VOV4.Bahnar - Tơ\ hơ năp tơ drong krê hơ mơt đơ\ng j^ Covid-19, dôm an^h khăm hơ met j^ tơ\ dêh char Dak Lak hlôi hơ to\k trong jang tang găn tơ drong j^ ‘nâu. Hăm tơ drong jang đơ\ng Hnam pơ gang y học cổ truyền, hơ nơ\ng chă khăm păng hơ met j^ ăn lơ bơ ngai, mă lơ j^ bơ ngai kră, đei tơ drong j^ đunh đai, j^ khul bơ ngai [ônh pu\ răm dêh hlo\h đơ\ng j^ Covid-19, Hnam pơ gang Y học cổ truyền dêh char Dak Lak hlôi tơ le\ch lơ trong jang tang găn j^, găn tôch ai tơ drong tơ po\h j^ lơ\m hnam pơ gang.

Băt hnam pơ gang j^ an^h [ôh đei j^ tơ po\h kơ na đơ\ng kăn [o#, bơ ngai jang pơ gang truh bơ ngai j^ đei nơ\r athei pơm kiơ\ mă ‘lơ\ng trong jang tang găn j^ Covid-19 ngăl. Mưh truh tơ\ hnam pơ gang, rim bơ ngai đei pơ to\ hơ len hơ yuh hơ kâu jăn păng ôp ti hăm đak pơ gang đơ\ng ‘măng dur hloi. Hơ dro# hăm bơ ngai j^ truh khăm, bơ ngai yơ yuh, hie\n ‘no\h chông ba tơ\ lăm hơ met j^ trong dui jơ hngâm, ăn oei hơ dro#, le# ăn le\ch ngôi tơ\ cham hnam pơ gang păng đei trong chơ năm tơ\ nai hloi mưh [ôh đei pơ rang j^ Covid-19. {ak si CK2 Trịnh Đăng Anh, Kơ dră che\p kơ\l Hnam pơ gang Y học cổ truyền Dak Lak ăn tơ băt:

“Mă 1 ‘no\h vei lăng, khăm hơ len dôm bơ ngai kăl ăn mât lơ\m hnam pơ gang dăh mă ưh. Mă 2 j^ bơ ngai jang pơ gang hơ len năng hơ yuh hơ kâu jăn păng dôm tơ drong kăl đei [ơm truh, pơ gơ\r ăn bơ ngai j^ gom muh măt, ôp ti hăm đak pơ gang. Tơ\ lăm khăm, nhôn jang thoi noh ‘năi, tơ drong tơm ‘no\h vă hơ len năng bơ ngai j^. Tơ dăh truh khăm, hơ met j^ ‘no\h ăn mât lơ\m hnam pơ gang, oei bơ ngai lơ\m hnam truh lăng ‘no\h ưh ăn mât. 1 ‘nu bơ ngai j^ lăp ăn 1 ‘nu bơ ngai lăng đe\ch, đ^ đăng bơ ngai j^ [^ch tơ\ hnam pơ gang ưh ăn le\ch tơ\ ‘ngoăih. Tơ drong ‘nâu vă găn tôch ai tơ drong j^ tơ po\h tơ\ băl.”

Vă hơ to\k đon hlôh vao ăn bơ ngai j^ găh tơ drong j^ Covid-19, hnam pơ gang hlôi hơ to\k tơ drong tơ roi tơ băt nhen pơ kle\m hla ar chih nơ\r pơ tho tang găn j^ [ât hang lơng, an^h ngôi gô, dôm an^h [ônh [ôh hlo\h lơ\m hnam pơ gang vă bơ ngai j^ lăng. Găh noh dơ\ng, aloa pơ re nơ\r lơ\m hnam pơ gang hơ nơ\ng pơih nơ\r tơ roi đơ\ng An^h tơm vei lăng jang pơ gang găh trong tang găn j^ Covid-19, 1 năr pơih 3 ‘măng. Kăn [o# jang pơ gang chă hơ len năng, tơ tă ăn bơ ngai j^ gom muh măt lơ\m hnam pơ gang păng ngôi hơ tăih băl 2m.

Yă Hồ Thị Hương (70 sơ năm) tơ\ xăh Quảng Phú, apu\ng Cư M’gar, dêh char Dak Lak ăn tơ băt: “Đe duch, đe ma tơ\ âu tơ tă ăn inh gom muh măt hơ nơ\ng, le# chă tơ [âp bơ ngai nai.”

Bơ\ jang kiơ\ nơ\r pơ tho đơ\ng Thủ tướng te\h đak găh le# ngôi ako\m kơ drâm bơ ngai, le# gan yak vih vât lơ lơ\m tơ pôl vă găn j^ Covid-19 tơ po\h, đơ\ng to\k bo\k khei 3, hnam pơ gang pơ gơ\r roi tơ băt ăn bơ ngai j^ le# gang [ich hơ met j^ tơ\ hnam pơ gang, ưh kơ jo# hăm dôm bơ ngai j^ ăl kăl đei [ok thây pơ gang vei lăng. Bơ ngai j^ đei pơ lung io\k pơ gang vih hơ met j^ tơ\ hnam, đei [ak si vei lăng. Dang ei bơ ngai j^ oei [ich hơ met tơ\ hnam pơ gang lăp pă 1/3 pơ têng hăm năr hmă đe\ch.

Dôm trong khăm hơ met j^ Đông y tơ\ hnam pơ gang đei lơ bơ ngai j^ rơih, lui kiơ\, mă loi ‘no\h hăm bơ ngai kră, j^ bơ\n plei nuih, huyêt ap to\k, j^ hơ yô đak s^k, plei le\n rơ mơ\n, pham blu\h tơ\ ‘ngok… yoa thoi noh, hnam pơ gang tôch tơ re\k truh trong tang găn j^ Covid-19 hăm dôm bơ ngai âu. Bơ ngai kră mưh truh tơ\ hnam pơ gang khăm hơ met j^ đei [ak si p^nh hơ len, tơ tă dôm tơ drong kăl. {ak si CK1 Phạm Ngọc Liễu, Kơ dră vei lăng khoa hơ met ăn bơ ngai kră, Hnam pơ gang Y học cổ truyền Dak Lak ăn tơ băt:

“Mưh bơ ngai j^ mât tơ\ khoa ‘no\h [ak si păng bơ ngai hơ met athei khan ăn bơ ngai j^ gom muh măt, ôp ti hăm đak pơ gang, pơ tho ăn bơ ngai j^ so\ng xa mă lăp. Hơ nơ\ng rim pơ gê, bơ ngai hơ met j^ lơ\m khoa chă pơ to\ huyêt ap ăn bơ ngai j^ păng pơ to\ hơ yuh kâu jăn đe sư 1 năr 2 vât, til pơ gê păng tơ\ kơ sơ\.”

Hơ dai hăm ‘no\h, Hnam pơ gang oei tơ le\ch trong chih tơ roi y te# ăn rim bơ ngai j^ [ich hơ met tơ\ hnam pơ gang păng bơ ngai lăng đe sư. Kăn [o# vei lăng tơ drong tơ roi tơ băt kơ hnam pơ gang hơ len năng rim bơ ngai păng pơ tho tơ [ôh trong pơm hla ar. Mo\ Hồ Thị Hoàng Trinh, bơ ngai lăng bơ ngai j^ oei hơ met tơ\ khoa hơ met j^ ăn bơ ngai kră ăn tơ băt:

“Blu\ng a đe duch ap^nh găh trong chih hla ar tơ roi y te#, ba năm truh tơ\ dôm an^h yơ, hăm tơ [âp bơ ngai j^ dăh mă ưh. Ba tơ roi đang đe duch pơ tho tơ [ôh dơ\ng mưh le\ch tơ\ ‘ngoăih dăh mă năm ‘nglăih kâu ‘no\h athei ôp ti hăm kôn, so\ng xa s^n, nhă đak to\, xa thim bơ\n plei ‘long păng vitamin C vă hơ to\k kơ sư\k tang găn j^.”

Mă đơ\ng bơ ngai truh khăm, [ich hơ met j^ tơ\ hnam pơ gang jur [iơ\ pơ têng hăm adrol ki mă lei ưh kơ s^ thoi no\h mă đe y, [ak si jang rơ hơi [iơ\, mă tơ plơ\ kơ ‘no\h dơ\ng, đe sư athei khăm ăn bơ ngai j^ lơ [iơ\, mă loi ‘no\h hăm dôm bơ ngai kră đei tơ drong j^ lơ\m hơ kâu jăn đunh... Dôm ‘măng hop ako\m bơ ngai lăng bơ ngai j^, ưh đei pơ gơ\r kơ plăh dang ei kơ na kăn [o#, bơ ngai hơ met j^ pơ lơ\h băl năm tơ\ rim lăm roi tơ băt găh tơ drong j^, chih tơ gop dôm nơ\r pơ ma đơ\ng bơ ngai j^ păng unh hnam đe sư. Khul sut hnam, pơ vih pơ văn bơ\ jang ku\m roi gleh [iơ\ yoa athei sut hơ met hnam mă hơ nơ\ng. Mă lei, băt hơ dăh tơ drong jang kơ dih ku\m nhen đon pơ hno\ng tang găn j^, rim kăn [o# jang pơ gang tơ\ âu adrin jang đang hơ năp jang kơ dih, vei lăng ‘lơ\ng jơ hngâm pran păng tơ drong arih kơ bơ ngai j^.

Thu Huế - Đình Thi: Chih

Dơ\ng: Tơ blơ\