VOV4.Bahnar - Lơ\m so\ng sa kơ ‘năr kơ lơ u\nh hnam bơngai Sêdang oe\i tơ\ Tây Nguyên, nhen le\ đe\i ngăl dôm ‘nhot sa joăt joe đe\i chă pai đơ\ng hla [lang. Đơ\ng jơhngơ\m đon gơ\h hơge\i kơ đe me\, đe yă, hla [lang pai hăm dôm ‘nhot ‘nhe\m anai hlôi pơm ăn đe\i ‘nhot sa ‘lơ\ng hlo\h. Mă kăl 7 ‘nhot sa tơm ‘no\h: ‘Nhot hla [lang pe\h tu\l, ‘nhot iu\ hla [lang, ‘nhot iu\ hla [lang tu\l, hơte hla [lang, hla [lang sao, hla [lang hơtu\k păng ‘nhot hla [lang hre\ng.

Dro\ kăn Xơđăng phe\ hla [lang đơ\ng mir

Đơ\ng kră sơ\, hla [lang đe\i lơ tơring hơdrung Sêdang la\ng jing ‘nhot sa tơm. Kon pơlei io\k hla [lang vă pai ‘nhot, [um vă [u\h, hơtu\k, pai chao tơpl^h ăn por vă sa, lơ tơring io\k [um [lang vă pai tơdrô … Hre\i au, mă đơ\ng tơdrong er^h sa hlôi jơnap [iơ\, mă le\i ‘nhot sa joăt joe đơ\ng hla [lang oe\i ư\h kơ gơ\h kơ [a\h lơ\m so\ng sa kơ rim u\nh hnam hơdrung Sêdang. {ok A Tua, oe\i tơ\ buôn Ea Mao, tơring Ea Yiêng, Krông Pach, Dak Lak (pơlei bơngai Sêdang đơ\ng Kon Tum mơ\t oe\i tơ\ Dak lăk dôm sơnăm hơdrol te\h đak rơnge\i sơ\) tơbăt, mă kăl ‘no\h đe\i lơ ‘nhot chă pai sa đơ\ng hla [lang: “ Mă nhôn to\k bo\k er^h sa tơ\ Dak Lăk mă le\i nhôn je\i ư\h kơ hiơt ‘nhot sa joăt joe kơ hơdre\ch bơ\n. ‘Nhot hla [lang ‘no\h jing ‘nhot sa kăl hlo\h. Tôch kơ chơt kon pơlei tơ\ au mă đơ\ng pơgơ\r et sa t^h dăh mă ie\ je\i đe\i pai sa dôm ‘nhot sa joăt joe kơ hơdrung po ngăl’.

Yă Y ‘Num to\k bo\k rơ\ih phe\ hla [lang ‘lơ\p

Je\i đơ\ng hla [lang pai ‘nhot, mă le\i kon pơlei bơngai Sêdang chă pai sa phara d^h băl pơ jing đe\i 7 kơ loăi ‘nhot sa.

‘Nhot mă blu\ng ‘no\h hla [lang tu\l (Kơchâi mo\n pôm loăng): Phe\ io\k hla ‘lơ\p, tu\l, tu\h đak pai hơte hăm hla yao pe\h atu\m hăm phe, tăh dơ\ng tơ ‘mơ\ng tơne\h vă đe\i chă tăng [iơ\, tăh pro hnha, plăng, ple\i hơmre\, [o\h, [ôt ngok pai hrau hăm ‘nhe\m kơne ‘no\h ‘nhot sa tôch kơ ‘lơ\ng. ‘Nhot hla [lang tu\l sa tôch kơ ‘lơ\ng.

‘Nhot iu\ hla [lang (Kơchâi hlá pôm loăng chôu): tơmam pơm pơ iu\ ‘no\h hla [lang. Chă pơ pro\ đing pơ o hơ ngoan, t^h to\ kơ ko\ng, ko\h pơ o đơ\ng no\h sơ\k kro 3 năr. Hla [lang đe\i ôp rơgo\h, sơ\k tơ\ to\, gô chang hăp hre\ng mă tăh hrok lơ\m đing, đơ\ng no\h ming tơ je# kong tơnu\h. Dang đơ\ng 2 tru\h 3 măng ‘no\h io\k pai hoei bơih. Hăm ‘nhot iu\ hla [lang ‘no\h pai hăm ka đak kroong, ka thoong, m^nh [ar to\ ple\i hơmre\, dăh mă pe\h hơmre\ hăm [o\h, [ôt ngok păng hla kat. ‘Nhot au tôch kơ ‘lơ\ng, chă sa hăp iu\ [a\t, so\ng tôch kơ lu\.

Tơdrong pai ‘nhot hla [lang kơ pơmai o\h bơngai Xơđăng

‘Nhot hơte hla [lang (Kơchâi pôm loăng tơpoăng): phe\ hla ‘lơ\p tu\l, tăh lơ\m đing ‘lao, gô chang tru\h năr đơ\ng ro\ng mă io\k pai. ‘Nhot hơte sa ‘lơ\ng dăh mă ư\h ‘no\h gô mơ\ng chă hrau hăm [uih hla ‘long bri. Vă đe\i [uih bri, kon pơlei hơkôih kơđo\h ‘long kơch^k dăh mă ‘long tro\r (loăng tróu) hơnhăk tơ\ hnam so\h io\k hơnhok tu\h hrau hăm hla [lang, le# m^nh măng đơ\ng no\h pai. ‘Nhot au pai hăm kơting, ‘nhe\m nhu\ng, rơmo, sa tôch kơ ‘lơ\ng.   

Pai ‘nhot hla [lang

‘Nhot iu\ hla [lang pe\h (Kơchâi pôm loăng teng chôu):  phe\ hla ‘lơ\p đơ\ng bri, pe\h hăm tơpăl t^h, đơ\ng ro\ng ‘no\h tăh lơ\m đing ‘lao pơm pơ iu\. Dang 2-3 năr ‘no\h hăp đ^ iu\. Hăm hla [lang iu\ au ư\h kơ nge# tơpe\t đak, bơ\n io\k hla [lang đơ\ng đing đơ\ng no\h pai hloi. ‘Nhot au pai hăm kơ ‘mon, bơ, tăh [o\h, [ôt ngok, pe\h hơmre\ đơ\ng no\h tăh lơ\m go\ gô đe\i ‘nhot iu\ tôch kơ ‘lơ\ng. 

Găh ‘nhot hla [lang sao (Kơchâi pôm loăng kơ-óu), yă Y Nhơn, oe\i tơ\ buôn Ea Mao, tơring Ea Yiêng (Krông Păch, Dak Lak) tơbăt, trong chă pai ‘nhot au lơ lau:“ Hăm ‘nhot hla [lang sao hrơ\ đak, lăp đơ\ng ro\ng phe\ hla [lang ‘lơ\p bơ\n kơpu păh ai đơ\ng no\h pai ư\h kơ măh s^n, so\ io\k, io\k go\ chă sao hla [lang. Hmă hmă ‘nhot au pai hăm ka kro dăh mă ‘nhe\m nhu\ng sa tôch kơ ‘lơ\ng’’.

7 ‘nhot hla [lang s^n

Găh hla [lang hơtu\k (Kơchâi pôm loăng âp) ‘no\h chă pai vă nhen pai ‘nhot hla [lang. Yă Y ‘Num, oe\i tơ\ buôn Ea Mao, tơring Ea Yiêng, tơbăt:“ Vă đe\i ‘nhot hla [lang hơtu\k je\i phe\ hla ‘lơ\p, đơ\ng no\h tăh tong lơ\m đak, chă kơpu pơ gia, tu\h đak, gô chang hăp hre\ng đơ\ng no\h tăh lơ\m go\ hơtu\k pai, mư\h hla [lang đ^ s^n ‘no\h tu\h đak, io\k hla [lang vă pai hăm hơdang hăm tơ [ăng iu\, hla yao. ‘Nhot au sa hăp iu\ ‘lơ\ng đơ\ng tơ [ăng iu\, adoi ‘ngam [iơ\ đơ\ng hơdang’.

U|nh hnam hơvơn tơmoi sa 7 ‘nhot hla [lang

‘Nhot hla [lang kro (Kơchâi xú pôm loăng): io\k hla [lang pe\h he\ch, tơpe\t hu\t đak, đơ\ng ro\ng ‘no\h hơdre\ng, mư\h vă je# s^n tu\h đak păh ai vă hoe\i kơ khôi, lăp đak vă hre\ng ‘no\h je\i s^n bơih. Đơ\ng ro\ng ‘no\h io\k [uih hơnhok ‘long kơch^k, ‘long tro\r tu\h hrau hăm [o\h, hơmre\, [ôt ngok, păng hrok lơ\m đing, hơtol tơ\ hơdra u\nh le# đunh. ‘Nhot au gơ\h le# tru\h kơ khe\i, kơte\ch sơnăm mă le\i hăp ư\h kơ đe\i chă [au yă kiơ. ‘Nhot au kon pơlei ngăl sa atu\m hăm ka [u\h, ‘nhe\m kơne kơna tôch kơ ‘lơ\ng.

‘Nhot sa hla [lang kơ bơngai Sêdang tơbăt hơdăh tơdrong ‘lơ\ng ro\, tơgoăt tơgoăl mêm kơ eng d^h băl đơ\ng dôm đe dro\ kăn hăm rim bơngai lơ\m u\nh hnam. Adoi tơbăt hơdăh jơhngơ\m đon gơ\h hơge\i lơ\m tơdrong chă pai ‘nhot sa kơ kon pơlei păng pơm ăn tơmoi năm ngôi tơ\ hnam lăp đon.

Bơngai ch^h: Nhat Lisa

Tơblơ\ nơ\r: Amazưt