VOV4.Bahnar - Glocom (oei krao ‘no\h j^ măt pluk) j^ 1 tơ drong j^ tơ\ măt pơm pơ răm truh tơ\ trong huan măt. ‘Nâu j^ tơ drong j^ lơ mă 2 pơm ăn măt tol lơ\m apu\ng plenh te\h, hơ dai hăm j^ bơ bul klong măt. Việt Nam đei dang 6,5% bơ ngai măt tol yoa đơ\ng j^ ‘nâu. J^ tôch hơ mơt mă lei đei hiơ\, dang 90% bơ ngai j^ ưh băt kơ dih kâu đei j^ klep truh măt ưh kơ bang, năng ưh rơ đăh.

{ok Tôn Thất Tín tơ\ phương Tân An, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak j^ 1 ‘nu bơ ngai ưh kơ băt truh tơ drong j^ glocom. Đơ\ng ro\ng lơ khei [ôh măt roi ưh bang, ưh hiôk rơ hău kiơ, [ok năm tơ\ Hnam pơ gang Măt khăm hơ len. Kiơ\ đơ\ng Khăm hơ len, [ak si khan [ok Tín j^ Glocom xă, đei đunh sơ năm. {ok Tín io\k đei nơ\r athei răih hloi, mă lei kiơ\ [ak si hơ nat vă gơ\h pơm ăn măt bang hơ dăh.

{ok Tôn Thất Tín tơ roi: “Adrol kơ inh năm khăm tơ\ Hnam pơ gang Măt, inh [ôh măt inh chuơ\t 1 trong nhen xăng kô tơ\ jih măt, măt inh roi đunh roi ưh bang, năng ưh rơ đăh kơ na inh năm khăm. {ak si khan inh j^ glocom păng athei [ich tơ\ hnam pơ gang.”

Bơ ngai nai dơ\ng j^ ‘nho\ng Y Djuan Bkrông (43 sơ năm) tơ\ plei Knia, xăh Ea Rông, th^ xăh Buôn Hồ, dêh char Dak Lak. ‘Nho\ng Y Djuan đei [ak si khăm akhan đei j^ glocom. Adrol kơ ‘no\h [ôh măt ưh kơ bang, ‘nho\ng nge\h măt ưh kơ bang hmă đe\ch. Đơ\ng ro\ng kơnh [ât măt roi ưh kơ bang, ‘nho\ng pơ tơm năm tơ\ Hnam pơ gang đa khoa th^ xăh Buôn Hồ vă khăm  păng hơ met. Tơ\ âu, đơ\ng ro\ng kơ răih, bơ ngai j^ ưh đei năm khăm dơ\ng, ưh đei pơm kiơ\ trong hơ met j^. 1 khei ‘năr đơ\ng ro\ng, măt lăng ưh kơ [ôh kiơ bơih ‘nho\ng năm tơ\ Hnam pơ gang Măt dêh char Dak Lak vă khăm. Đe [ak si tơ roi j^ ‘nho\ng Y Djuan dêh bơih, đ^ đăng trong huan lơ\m măt krot đ^, pơm ăn măt 1 păh ưh kơ bang.

‘Nho\ng Y Djuan Bkrông pơ ma: “Adrol ki inh ưh kơ chăng, [ôh măt ưh kơ bang mă ưh jăh năm khăm. Inh hơ met tơ\ Buôn Hồ mă lei j^ dêh bơih ‘no\h năm tơ\ âu. Tơ\ âu đei 3 năr bơih mă lei ưh đei [ôh da [iơ\ kiơ. Hnam nhôn mơ mat tat dêh, oei inh ‘no\h ưh kơ chăng, lăng pơ hơi hai.”

Glocom j^ tơ drong j^ đei lơ\m klong măt, sư phă pơ đ^ te# [ao huan lơ\m măt. Dôm tơ drong răm âu ưh gơ\h hơ met klăih, đei bơ ngai j^ dêh ‘no\h măt tol hloi, ưh gơ\h hơ met dơ\ng. Jo# păh lăp 1 năr khoa Khăm, Hnam pơ gang Măt Dak Lak sơng io\k hlo\h 150 ‘nu bơ ngai j^, lơ\m no\h đei 20% bơ ngai j^ glocom. J^ đei tơ\ rim sơ năm, mă lei lơ hlo\h ‘no\h hăm bơ ngai kơ pal kơ 40 sơ năm. Hmă hmă ‘no\h yoa j^ ưh kơ băt hrôih, bơ ngai j^ nge\h j^ măt hmă đe\ch kơ na lăng pơ hơi ưh đei hơ met, le# đunh j^ jing tôch hơ mơt.

Kiơ\ dôm [ak si juăt hơ met j^, j^ glocom đei 2 kơ loăi ‘no\h: Glocom ie\, j^ đei kơ plăh dang ei păng j^ glocom xă (j^ glocom đunh đai). Đa đei lơ hlo\h ‘no\h j^ glocom xă. Thak si, [ak si Lê Dương Thùy Linh, Kơ dră khoa Khăm, Hnam pơ gang Măt dêh char Dak Lak ăn tơ băt:

“Glocom ie\ ‘no\h đa pơm ăn bơ ngai j^ [ôh j^ măt, j^ tôch dêh, hơ dai hăm ‘no\h j^ hăk tơ gok, lăng tơ\ đăih nhen đei hơ da. Hăm j^ glocom ie\ đa đei j^ dang ei dang ei hloi kơ na bơ ngai j^ truh tơ [âp [ak si hloi. J^ ‘nâu athei răih hơ met ‘mơ\i. Oei j^  glocom xă, ‘no\h j^ đei dar de\h, đunh sơ năm, măt oei ke\ pơ drăng, klep truh j^ dêh ‘no\h bơ ngai j^ lăng ưh kơ bang bơih.”

Glocom păng j^ bơ bul klong măt dang ei jing 2 tơ drong j^ pơm ăn măt tol lơ hlo\h. Mă lei tơ dăh j^ bơ bul klong măt gơ\h răih hơ met, pơm ăn măt bang dơ\ng ‘no\h j^  glocom j^ tơ drong j^ hơ met ưh kơ klăih, bơ ngai j^ gơ\h hơ met vă vei pơ đunh măt bang đe\ch păng athei hơ met truh đ^ jơ hnơr erih. Yoa thoi no\h, găh tơ drong krê hơ mơt, j^ ‘nâu đei An^h vei lăng jang pơ gang apu\ng plenh te\h akhan j^ tơ drong j^ pơm ăn măt tol dêh hlo\h lơ\m dôm tơ drong j^ nai găh măt.

Kim Oanh-Quang Nhật: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\