih măt tơmam đơ\ng pơmai H’Ler đe\ch, kơlih tơmam đe truh răt lơ. Nhen lơ\m unh hnam nhôn noh đei 3 ‘nu bơih, dang ei đei hloi oh hơdruch inh duh vang chă tanh brai. Adrol ki noh duh tanh kiơ\ tơdrong kăl đơ\ng ‘nguaih mă lei dang ei nhôn ako\m tanh kiơ\ tơdrong kăl lơ\m pơlei đe\ch.

Dôm tơdrong bieh ‘nao, [lep hăm tơdrong hru\k hrơ\p hrei âu nhen hơbăn ao năm jang, ao đâm, hơbăn maxi, hơbăn kie\ng ka pơro\ hăm um ru\p che tanh ăh lơ anih vă kơ hăp ang ‘lơ\ng hloh. Hăm lơ kơloăi che thun pơtăl kơ che tanh hăm ti noh pơm ăn hơbăn ao hru\k rơhơi hloh ăn bơngai chă hru\k hăp. Dôm tơdrong hiôk âu tơgu\m ăn hơbăn ao x^t pơro\ kơ anih x^t mei Amí Sia roi năr roi đei lơ bơngai lăơ. Minh ‘nu tơmoi hơnơ\ng răt tơmam tanh x^t kơ anih x^t mei âu, yă H’Rum Byă (yă kơ La Ra), tơ\ xăh Drai Bhăng, apu\ng Chư\ Kuin dêh char Đăk Lăk akhan, tơdrong lu\k lơ\k đơ\ng che ‘nao dang ei hăm che dônh pơro\ juăt jue hlôi pơm ăn hơbăn ao vei răk đei um ai hơbăn ao tơm kơ bơngai Êđê păng [ônh hru\k hloh: Hơbăn ao âu đei tơdrong lu\k lơ\k đơ\ng che tanh dônh pơro\ păng che hmă, x^t kiơ\ um ‘nao, hru\k noh ‘lơ\ng, ưh đei to# pơ uh nhen hơbăn ao tanh xo. Hơbăn ao âu gơhc hă hru\k lơ\m ‘măng ako\m lêh, et xoi hơdra#m đak dăh mă ako\m lêh âu to noh nhôn duh hru\k hơbăn ao âu.

Pơmai H’Ler Êban, tơ ‘ngla anih x^t mei Amí Sia ăn tơbăt, mă blu\ng, đơ\ng tơdrong lăp kơ tơdrong ‘lơ\ng ro\ kơ che tanh, pơmai kơdih chă kăt păng x^t pơjing hơbăn ao kiơ\ trong pơro\ ‘nao vă ‘măn hru\k. Dôm hơbăn ao âu noh lơ pơmai oh lăp păng chih măt x^t mei. Đơ\ng noh pơmai kơche\ng chă trong vă hơto\k, chă răh jên ăn unh hnam, duh jing trong vă tơbang răh um ai guăng ro\ kơ che tanh kon kông po.

Đơ\ng xơnăm 2017, Amí Sia pơtơm chih tơbang te\ch hơbăn ao tanh lơ\m mạng tơpôl Facebook păng Zalo. Dôm hơbăn ao x^t kiơ\ trong ‘nao hlôi đei lơ bơngai răt lơ\m păng ‘nguaih kơ dêh char, pho\ đei hloi tơmoi Viêt kiêu đơ\ng teh đak Mih, Úc. Dang ei, rim năr pơmai duh đei đe truh chă x^t, đei năr noh ưh kơ tom vă chă x^t hloi. Rim khei anih x^t mei te\ch đei đơ\ng 30 truh 40 blăh hơbăn ao, hăm kơjă đơ\ng 400 rơbâu hlj truh 1 triu hlj minh blăh.

Pơmai H’Ler Êban tơroi, tơdrong jang tơm noh Pho\ Kơdră Anih jang găh bơngai kon kông – Anih vei lăng kon pơlei dêh char Đăk Lăk noh ưh kơ văn. Pơmai athei pơgenh ăh kơmăng păng dôm ‘năr pơdơh kơ jang chă x^t mei atu\m hăm bơngai jang kơ po. Pơmai oei ‘meh vă pơih xă tơdrong jang kơ hnam x^t mei păng pơm tơle\ch lơ hơbăn ao ‘nao vă hơto\k tơdrong pơyua, hơ ‘nhăk um ru\p hơbăn ao juăt jue kon kông tơre\k tơje# hloh hăm tơdrong erih ‘nao dang ei: Inh kơche\ng, hnam x^t mei gô tơroh bơngai jang hăm tơmoi kăl yua tơmam noh inh ‘meh vă truh âu kơnh ưh adro# pơdơh ăh anih x^t hơmet kiơ\ trong ‘nao hăm hơbăn ao kơ bơngai Ê đê mă gơh pơih xă tanh x^t kiơ\ pơro\ ‘nao hăm ao tai duh đei um ru\p kơdih. Mưh hơto\k đei lơ bơngai răt noh hnam x^t mei ao tao [ơ\t doh gơh pơjing thêm tơdrong jang ăn bơngai jang đei yua hơnơ\ng.

Atu\m hăm tơdrong x^t mei hơbăn ao, pơmai H’Ler Êban oei kơche\ng gô pơm tơle\ch tơmam pơro\ atu\m nhen kơn văr, kơ[op jên, kơdu\ng, chrăng... vă te\ch ăn tơmoi truh tơmang. Pơmai hơpơi, dôm tơmam drăm âu gô tơgop tơbang dôm um ru\p kăp g^t găh hơbăn ao kon kông Êđê, tơgop vei răk um ru\p joh ayo\ kơ hơdrung hơdre\ch.

Lan chih păng rapor