VOV4.Bahnar - Hơ drol sơ\, j^ hie\n hiang đei ch^h lăm “ 4 tơ drong j^ hơ met ư\h kơ ke\ klăih” va ưkhan ‘no\h 1 lơ\m 4 tơ drong j^ hơ nat kơ hơ met hlo\h. Mă lei dang ei, tơ drong j^ âu hlôi gơ\h hơ met klăih đ^ tơ dăh đei chă [o#h păng hơ met tơ tom. Mă lei, Việt Nam oei to\k bo\k oei lơ\m kơ so# 22 te\h đak đei kơ so# bơ ngai j^ hie\n hiang hmă tơ jur ư\h kơ lơ [ơ\t mă bơ ngai j^ hie\n hiang lơn pơ gang to\k bo\k đei [o#h roi to\k. Tơ drong ‘nâu to\k bo\k jing long nol t^h hăm an^h jang pơ gang, [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h tơ drong jang đang tơ drong tơm hu\t đ^ j^ hie\n hiang le\ch đơ\ng Việt Nam lơ\m sơ năm 2030 kiơ\ Hơ găt đơ\ng Thủ tướng te\h đak.

J^ hie\n hiang lơn pơ gang ‘no\h j^ tơ drong pơ rang hie\n hiang tơ jră plơ\ hăm to\ se\t hlo\h 2 kơ loăi pơ gang kăl tơ\ hru\p I ‘no\h isoniazid păng rifampicin. Hie\n hiang lơn pơ gang tôch kơ mơ mat hơ met, kơ so# hơ met klăih ư\h kơ lơ. Dang ei Việt Nam to\k bo\k dơ\ng mă 15/30 te\h đak đei kơ so# bơ ngai lơn pơ gang lơ hlo\h apu\ng ple\nh te\h.

Kiơ\ tơ roi tơ băt đơ\ng Hnam pơ gang hơ met j^ hie\n hiang păng j^ tơ so\h de#h char Dak Lak, sơ năm 2017, Hnam pơ gang hơ met j^ hie\n hiang păng j^ tơ so\h de#h char Dak Lak hlôi khăm păng hơ met ăn hlo\h 1.000 ‘nu bơ ngai j^ hie\n hiang rim kơ loăi, lơ\m no\h đei 30 ‘nu bơ ngai đei hie\n hiang lơn pơ gang. Đơ\ng sơ năm 2015 tru\h dang ei, kơ so# bơ ngai j^ hie\n hiang lơn pơ gang tơ\ Dak Lak roi ‘năr roi to\k. Ma\ hơ dăh, sơ năm 2015 đei 20 ‘nu, sơ năm 2016 ‘no\h j^ 25 ‘nu păng sơ năm 2017 ‘no\h j^ 30 ‘nu. Tơ drong ‘nâu to\k bo\k jing long nol t^h lơ\m tơ drong jang tang găn j^ hie\n hiang tơ\ Dak Lak. Bác sĩ Nguyễn Kim Mỹ, Pho\ kơ dră vei lăng hnam pơ gang hơ met j^ hie\n hiang păng j^ tơ so\h de#h char Dak Lak tơ băt:

Dang ei 63 de#h char pơ lei tơm lơ\m te\h đak hlôi chă [o#h hie\n hiang lơn pơ gang, mă kăl ‘no\h j^ tơ\ dôm pơ lei tơm t^h. Păng ku\m hlôi đei [o#h hie\n hiang lơn pơ gang tôch kơ tang, [ơ\t lăp đei kơ loăi hie\n hiang lơn pơ gang pơ đ^, vă khan tơ jră plơ\ đ^ đăng rim kơ loăi pơ gang, vă khan ‘no\h j^ ư\h pă ke\ do\ng hơ met Tơ\ Dak Lak, dang ei, nhôn to\k bo\k vei lăng hlo\h 70 ‘nu bơ ngai j^ hie\n hiang lơn pơ gang păng hlôi chă [o#h 1 ‘nu lơn pơ gang tôch kơ tang.  

Kiơ\ bác sĩ Nguyễn Kim Mỹ, vă đ^ đăng bơ ngai j^ hie\n hiang lơn pơ gang đei [o#h bơ ngai j^ hie\n hiang hơ lơ\k dơ\ng. Tơ drong tơm găh lơ ‘no\h j^ yua đơ\ng bơ ngai j^ ư\h kơ pơm kiơ\ hơ met kiơ\ pơ tho đơ\ng [ok thây pơ gang, huch pơ gang ư\h kơ [lep jơ, ư\h kơ tôm kơ liêu păng ư\h kơ kiơ\ [lep khei ‘năr hơ găt. Bơ ngai lơ\m u\nh hnam kơ 1 ‘nu bơ ngai j^ hie\n hiang j^ hơ lơ\k dơ\ng to\k bo\k hơ met tơ\ hnam pơ gang hơ met j^ hie\n hiang păng j^ tơ so\h de#h char Dak Lak tơ roi:

Ma đei huch pơ gang tôm mă lei ư\h kơ pơm kiơ\ [lep nơ\r [ak si , ma oei no\ng et hơ\t kơ na đei j^ dơ\ng. Hơ drol ki [ak si hlôi pơ kă bơ\ih, ư\h kơ ăn et hơ\t mă lei ^nh akhan hơ nơ\ng mă ư\h kơ ke\. Đei j^ ‘măng mă 2 ‘no\h hơ kâu jăn ma lap hlo\h, yu\h lơ, hie\n lơ, hơ kâu jăn roi pă ke\, tơ jur k^.

Long nol t^h hlo\h lơ\m hơ met j^ hie\n hiang lơn pơ gang ‘no\h j^ kơ so# hơ met klăih hloi ư\h kơ lơ, tam mă tru\h 50%. Tơ drong tơm ‘no\h j^ pơ têng hăm hơ met j^ hie\n hiang hmă, hơ met j^ hie\n hiang lơn pơ gang mơ mat tat păng krê hơ mơt hlo\h tôch kơ lơ. Mă mônh, lơ kơ loăi, kơ so# pơ gang to\k, đei [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng đơ\ng pơ gang lơ. Mă [ar, khei ‘năr hơ met pơ dui đunh, hlo\h 3 ‘măng j^ hie\n hiang hmă, jo# păh lăp dang 20 khei, pơm ăn hơ kâu jăn bơ ngai j^ [ônh kơ đei rơ mơ\n ư\h kơ jăng. Kơ l^h đơ\ng dôm tơ drong tơm âu mă lơ bơ ngai j^ hu\t mơ lo#h mơ lônh kơ plăh hơ met, mă kăl ‘no\h j^ bơ ngai j^ đei tơ drong ar^h sa u\nh hnam mơ mat tat, ar^h sa tơ\ tơ ring hơ tăih hơ to\. Hiong răm ‘no\h j^ ‘ngoăih kơ hơ mơt kơ lôch lơ, dôm bơ ngai j^ âu oei jing tơ drong tơ po\h hie\n hiang tôch kơ pran lơ\m tơ pôl. Tơ roi găh dôm năr blu\ng mơ mat tat [ơ\t yua pơ gang hơ met j^ hie\n hiang, 1 ‘nu bơ ngai j^ to\k bo\k hơ met tơ\ hnam pơ gang hơ met j^ hie\n hiang păng j^ tơ so\h de#h char Dak Lak tơ roi:

{ơ\t ‘nao yua pơ gang hơ met j^ hie\n hiang ‘no\h đ^ yu\h. đei dang 3 năr ‘no\h yu\h hơ nơ\ng, hơ kâu jăn tôch kơ lap. Đei ‘măng yu\h prăt măng, tru\h vă je# pơ gê ‘no\h ư\h pă ke\ dui jơ hngơ\m bơ\ih, măh dui jơ hngơ\m hăm kơ [^nh ôxi. {ơ\t do\h ^nh hli de#h. Mă lei [ơ\t ap^nh [ak si ‘no\h đe sư akhan hoei kơ hli kiơ o#h, kư\ sơ đơ\ng hơ met j^. Đơ\ng ro\ng ‘no\h ^nh [o#h sơ đơ\ng.

M^nh lơ\m dôm tơ drong tơm pơm ăn j^ hie\n hiang lơn pơ gang to\k kiơ\ rim sơ năm ‘no\h j^ dang ei j^ hie\n hiang oei đei pu\ tơ drong ư\h kơ ngôi hơ dai đơ\ng tơ pôl, bơ ngai j^ hie\n hiang đa kơ dơ\ mơ lâu, ôn j^, ư\h kơ năm khăm mă chă răt kơ d^h pơ gang bro\k hơ met. Mư\h kơ kâu jăn pă ke\ de#h bơ\ih ‘no\h mă năm [^ch tơ\ hnam pơ gang. Tơ drong ‘nâu [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng t^h tru\h hơ met j^, mă kăl ‘no\h [ônh kơ hơ nhăk tru\h hơ mơt lơn pơ gang. Bác sĩ Nguyễn Kim Mỹ tơ roi tơ băt:

Bơ ngai j^ hie\n hiang hrei ‘nâu oei đei kơ dơ\ mơ lâu, ư\h khan lăp tơ\ kon pơ lei oei tơ\ tơ ring hơ tăih hơ to\ mă kơ tă hloi dôm bơ ngai đei hlo#h vao, kang [o# jang te\h đak ku\m kơ dơ\ mơ lâu. Kơ l^h đơ\ng tơ drong ‘nâu hơ nhăk tru\h tơ drong ôn j^. Đe sư ư\h kơ năm khăm dăh mă chă răt kơ d^h pơ gang hơ met.

‘Năr 17/3/2014, Thủ tướng te\h đak hlôi tơ le\ch tơ drong hơ găt 374 bơ\ jang kiơ\ tơ drong jang tang găn hie\n hiang tru\h sơ năm 2020 păng lăng tru\h sơ năm 2030, Việt Nam athei hơ met klăih đ^ j^ hie\n hiang. Mă lei, hăm tơ drong hie\n hiang lơn pơ gang to\k kiơ\ rim sơ năm nhen hrei ‘nâu, tơ drong jang tang găn hie\n hiang tơ\ Dak Lak to\k bo\k dơ\ng hơ năp long nol. Yua thoi no\h, vă io\k đei tơ drong tơm, kăl kơ đei tơ drong 1 jơ hngơ\m đon đơ\ng đ^ đăng rim an^h jang, khu\l gru\p tơ pôl păng pơ đ^ tơ pôl, mă loi ‘no\h j^ tơ drong mơ\t jang hơ drin đơ\ng rim kơ dră che\p kơ\l vă hơ to\k đon hlo#h vao đơ\ng tơ pôl găh j^ hie\n hiang, ve\h ver tơ drong ư\h kơ ngôi hơ dai, kơ dơ\ mơ lâu. Tơ pôl kăl tơ gu\m vă bơ ngai j^ hie\n hiang yak hlo\h tơ drong j^ jăn. Mư\h đei [o#h tơ drong j^ đơ\ng j^ hie\n hiang kăl kơ năm khăm tơ\ hnam pơ gang apu\ng tơ\ kơ pal dăh mă hnam pơ gang joăt hơ met j^ hie\n hiang păng j^ tơ so\h.

Thuem tơ blơ\