VOV4.Bahnar – Tơ\ Tây Nguyên đei lơ tơdrong joăt oe\i sa ‘lơ\ng hơ iă păng pơgơ\r et soi tơbe\h ăn pran jăng grăng akau kơ bơngai Êđê ‘no\h 1 lơ\m dôm tơdrong ‘no\h. Djơ djr^ng jơva ch^ng chêng jơva jơ\p jang, vang vơch [au phu tru hut kơ tơdrô gre păng [rông [rang hơbe\n ‘nao ao ‘lơ\ng sơ\ ki lơ\m năr pơgơ\r et sa vă kôn mon kon sau tơbăt jơhngơ\m đon ‘mêm kơ eng hăm me\ [a\ yă [ok, ‘no\h je\i jing tơdrong oe\i sa joăt joe ‘lơ\ng hơ iă lơ\m ve\i lăng năng rông bơngai ‘lo\ kră kơ hơdrung Êđê.

Hơdru\h Êđê asoang kiơ\ [ai chêng "Krao ako\m d^h băl”

Lơ\m pơbu\ng hnam pơtăm kơ An^h et sa Yang Sin, lơ\m pơlei Ako# Dhông, pơlei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak, jơ va ch^ng chêng djơ djr^ng djơ djra\ng, tơbăt hơdăh năr kơ\m kang kơnang et et sa ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau ăn đe [ok yă sơnăm ‘lo\ kră lơ\m pơlei hlôi đei pơgơ\r hloi bơih.

Lơ\m hnam, 12 ge tơdrô hlôi đei cho# tơkang tơ\ tơnglơ\ng brơ\ch bră\ch đơ\ng ge t^h tru\h tơ\ ge ie\ (io\k đơ\ng ‘măng hnam năm tơ\ lăm), dôm ch^ng chêng sơgơ\r t^h hlôi đei pơ pro\ cho# hơtol đang. Jơva ch^ng chêng djơ djr^ng krao hơvơn rim răih kon pơlei lơ\m pơlei păng tơmoi tơ je# atăih vang năm et sa pơma dơnu\h.

Dôm bơngai đei pơgơ\r et sa ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau ‘no\h 6 ‘nu đe [ok yă đơ\ng 76 sơnăm tru\h 84 sơnăm, chă hơbe\n ‘nao ao ‘lơ\ng, tơ oe\i tơ\ an^h kăl hlo\h. Et soi ăn jơhnbgơ\m pran jăng grăng akau đei pơgơ\r hăm chă tôn 8 tơdrong ch^ng chêng. Lăp đơ\ng ro\ng bơngai che\p pơgơ\r pơma tơbăt vă pơgơ\r soi tơbe\h ‘no\h tôn [ai ch^ng chêng “Krao ako\m” đe hơdru\h Êđê hơbe\n ‘nao ao ‘lơ\ng chă asoang. Kiơ\ đơ\ng ro\ng ‘no\h kôn mon kon sau lơ\m u\nh hnam vang chă hơla ăn tơmam drăm, tơ [ot kong ăn đe [ok yă. Lăp đơ\ng ro\ng ‘noh chă et tơdrô ge 12 to\ ge tơdrô, chă mơ\ng tôn ch^ng chêng păng jo\h hơri.

Kôn mon kon sau pôk ăn tơmam drăm, tơ [ot kong ăn rim [ok yă đei pơgơ\r et soi ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau

Vang năm et sa, lơ kon pơlei lơ\m pơlei Ako# Dhông, mă kăl hăm dôm bơngai ‘lo\ kră tôch chơt hơ iă ‘nă hal. Đe sư nhen le\ v^h hơlơ\k lơ\m khe\i ‘năr kơ\m kang kơnang gie\ng sơ\ ki lơ\m mă kon pơlei oe\i lui kiơ\ yang kông yang đak. Yă H Lu\ Arul, 81 sơnăm, 1 lơ\m 6 ‘nu đe [ok yă đei pơgơ\r et soi ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau au, pơma: “ ‘Nau năr et ot ăn bơngai kră, kơ yuơ tơdăh kiơ\ kơ sơ\ ‘no\h năr au vă kôn mon kon sau tơbăt jơhngơ\m đon ‘mêm kơ eng kơ me\ [a\. Găh dang ei ‘no\h te\h đak lăng tông nông gia kơ jăp ăn bơngai ‘lo\ kră kơna kơdră che\p pơgơ\r pơlei tơm pơgơ\r Et sa ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau ăn bơngai ‘lo\ kră lơ\m pơlei Ako\ Dhông nhôn. Đơ\ng au, đ^ đăng kon pơlei lơ\m pơlei Ako\ Dhông je\i chơt hơ iă ‘nă hal. Năr au năr chơt dêh, pơgơ\r et sa au 1 to\ nhu\ng păng 1 to\ rơmo.”

Hăm dôm bơngai mơlo#h, ‘nau jing jơ ‘năr vă đe sư [o#h kơmăt băt kơđon tơdrong pơgơ\r kơ\m kang kơ hơdre\ch hơdrung po bơ\n. Lơ\m jơ ‘năr pơgơ\r et sa au đei lơ đe hơdruh tơdăm ‘no\h kôn mon kon sau rim đe [ok yă đei pơgơ\r et sa ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau, vang et sa hơdoi hăm rim đe [ok yă. Mo\ H Zuni Niê, sau yă H Gôc Niê tơbăt: “Năr au vang năm et sa ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau kơ yă ‘no\h ^nh tôch chơt dêh kơ yuơ ba [o#h lơ\m mă yă đei pơgơ\r et sa ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau ăn kơ yă, adoi hơpơi ăn kơ yă ling lang pran jăng grăng akau oe\i sa hiôk hian hăm kôn mon kon sau”.

Et tơdrô ge đơ\ng t^h tru\h tơ\ ie\

Lơ\m tơdrong kơ\m kang kơnang gie\ng kơ bơngai Êđê, et soi ăn jơhngơ\m pran jăng ‘no\h m^nh tơdrong pơgơ\r g^t kăl hlo\h. Kiơ\ tơdrong joăt, tơngla hnam tôm 60 sơnăm năm tơ\ ‘lo\ kră ‘no\h đei kôn mon kon sau pơgơ\r et soi ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau. ‘Nau tơdrong pơgơ\r vă tơbăt jơhngơ\m đon chu yom, ‘mêm kơ eng đơ\ng kôn mon kon sau hăm bơngai hlôi rong ‘me, ve\i lăng năng tông bơ\n.

‘Moi kiơ\ tơdrong au, [lep lơ\m Năr Apu\ng ple\nh te\h đe ‘Lo\ kră sơnăm au, Dơno\ an^h ve\i lăng kon pơlei phương Tân Lợi, pơlei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lăk hlôi pơgơ\r kiơ\ tơdrong pơgơ\r et soi ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau ăn rim đe [ok yă oe\i lơ\m pơlei Ako\ Dhông. Tơdrong pơgơ\r au đe\i vang iung pơgơ\r kiơ\ [ar tơdrong chăl hle păng kiơ\ tơdrong sơ\ ki, tơdrong chă soi tơbe\h hlôi hu\t, ve\i răk tơdrong tôn ch^ng chêng, pôk ăn tơmam drăm, tơ [ot kong păng et tơdrô ge, đơ\ng ro\ng ‘no\h j^ pơgơ\r jo\h hơri. {ok Y Blah ÊBan, kră pơlei kơ pơlei Ako\ Dhông tơbăt: “Tơdăh sơ\ ‘no\h đe soi tơbe\h hăm 1 to\ kơpô rơmo vă et sa ăn sơnăm ‘lo\ kră er^h sot, bơngai kră lơ\m u\nh hnam ‘no\h chă et soi hơdro# sư, kiơ\ kơd^h lơ\m u\nh hnam đe\ch, ư\h kơ đei chă pơgơ\r tơpôl kon pơlei, ako\m đ^ đăng bơngai kră đơ\ng 70, 80 vang pơgơ\r et sa m^nh ‘măng lơ lau ôh. ‘Nau ‘măng mă blu\ng đei pơgơ\r lơ lau, kơna ^nh je\i ‘me\h vă tơdrong au đei pơgơ\r hơnơ\ng.”

Bơngai kră hlôm đing Tak Tar

            Kiơ\ tơdrong joăt joe, et soi ăn jơhngơ\m pran jăng kơ bơngai Êđê ‘no\h pơgơ\r lơ\m 3 năr, mă le\i hăm trong pơgơ\r hle au lăp pă 1 năr bơih, pơgơ\r kiơ\ trong kon pơlei vang pơgơ\r pơm dă [iơ\ tơhoach mu\k drăm adoi ve\i răk tơ [a\k mong gei tơdrong oe\i sa joăt joe ‘lơ\ng hơ iă sơ\ ki kơ bơngai Êđê. ‘Nau ư\h khan lăp hơdro# jơ ‘năr vă đe kôn mon kon sau tơbăt jơhngơ\m đon chu yom, ‘mêm kơ eng kơ me\ [a\ yă [ok po, tơbăt hơdăh jơhngơ\m đon tơgoăt tơgoăl [ar păh me\ [a\ yă [ok hăm kôn mon kon hơ ‘lơ\p, kơtum kơto\ng ‘nho\ng o\h păng kon pơlei pơla mă oe\i jing an^h pơtho tơbăt păng ato\k kơtang jơhngơ\m đon ve\i răk tơ [a\k mong tơdrong ‘lơ\ng lie\m kơ u\nh hnam dro\ kăn pơm tơm lơ\m tơdrong er^h sa tơpôl. 

Bơngai ch^h: H’Xíu Hmok

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt