VOV4.Bahnar - Lơ\m tơdrong erih kơ kon pơlei  Tây Nguyên, cham char joh ayo\ ch^ng chêng jing “mu\k drăm” joh ayo\, đon lui kăp g^t hloh. Mă lei, khei năr jang mu\k drăm 'nao păng tơdrong hrơ hrau đơ\ng dôm tơdrong joh ayo\ nai to\k bo\k oei pơm ăn ch^ng chêng nhen le\ je# hiơt hiong. Lơ\m lơ xơnăm kơ âu, anih jang joh ayo\ păng kon pơlei kon kông dôm dêh char Tây Nguyên hlôi đei lơ trong jang vă vei răk tơ[ăk mong cham char joh ayo\ ch^ng chêng, lơ\m noh kăp g^t hloh jing tơdrong vei răk păng pơtho pơdjoi pơdreh ch^ng chêng.

            Khul hơ ioh pơdreh ch^ng chêng kơ Pleiku Roh (phương Yên Đổ, plei tơm  Pleiku), dêh char Gia Lai đei 17 'nu, hăm hnưr xơnăm phara băl mă lei adoi đei minh tơdrong atu\m noh jing đei nge# nhơ\n Siu Thưm (rơneh xơnăm 1983) pơdjoi ăn tơdrong lăp hăm joh ayo\ ch^ng chêng. Siu Thưm ăn tơbăt, xơnăm 2008, ăh 'nho\ng 'nao oei hơkăn vih tơ\ Pleiku Roh, tơ\ âu adro# đei minh khul pơdreh ch^ng chêng kơ bơngai 'lo\ xơnăm, noh 'nho\ng xơkơ\t pơih lăm pơtho pơdreh ch^ng chêng ưh kơ io\k jên ăn đe tơdăm rơchong păng hơ ioh ie\ ăh rim kơmăng. Lăm ho\k đei kon pơlei tơgu\m păng đei lơ bơngai kiơ\ ho\k. Duh đơ\ng noh truh dang ei, Pleiku Roh đei 2 khul pơdreh ch^ng chêng tơdăm rơchoh păng hơ ioh; jơva ch^ng chêng ang bang lơ\m dôm tơdrong et xa, pơkong pơx^t, to\k hnam 'nao kơ kon pơlei:  “Pơ ư pơ ang kơdih po inh hlôi adrin vei răk ch^ng chêng păng bơ\ tơmam pơdreh tơdra kon kông hăm pơle phat păng ch^ng kram, hăm tơdrong ‘meh vă rim bơngai, mă kăl noh đe mơlôh lơ\m pơlei vang atu\m hăm inh vei răk tơ[ăk mong joh ayo\ ch^ng chêng juăt jue kơ po. Dang ei kon xâu kơdâu kiơ\ dôm tơdrong joh ayo\  ‘nao mă hiơt he# joh ayo\, tơdra juăt jue kơ po, mă kơdâu kiơ\ đe ‘nao dang ei ưh kơ tom ôh. Athei vei răk tơ[ăk mong um ai ‘lơ\ng ro\ joh ayo\ mă yă [ok pơxư\ ăn noh ch^ng chêng, băt pơdreh ch^ng chêng noh jing tơdrong juăt jue joh ayo\ kơ hơdrung hơdre\ch po. Tơdrong erih kon pơlei Jarai po oei lơ tơnap tap mă lei ne\ kơ hu\t le# joh ayo\ tơdrong erih đon bơnôh mă yă [ok răk ăn, kơyuơ noh jing tơdrong hơlêm hơto\k đon bơnôh kơ rim bơngai athei băt vei răk tôch tơdrong erih...”

{ok Siu Rên (kră pơlei O, xăh Ia O, Ia Grai) ăn tơbăt, bơngai Jrai lăng ch^ng chêng noh jing minh mu\k tơmam kăp g^t kơ unh hnam. Kơlih ch^ng chêng ưh adro# jing tơmam pơdreh tơdra [ơ\t xo# xôn, he\l xơ ‘ngon mă oei tơ[ôh tơdrong ph^ tơto\ jơnap. Yuơ noh, tôm unh hnam lơ\m pơlei  O adoi adrin răt đei minh hơmru\k ch^ng chêng vă yua lơ\m dôm tơdrong kăp g^t kơ unh hnam po, mă ưh đei năm mơng ch^ng chêng đơ\ng ‘nho\ng oh kueng [ôt.

Tơ[ôh ti găh mum hnam kơtol [enh ch^ng chêng, [ok Siu Rên tơroi, unh hnam [ok đei 2 hơmru\k ch^ng chêng, 1 hơmru\k ch^ng chêng g^t adro# ‘măn ăn đe ‘lo\ kră pơdreh lơ\m dôm tơdrong ako\m kăp g^t nhen groong [u\, et brư\, et xa kơpô. {ok kră pơlei răt hơmru\k ch^ng chêng âu đunh kơ âu lơ xơnăm bơih hăm kơjă hloh 300 triu hlj. Oei hơmru\k ch^ng chêng kong đei 19 to\ đei kơjă hloh 60 triu hlj vă đe tơdăm chă pơdreh lơ\m tơdrong et xa to\k hnam ‘nao dăh mă et hlôm đon kon xâu xe lơ\m unh hnam. {ok Siu Rên ăn tơbăt: “Mu\k drăm athei răk ăn kon xâu xe. Pơtih nhen jang na, jang mir đei tơmam xo\ng xa, răk ‘măn duh kơyuơ kơ kon xâu ngăl. Yuơ noh joh ayo\ ch^ng chêng duh thoi ăi, athei vei răk tơ[ăk mong ăn kon xâu, đei tơdrong kiơ xo# xôn he\l xơ ‘ngon lơ\m pơlei noh tơle\ch chă pơdreh atu\m vang xo# xơ ‘ngon hăm jơva ch^ng chêng. Noh jing khôi juăt kră xơ\, joh ayo\ juăt jue kơ bơngai Jarai po. Mu\k drăm kăp g^t athei răk ăn kon xâu, lơ\m noh mă g^t jat noh chêng Pat, kơloăi chêng răt hăm lơ jên hu mu\k drăm. Mă [ar noh ch^ng chêng ưh gơh te\ch ôh, adro# chă răt vă răk ăn kon xâu xe đe\ch. Kon xâu duh thoi ăi athei vei răk ưh gơh te\ch ôh, adro# răt tơvih vă ‘măn yua đunh đai”

Kiơ\ tơdrong hơlen ăh xơnăm 2020, tơ\ Gia Lai oei răk vei hloh 5.600 hơmru\k ch^ng chêng, lơ\m noh đei hloh 930 hơmru\k ch^ng chêng g^t. Dang ei, ja#p dêh char đei 948 pơlei lơ\m 1.192 pơlei hơto\ hăm 79,5% pơlei kon kông oei đei ch^ng chêng. Lơ\m noh apu\ng Ia Grai jing tơring oei đei lơ hơmru\k ch^ng chêng hloh.

Rim xơnăm, anih jang joh ayo\ kơ tôm apu\ng, th^ xăh, plei tơm lơ\m dêh char adoi pơgơ\r dôm tơdrong pơlong pơdreh ch^ng chêng tơ\ tơring, axong ăn ch^ng chêng kơ dôm pơlei pơla. Tơdrong mă âu ưh adro# tơgu\m pơjing cham char pơdăh ch^ng chêng mă oei hơlêm ăn tơdrong vei răk tơ[ăk mong ch^ng chêng kơ kon pơlei kon kông. {ok Nguyễn Xuân Hà, Kơdră Anih jang Joh ayo\ - Tơroi tơbăt plei tơm Pleiku ăn tơbăt dơ\ng: “Rim xơnăm plei tơm răt dôm hơmru\k ch^ng chêng axong ăn dôm pơlei vă chă pơhrăm, anih jang găh kon pơlei duh pơih lăm pơtho pơdreh ch^ng chêng ăn đe mơlôh. Tơdrong pơtho noh dôm [ai chêng kră xơ\, nge# nhơ\n pơtho noh kră pơlei, bơngai đei kon pơlei lui yom kloh kle\ch găh ch^ng chêng noh đe hơ ioh ho\k tơnăp păng lăp đon”

{ok Nguyễn Đức Hoàng, Pho\ Kơdră Anih Joh ayo\ - Tơplo\ng kơdâu păng Tơmang pơhiơ\ Gia Lai ăn tơbăt, lơ\m 15 xơnăm kơ âu, jo# đơ\ng mă cham char joh ayo\ ch^ng chêng Tây Nguyên đei UNESCO xơkơ\t jing Mu\k drăm joh ayo\ kăp g^t kơ kon bơngai, tơring hlôi jang tơnăp dôm tơdrong pơkăp, đơ\ng chă pơgơ\r dôm tơdrong pơdăh ch^ng chêng, truh tơ\ pôk hơpăh nge# nhơ\n ch^ng chêng, hơmet hơ ‘nhăk ch^ng chêng pơtho lơ\m hnam trưng: “Dêh char pơgơ\r Festival ch^ng chêng Apu\ng plenh teh (2009), festival ch^ng chêng Tây Nguyên (2018) păng nhôn to\k bo\k oei pơtruh ăn dôm tơring hơ ‘nhăk ch^ng chêng pơtho lơ\m hnam trưng.”

Hăm dôm tơdrong jang kăp g^t, rim hơdrung bơngai kon kông păng anih jang joh ayo\ dêh char Gia Lai to\k bo\k hăt hot vei răk tơ[ăk mong joh ayo\ ch^ng chêng đei jơnei hơdăh.

Lan chih păng rapor