VOV4.Bahnar - Krông Jing j^ xăh tơ ring 3 kơ apu\ng M’Drak, găh lơ măt kon pơ lei ‘no\h j^ bơ ngai kon kông kơ tă an^h, hăm kơ so# hlo\h 70%. Kon pơ lei ar^h sa găh lơ hăm tơ drong jang cho\h jang sa, tơ drong ar^h sa mu\k drăm oei lơ mơ mat tat. Mă lei, tơ pôl kon pơ lei oei tơ ring ‘nâu ling băt kơ d^h vei lăng jơ hngơ\m jăn, mă loi ‘no\h j^ pơm kiơ\ [et bơ\ng tôm ăn kơ hơ io\h. ‘Nâu jing io\k yua đơ\ng tơ drong hơ drin đơ\ng đ^ đăng kang [o# hnam pơ gang xăh Krông Jing lơ\m tơ drong tơ roi tơ băt, hơ to\k ‘lơ\ng hlo#h vao đơ\ng kon pơ lei găh tơ drong g^t kăl đơ\ng [et bơ\ng.

Hnam pơ gang xăh Krông Jing dang ei đei 7 ‘nu kang [ô#, lơ\m no\h đei 1 ‘nu [ak si, 1 ‘nu dược sĩ, 1 ‘nu ki thuơ\t hơ len lăng pham, 1 ‘nu io\k rơ ne\h, 1 ‘nu y si, 2 ‘nu điều dưỡng ku\m hăm tơ drong tơ gu\m đơ\ng 20 ‘nu bơ ngai jang pơ gang kơ pơ lei. Đơ\ng sơ năm 2013 tru\h dang ei, hơ nơ\ng lơ\m ‘năr 15 păng 16 rim khei, hnam pơ gang pơ gơ\r [et bơ\ng ako\m. Hơ drol ‘no\h, bơ ngai jang pơ gang kơ pơ lei hlôi năm tru\h tơ\ rim hnam đei hơ io\h pơ kă kơ me\ [a\ ba hơ io\h năm [et bơ\ng.  

Nhôn tơ [ơ\p mo\ H’Dư Byă oei tơ\ plei Hoang, xăh Krông Jing păng klo sư ba kon mă 2 năm tơ\ hnam pơ gang vă [et pơ gang vắc xin tang găn j^ hie\n hiang (BCG). Mon ‘lo\ hnam sư sơ năm ‘nâu [lep 2 sơ năm păng hlôi đei [et bơ\ng tôm rim kơ loăi pơ gang vắc xin. Mo\ H’Dư tơ băt rim ‘măng năm [et bro\k kon yu\h, nhâm păng ư\h kơ gơ\h năm jang mă lei yua kơ jơ hngơ\m jăn, tơ\ hơ năp kơnh kơ kon, mo\ hăm klo sư ư\h kơ đei tơ che\ng tơ drong ‘nâu. Mo\ H’Dư Byă tơ roi: {et bơ\ng đei yua tang găn j^ ăn kơ kon. Mư\h tru\h năr [et ‘no\h ^nh ba kon năm [et, [et tôm rim jru\m. Đe kang [o# lơ\m pơ lei akhan athei năm [et vă tang găn j^ ăn kơ kon.

Oei mo\ Trần Thị Thu oei tơ\ plei M’Găm, xăh Krông Jing ba kon dro\ nglo 2 khei năm tơ\ hnam pơ gang xăh vă [et pơ gang vắc xin 5 lơ\m 1 Combe FIVE. Hơ drol ‘no\h, mo\ Thu hlôi kơ tơ\ng tơ roi lơ ư\h kơ lăp găh kơ loăi pơ gang vắc xin âu lơ\m mạng tơ pôl kơ na sư tôch kơ bơ ngơ\t, tơ tăm. Mă đơ\ng thoi no\h ră, sư oei ba kon năm [et mơ\n. Mo\ Thu tơ băt lăp kăl kơ pơm kiơ\ [lep nơ\r tơ tă đơ\ng kang [o# jang pơ gang ‘no\h sư lui kon sư gô sơ đơ\ng păng pran jăng. Mo\ Trần Thị Thu tơ roi: &nh ku\m mơ\ng lơ\m hla ar kơ tơ\ng ang, rađiô ‘no\h j^ đei tơ drong tơ pl^h pơ gang vắc xin, tơ mơ\t pơ gang vắc xin nai kơ na ^nh ku\m dai tơ tăm mơ\n. Mă lei [et bơ\ng ‘no\h j^ tơ drong jang ‘lơ\ng ăn kơ nge ‘nao rơ ne\h kơ na đơ\ng sơ\ tru\h dang ei ^nh ư\h kơ le# lon jru\m [et hơ yơ ăn kơ kon.

Vă kơ dôm bơ ngai me\ nhen mo\ Thu păng H’Dư băt vao păng pơm kiơ\ [lep lơ\m tơ drong [et bơ\ng ư\h kơ s^ jing tơ drong [ônh [o\ mă jing pơ đ^ 1 tơ drong hơ drin tơ roi tơ băt, krao hơ vơn đơ\ng rim kang [o# hnam pơ gang xăh Krông Jing. Y sĩ Y Wer Niê Kđăm, kơ dră vei lăng hnam pơ gang xăh Krông Jing tơ băt: Hơ drol sơ\, hlo#h vao găh vei lăng jơ hngơ\m jăn pơ ma atu\m păng [et bơ\ng pơ ma hơ dro# đơ\ng kon pơ lei oei tam mă gan lơ. Hnam pơ gang xăh  athei jang hơ dai hăm rim khu\l jang kơ xăh vă pơ gơ\r [et bơ\ng tơ\ pơ lei, [ơ\t lăp năm tru\h tơ\ rim hnam vă [et bơ\ng mă lei kơ so# [et bơ\ng tôm oei ư\h kơ lơ. Mă loi ‘no\h lơ\m sơ năm 2013, tơ drong [et bơ\ng pơ\ih să athei pơm kiơ\ [et bơ\ng ako\m tơ\ hnam pơ gang xăh, pơ tôch bơ\ jang năm [et bơ\ng  tơ\ rim u\nh hnam ‘no\h kơ so# kon pơ lei ba hơ io\h năm [et bơ\ng ‘no\h roi tơ jur. Tơ\ hơ năp tơ drong ‘no\h, hnam pơ gang xăh hlôi hơ to\k loi dơ\ng tơ drong jang tơ roi tơ băt, hơ to\k ‘lơ\ng hlo#h vao đơ\ng kon pơ lei, jang hơ dai hăm rim an^h jang, khu\l tơ pôl kơ xăh, mă loi ‘no\h j^ dôm bơ ngai đei đe kui yom lơ\m tơ pôl nhen kră pơ lei krao hơ vơn kon pơ lei ba hơ io\h năm [et bơ\ng. Kiơ\ khei ‘năr, hlo#h vao đơ\ng kon pơ lei roi ‘năr roi đei hơ to\k ‘lơ\ng.

Tru\h năr [et bơ\ng, mă đơ\ng đei tơ drong hrăt dang yơ, rim đe me\ [a\ oei hơ met jơ năr ba hơ io\h năm tơ\ hnam pơ gang xăh vă [et. Gơ nang đơ\ng no\h, đơ\ng sơ năm 2014 tru\h dang ei, kơ so# [et bơ\ng tôm kơ xăh Krông Jing ling lang đei hlo\h 95%. Y sĩ Y Wer Niê Kđăm, kơ dră vei lăng hnam pơ gang xăh Krông Jing tơ băt: Sơ năm 2013, nhôn pơ tơm pơ gơ\r [et bơ\ng ako\m tơ\ hnam pơ gang xăh, lơ\m sơ năm 2013 bơ ngai [et, kơ so# [et bơ\ng to\ se\t. Đơ\ng sơ năm 2014 tru\h dang ei, kơ so# [et bơ\ng ling lang pơ vei đei hlo\h 95%. Lơ\m tơ drong jang hơ to\k ‘lơ\ng kơ so# [et bơ\ng ‘no\h hnam pơ gang xăh hơ nơ\ng pơ gơ\r tơ roi tơ băt rim khei, jang hơ dai hăm khu\l jang pơ gang kơ pơ lei găh tơ drong jang tơ roi tơ băt, krao hơ vơn vă vei sơ đơ\ng tôm kơ loăi pơ gang vắc xin ăn kơ đe mon.

Xã Krông Jing, hăm tơ drong hiôk đei kơ dră vei lăng hnam pơ gang ‘no\h bơ ngai kon kông kơ tă an^h, hlo#h vao tơ drong joăt oei sa păng tơ che\ng đơ\ng kon pơ lei, hlôi hơ drin ku\m hăm đ^ đăng kang [o# kơ Hnam pơ gang xăh tơ le\ch lơ trong jang vă hơ to\k ‘lơ\ng kơ so# [et bơ\ng. Lơ sơ năm kơ âu, Krông Jing j^ 1 lơ\m kơ so# to\ se\t tơ ring đei lơ kon pơ lei kôn kông kơ apu\ng M’ Drak đei kơ so# bơ ngai [et bơ\ng kiơ\ tơ drong hơ găt đơ\ng an^h jang pơ gang.

Ku\m hăm tơ drong jang tơ roi tơ băt, hơ to\k ‘lơ\ng hlo#h vao ăn kon pơ lei, hnam pơ gang xăh Krông Jing ling lang lăng kăl tru\h tơ drong jang vei sơ đơ\ng [et bơ\ng, pơm kiơ\ tơ păt trong hơ găt [et bơ\ng kiơ\ pơ tho tơ tă đơ\ng An^h tơm vei lăng găh tơ drong jang pơ gang, đei hloi tơ drong jang khăm hơ len lăng, pơ tho tơ [o#h hơ drol kơ [et, hơ len lăng đơ\ng ro\ng kơ [et tơ\ hnam pơ gang xăh 30 pơ n^t păng pơ tho tơ [o#h đơ\ng ro\ng kơ [et bơ\ng. Rim me\ [a\ ba hơ io\h năm [et tă kơ đei kang [o# jang pơ gang tơ tă tôch kơ hơ len găh tơ drong hơ len lăng hơ io\h đơ\ng ro\ng kơ [et to\ se\t hlo\h 48 jơ. Yua thoi no\h, đơ\ng sơ\ tru\h dang ei, lơ\m xăh ư\h kơ đei bơ ngai hơ yơ tơ [ơ\p blơ\ pơ gang lơ\m [et bơ\ng. Gơ nang đơ\ng no\h mă kon pơ lei roi thim lui păng sơ đơ\ng jơ hngơ\m mư\h ba hơ io\h năm [et bơ\ng tơ\ hnam pơ gang.  

Vắc xin đei năng j^ 1 lơ\m dôm tơ drong jơ nei tih hlo\h kơ tơ drong jang pơ gang, sư do\ng arih truh kơ triu ‘nu bơ ngai rim sơ năm đơ\ng dôm tơ drong j^ tơ po\h tôch hơ mơt. Mă lei hrei ‘nâu, ‘ngoăih kơ dôm tơ drong ưh pơ rơ\ng pơm ăn đe hơ io\h jing ưh đei [et tôm pơ yang bơ\ng j^, lơ\m tơ pôl oei đei m^nh kơ so# bơ ngai ưh gan lui tơ drong ‘lơ\ng, s^t kơ tang đơ\ng vắc xin păng chă trong hu\t le#, kuă năm [et. An^h jang pơ gang tơ che\ng thoi yơ găh tơ drong ‘nâu păng rim bơ ngai athei vei lăng jơ hngâm pran ăn kon mon, hnam tơ no\ thoi yơ [ât mă lơ tơ drong j^ tơ po\h oei đei tôch krê hrei ‘nâu. Tơ drong pơ ma nuh hăm [ak si Phạm Văn Lào, Kơ dră An^h jang pơ gang tang găn tơ drong j^ dêh char Dak Lak ju\m dăr tơ drong ‘nâu.

-{ak si Phạm Văn Lào ăi, ap^nh ih tơ roi truh tơ drong jang [et bơ\ng j^ tơ\ dêh char Dak Lak lơ\m dôm sơ năm âu ki thoi yơ lăng?

-{ak si Phạm Văn Lào: Gơ\h pơ ma Dak Lak j^ m^nh lơ\m dôm tơ ring bơ\ jang ‘lơ\ng tơ drong [et pơ gang bơ\ng j^. Hmă hmă kơ so# bơ ngai [et pơ gang bơ\ng j^ tơ\ bơ\n đei hlo\h 95%. Mă lei, hrei ‘nâu, dêh char bơ\n oei đei dang 40 an^h tam mă jang ‘l\ng tơ drong [et pơ gang bơ\ng j^. Dôm an^h âu ưh kơ s^ 1 xăh ôh mă ‘no\h j^ pơ lei pơ la, dôm an^h âu đa oei tơ\ tơ ring hơ tăih yăih, tơ ring kon pơ lei đơ\ng nai mât oei kư\ kă ngăl. Đei pơ lei kon pơ lei đơ\ng nai mât oei, kơ so# bơ ngai [et pơ gang bơ\ng j^ lăp dang 35% đe\ch.

-{ak si ăi, yoa tơ drong kiơ mă jing đei an^h, pơ lei ưh đei [et tôm pơ gang bơ\ng j^ âu?

-{ak si Phạm Văn Lào: Mă 1 ‘no\h yoa đon ưh hlôh vao đơ\ng kon pơ lei. Mă 2, tơ drong kon pơ lei mât oei kư\ kă j^ tơ drong dang ei tam mă đei vei lăng ‘lơ\ng kơ na bơ\n ku\m kơ băt đe sư đ^ đei [et pơ gang bơih dăh mă ưh. {ât lăp đe rơ ne\h tơ\ âu đang vih dơ\ng tơ\ dôm dêh char găh tu, truh nge đei 2 sơ năm đe sư năm hơ io\k dơ\ng tơ\ âu. Mă ưh ‘no\h đei rơ ne\h kon tơ\ tơ ring găh tu, gô nge ‘lo\ ‘no\h đe chông ba tơ\ âu. Kơ na bơ\n ưh kơ băt đe sư đ^ [et pơ gang bơih dăh mă ưh. Păng dôm bơ ngai âu đa ưh đei măt lơ\m hơ năn vei lăng [et pơ gang bơ\ng j^ đơ\ng đe kăn [o# jang pơ gang. Mă 3 ‘no\h đe sư tôch mơ mat mưh chă năm khăm, [et pơ gang, lơ\m no\h đei hloi tơ drong [et pơ gang bơ\ng j^ yoa oei hơ tăih kơ an^h kơ drâm xăh, đei tơ ring hơ tăih kơ hnam pơ gang truh 25, 30 km.

-Hrei ‘nâu lơ\m tơ pôl oei đei khul gru\p bơ ngai kuă [et vắc xin, ưh ăn nghe [et 1 kơ loăi vắc xin kiơ. Lei, tơ drong ưh ‘lơ\ng đơ\ng tơ drong ‘nâu thoi yơ hă [ak si?

-{ak si Phạm Văn Lào: Tơ pă mơ\n, bơ\n ku\m [ôh bơih! Tơ drong j^ gro\nh tơ po\h ‘no\h j^ kơ lih yoa 1 kơ so# bơ ngai kuă [et vắc xin păng hơ tuch ‘no\h kon hơ ‘lơ\p kơ dih jing đei j^. Truh năr bơ\n [ôh, hlôh vao ‘no\h sư đ^ klui bơih, lơ hơ io\h pu\ lơ tơ drong răm kơ ne# tơ\ hơ kâu jăn. Vắc xin j^ 1 tơ drong jơ nei đơ\ng khoa ho\k tih hlo\h păng hlôi đei tơ che\ng hơ len tôch ai kơ na vă đe hơ io\h huei tơ po\h j^ trong ‘lơ\ng hlo\h ‘no\h j^ athei [et vắc xin. Inh tơ che\ng dôm bơ ngai hlôh vao tam mă tro\ găh tơ drong ‘nâu athei tơ che\ng ming dơ\ng. Păng dôm nơ\r tơ roi tang găn plơ\ vắc xin ‘no\h j^ tơ drong tơ roi kư\ kă, ưh kơ tro\ kiơ.

-Đei bơ ngai akhan, lăp kăl [et tôm pơ gang bơ\ng j^ ăn kon mon ‘no\h huei krê tơ drong kiơ bơih. Tơ che\ng thoi âu hăm tro\ ưh [ak si?

-{ak si Phạm Văn Lào: Tơ drong vei lăng 1 tơ pôl ưh đei j^ jăn ‘no\h dôm bơ ngai tơ che\ng hơ len akhan, athei đei hlo\h 95% kơ so# bơ ngai lơ\m tơ pôl đei vei lăng mơ\i mă đ^ đăng tơ pôl ‘no\h ku\m đei vei lăng. Thoi no\h tơ dăh lăp hơ dro\ nge, hơ io\h hnam bơ\n đei [et pơ gang, oei hơ io\h rông [ôt ưh đei [et ‘no\h đe hơ io\h đei [et pơ gang âu oei krê tơ po\h j^ ‘năi kơ lih yoa tơ pôl ‘no\h tam mă đei vei lăng. Thoi no\h lei, athei đei hlo\h 95% kơ so# bơ ngai đei [et pơ gang bơ\ng j^ găh tơ drong j^ ‘no\h ‘mơ\i mă tơ pôl ‘no\h gơ\h vei lăng ‘lơ\ng. Kơ na bơ\n ưh gơ\h tơ che\ng lăp kăl [et pơ gang mă tôm ăn kon hơ ‘lơ\p kơ dih ‘no\h huei bơih ôh, mă athei krao hơ vơn dôm bơ ngai ju\m dăr bơ\n jang ‘lơ\ng tơ drong ‘no\h hai thoi no\h bơ\n gơ\h vei lăng ‘lơ\ng ăn tơ pôl, atu\m hăm ‘no\h vei lăng ‘lơ\ng ăn kon hơ ‘lơ\p kơ dih ‘năi.

-& ah, bơ nê kơ ih [ak si hơ!

Thuem hăm Dơ\ng: Tơ blơ\