VOV4.Bahnar - Kiơ\ tơdrong joăt kơ bơngai M’nông, gơ\ng ga ‘no\h hơn^h oei kơ rim yang păng vang năm et sa lơ\m năr pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng, et jur sa, soi tơbe\h ăn jơhngơ\m pran jăng grăng akau, ko\h sa kơpô … vă [o#h hơdăh jơhngơ\m đon kon pơlei hôn bơnê kơ yang păng hơvơ\h hơvơi hơpơi ‘me\h vă yang lăng tông nông gia ăn kon pơlei pran jăng grăng akau, jang sa đei io\k yua kơ jăp, er^h sa hơnu\k hơnoa.

Rup tơ\ pơgơ\r soi tơbeh “Tăm Blang M'prang Bon” tơ\ pơlei Ja Rah, tơring Nâm Nung, apu\ng Krông Nô, dêh char Dak Nông

Pơtôch lơ\m m^nh pơyan jang đei io\k yau kơ jăp, [lep lơ\m năr blu\ng sơnăm ‘nao, kon pơlei bơngai M’nông oei tơ\ pơlei Ja Rah, tơring Nâm Nung, apu\ng Krông Knô, dêh char Dak Nông pơgơ\r Et jur sa. “Ơ, yang! Năr au, ^nh hơvơ\h hơvơi hơpơi krao yang vang v^h ngôi hăm pơlei nhôn! Ơ yang hri, yang bri, yang kông yang đak v^h tơ\ au vang sa kơpô kơ ‘năr dơ\ng, vang sa ‘nhe\m nhu\ng tơ\ kơsơ\, tơ\ gơmăng et tơdrô, chơt hơ iă kơ [a plei hơkau, vang so\ng sa [a hle hăm ‘nhe\m ie\r, hơvơ\h hơvơi hơpơi yang lăng tông ăn mir [a pơlei nhôn jing ‘lơ\ng plei hơkau, tang găn sem bri phă pơra\m, hơvơ\h hơvơi hơpơi yang lăng tông kon pơlei nhôn pran jăng grăng akau, er^h sa hơnu\k hơnoa”.

Lăp soi tơbeh đang, kră pơlei Y Tiêng io\k pham nhu\ng, ier chă băh tăp dăr gơ\ng ga đei pơm to\k bo\k cham hnam Hop ako\m pơlei. Tơ\ hơdrơ\r to\k bo\k gơ\ng ga, kon pơlei ming tơmam soi tơbeh ‘no\h kơ\l nhu\ng, ‘nhe\m ie\r, pơlăh prung, ‘nhe\m pham, tơdrô … vă krao yang vang et sa hơdoi hăm kon pơlei, hơpơi ăn yang lăng tông nông gia ăn kon pơlei er^h sa ph^ tơto\ dơno\ ‘lơ\ng dơ\ng kơ jăp.

Đơ\ng sơ\ bơih, bơngai M’nông joăt joe lui kơ yang, dôm tơdrong đei [ơm tru\h er^h sa păng jang sa jei đei yang lăng ba ngăl, kơna kăl chă soi tơbe\h bơnê kơ yang ăn asong pơm dôm tơdrong. Kơ yuơ lơ lo\h, lơ\m năr kơ\m kang kơnang gie\ng t^h ie\, bơngai M’nông jei pơm gơ\ng ga to\k bo\k cham u\nh hnam dăh mă tơ\ cham hnam hop ako\m pơlei vă krao hơvơn yang.

Tơ\ kơ\m “Tăm Blang M'prang Bon” (kơ\m pơtăm ‘long {lang var dui pơlei) ‘nao đei pơgơ\r tơ\ pơlei Ja Rah, tơring Nam Nung, apu\ng Krông Knô, dêh char Dak Nông, kră pơlei Y Xuyên ‘no\h bơngai tơm soi tơbeh. Adoi, [ok jei bơngai pơm păng pơro\ gơ\ng ga. Vă gơ\ng ga ‘lơ\ng, m^nh khu\l tơdăm pran jăng, hơbe\h hơbal năm tơ\ bri ko\h ‘long [lang, pơ o vă pơm gơ\ng ga. Kră pơlei Y Xuyên tơbăt, đơ\ng mă mơ\t tơ\ bri chă rơ\ih ‘long vă pơm gơ\ng ga, tru\h pơm đang, pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng kơte\ch m^nh poăt khei chă pơ pro\. Rim tơdrong đei chă pơjing tôch hơlen. “Vă pơm păng pơdơ\ng gơ\ng ga lơ\m năr kơ\m kang kơnang gie\ng ‘no\h gômơ\ng pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng t^h dăh mă ie\, tơdăh pơm gơ\ng ga Rlêp ‘no\h pơgơ\r t^h pơ đ^ lơ\m pơlei nhen soi tơbeh pơlei (rnglăp bon), pơgơ\r et jur sa, tơdăh sơnăm jang sa đei [a lơ ‘no\h pơgơ\r et sa t^h ‘no\h pơm gơ\ng ga t^h”.

Gơ\ng ga kơ bơngai M’nông đei pơm kơ jung đơ\ng 7-10 met, đei pơ pro\ 3 tăl. ‘Long gơ\ng ‘no\h tơpăt, kơ jăp, tơ\ gơ\ng ga đei chhơ\ pêng kơmau kok, [rê, găm (kơmau kok tơbăt ăn kơ ple\nh, [rê tơbăt ăn kơ u\nh păng găm tơbăt ăn te\h, bri kông).

Pêng tăl gơ\ng ga ‘no\h vă tơbăt ăn ple\nh te\h. Tơ\ kơpal đei chhơ\ pơro\ lơ hlo\h, puăn pang đei [rêm brai tơbăt ăn hơ ie [a. Tơpu ong tơbăt ăn m^nh pơlei tơgoăt tơgoăl, pơnăr sem tơbăt ăn tơdrong hơpơi ‘me\h vă kơ kon pơlei hơdrin jang sa, er^h sa hiôk hian, Săng, đing đak, kre\ng ne\ng … jing tơmam ư\h kơ gơ\h kơ [a\h lơ\m tơdrong er^h sa kơ bơngai M’nông. Tơ\ hơla ‘no\h m^nh to\ get đak tơbăt ăn kơ te\h, tăp dăr  get đak đei pơklep se\o tơbăt ăn kơ đak … mư\h kial tơhlu, dôm tơmam au hăp pơ pơ\ păng pơm ăn re jơva to\k bo\k bri kơdrơ\ng.

Tăl to\k bo\k vă chă ming dôm tơmam drăm soi tơbe\h kơ yang đei tanh hăm pơ o pơm dôm pơbe, kơpô,xem, ie\r … tăl tơ\ hơla kơ gơ\ng ga ‘no\h hơn^h pơm hơdrơ\r, kơjung kơ te\h 2 met, đei kung hre vă poch to\k. ‘Nau jing hơn^h g^t kăl hlo\h kơ bơngai soi tơbeh, hmă hmă Kră pơlei j^ bơngai soi tơbeh, tang măt ăn pơlei pơgơ\r soi tơbeh.

Kiơ\ đơ\ng kră pơlei Y Tiêng, gơ\ng ga ư\h kơ gơ\h kơ [a\h lơ\m tơdrong lui kơ yang kơ bơngai M’nông. Gơ\ng ga ‘no\h tơmam tơm lơ\m kơ\m kang kơnang gie\ng, jing pơ hngol kơ kơ\m kang kơnang gie\ng. Đơ\ng no\h, kon pơlei pơtru\h nơ\r [ơ\r pơma tơbăt ăn jơhngơ\m đon hơpơi ‘me\h vă pran jăng grăng akau, jang sa io\k yua kơ jăp, tơpu\h hu\t yang kơne#, hơnhăk ba ăn kon pơlei đei tơdrong er^h sa hiôk chơt, ph^ tơto\ dơno\ ‘lơ\ng. “Gơ\ng ga ‘no\h tôch g^t kăl lơ\m soi tơbeh kơ yang, mă đơ\ng et sa ie\ dăh mă t^h jei đei pơm gơ\ng ga ngăl, gômơ\ng chă soi tơbeh t^h dăh mă ie\ kơna chă pơm pơro\ gơ\ng ga jei kiơ\ kơ ‘no\h, gơ\ng ga jing hơn^h vă kon bơngai pơtru\h nơ\r [ơ\r đon hăm yang, hơvơ\h hơvơi hơpơi yang lăng tông nông gia pran jăng grăng akau, er^h sa hơnu\k hơnoa”.

Te\h đak to\k bo\k yak mơ\t lơ\m pơyang puih mak, Tây Nguyên to\k bo\k yak mơ\t lơ\m khei ‘năr kơ\m kang kơnang gie\ng. Yak tru\h lơ\m jơ ‘năr pơgơ\r kơ\m kang kơnang gie\ng tơ\ rim pơlei pơla, đơ\ng atăih hlôi đei [o#h gơ\ng ga. J^ tơmam g^t kăl hlo\h kơ kon pơlei đei pơdơ\ng păng đei chă pơro\ tôch ‘lơ\ng lie\m. Atu\m hăm pôi u\nh khơ\ng bơblông, jơva ch^ng chêng djơ djr^ng, hơdru\h tơdăm mơngưt mơngat chă asoang tăp dăr gơ\ng ga pơma tơbăt jơhngơ\m đon chơt hơ iă ‘nă hal, hơvơ\h hơvơi hơpơi kơ yang lăng ba m^nh sơnăm sơđơ\ng dơ\ng kơ jăp, rim răih bơngai pran jăng grăng akau,[a [e\nh kơ pơk. Hăm tơdrong kăp g^t lơ lo\h, gơ\ng ga j^ m^nh păh ư\h kơ gơ\h kơ [a\h lơ\m tơdrong er^h sa kơ bơngai M’nông.

Bơngai ch^h: Thị Đoăt

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt