VOV4.Bahnar - Tơ̆ pơ lei tơm Đà Lạt, dêh char Lâm Đồng đei 1 “Hnam soi kơ ƀok pơ tao Hùng”, đei dôm kon pơ lei dơ nuh hin chă pơm tơ iung soi tơ beh đơ̆ng dôm sơ năm 30 kơ anglŏ XX. Hloh 80 sơ năm âu ki, hơ nih ‘nâu đei tơ roi tơ drong ƀrơ̆k kơ jơ hngơ̆m găh jơ hngơ̆m đon đơ̆ng kon pơ lei groi teh Việt lăng găh Teh đak.

Hnam soi teh đak tơ̆ 76 Nguyễn Thị Nghĩa, Phường 2, Đà Lạt, dêh char Lâm Đồng đei đơ̆ng ƀơ̆t dôm bơ ngai Yuăn đơ̆ng jơ̆p tơ ring lơ̆m teh đak truh tơ̆ âu mŭih roh choh klăng pơ jing tơ drong jang sa. Ƀok Cường 92 sơ năm tơ băt: Lơ̆m năr tơ ngiĕt, Hnam soi teh đak ‘noh jĭ hơ nih tơ goăt tơ pôl, jĭ hơ nih gơ nang kơ yang, pơm tơ nŏ jơ hngơ̆m kon pơ lei hơ tăih kơ pơ lei pơ la. Mĭnh ‘nu 1 pơ lei, bu bu kŭm dơ nuh hin, kon pơ lei arih tơ gŭm, ‘mêm kơ eng băl, lăng băl ‘nhen bơ ngai pôm hnam.

            Blŭng a “ Hnam soi kơ ƀok pơ tao Hùng” lăp jing hnam tơ̆r iĕ; đơ̆ng rŏng  sơ năm 1975, hnam soi đei man dơ̆ng ‘lơ̆ng kiơ̆ hnam soi joăt joe. ‘Măng jang mơ̆t lơ̆m hnam soi man rup dơ vêng hăm chư chih “Hnam soi teh đak”. Hnam soi 3 lăm đei ‘măng tơm 4 tŏ tơ nang ‘măng, 2 tŏ ‘măng iĕ 2 păh. Pơ bŭng hnam soi pơm hăm gŏch, tŏk bŏk đei pơ kao sen pĕng iŏk hơ nih soi tơ̆ ‘ngoăih ; lăng đơ̆ng trong mơ̆t ƀônh kơ ƀôh la kak Việt Nam, hla kơ Teh đak pơm man păng nơ̆r pơ kă đơ̆ng Kơ dră Hồ Chí Minh tơ tă kơ chăl đơ̆ng rŏng vei lăng teh đak: “Đe ƀok pơ tao Hùng hlôi đei kŏng tơ iung teh đak, ƀok sau bơ̆n athei vang hơ dai băl vei iŏk teh đak”. 4 tŏ jrăng tơ̆ hơ năp ‘noh 4 chư Yuăn: “Teh đak Hùng Vương ƀĕnh jơ hngơ̆m đon pran kơ tang”, “ Đak đei tu ‘long đei tơm kon bơ ngai đei hơ drĕch hơ drŭng, teh đak đei ƀok pơ tao Hùng pơ jing”, “ Hơ drĕch tơm a kơ bơ ngai Lạc Việt tôch gơh hơ gei, hơ drĕch hơ drŭng pŭng ‘yu kơ kon sau Lạc Hồng”, “Kon bơ ngai đei jơ hngơ̆m đon ‘lơ̆ng, oei ƀlŏk hơ dơ̆r kơ yă ƀok, arih sa trŏ tơ drong, teh đak ling lang đei kon pơ lei”.

            Lơ̆m hnam soi kơ ƀok tơm dơ nơm đei hơ met pơ ‘lơ̆ng hăm chư chih “Việt Nam Quốc Tổ” tơ̆ kơ pal la kak Việt Nam tăh lơ̆m hơ gơ̆r kong Đông Sơn pơ klep tơ̆ tơ năr. 

            Hnam soi iĕ, hmă, mă lei đei tơ drong ‘lơ̆ng sĭt, soi tơ beh kơ đe ƀok pơ tao Hùng hai, soi tơ ƀeh kơ đe ƀok yă, đe linh lôch dŏng teh đak, dôm bơ ngai plang hơ kâu vei tteh đak, bơ ngai nŭih mơng rơ ngei hơ drĕch hơ drŭng, dôm bơ ngai plang hơ kâu yua kơ tơ drong jang tih, yua kơ tơ drong arih kơ hơ drĕch hơ drŭng hai.

            Đơ̆ng dôm năr Đà Lạt kon pơ lei oei hơ tăih băl, năr et soi teh đak  ‘năr 10/3 âm lịch rim sơ năm ling lang đei kon pơ lei pơ gơ̆r tih. Đơ̆ng kơ sơ̆ năr hơ drol đe mĕ, đe duch hlôi pơm ƀĕng chư̆ng, ƀĕng tơ yông, pơ rŏ pơ kao, plei ‘long vă pơm tơ mam soi. Đơ̆ng rŏng pơm lêh soi, bơ ngai kră, hơ ioh, hơ druh tơ dăm vang soh nhang krao khan ăn tơ drong arih sa phĭ tơ nŏ, teh đak sơ đơ̆ng, hnam hơ yơ kŭm hiôk hian. Tơ drong ‘mêm  kueng ƀôt, tơ drong ‘mêm kơ pơ lei pơ la, teh đak ư̆h kơ đei pơ dơ̆h hơ tŏk ‘lơ̆ng. Kon pơ lei lơ̆m Tổ 11, Phường 2 hlôi rơ̆ih bơ ngai tang măt năm vih tơ̆ groi teh ƀok yă - Phú Thọ iŏk teh păng đak đơ̆ng Hnam soi kơ ƀok pơ tao Hùng tơ̆ Phong Châu mơ̆t tơ̆ âu ‘măn tơ̆ kơ ƀang soi, vă soi tơ beh.

Hnam soi đei hơ met pơ ‘lơ̆ng hăm dôm tơ drong hơ iă đơ̆ng sư

            Ƀok Hoàng Thông (72 sơ năm), hlôi măn hloh 1 puăt chăl arih sư tơ klep hăm hnam soi, kơ ƀang soi kơ ƀok yă ư̆h kơ đei năr hơ yơ krŭl soh nhang. Ƀơ̆t 8 sơ năm ( sơ  năm 1957), ƀok Thông kiơ̆ mĕ ƀă đơ̆ng Huế năm tơ̆ âu pơ jing tơ drong jang sa. Hnam oei jê̆ hnam soi, ‘lơ̆p sơ̆ sư pơ ngôi hăm khŭl hơ iŏh tơ̆ cham hnam soi tơ̆ rim kơ sơ̆. Ƀơ̆t ‘lŏ, tơ̆ 30 sơ năm, ‘ngoăih kơ tơ drong kŭm hăm hơ kăn sư tĕch mơ dro rong 4 ‘nu kon, ƀok Thông ‘măn jơ jang tơ gŭm ăn kơ ƀok Phước (bơ ngai vei hnam soi kơ plăh doh sơ̆) hơ puih hơ met, soh nhang, pơ hrăm dôm tơ drong et soi. Ƀok Phước lôch, ƀok Thông iŏk jang tơ drong jang lăng hnam soi.

Hloh 40 sơ năm bơ̆ih, hnam soi teh đak nhen  hnam mă 2 kơ ƀok. Ưh khan lăp ‘năr 10/3 âm lịch rim sơ năm, mă tơ drong sut hơ met rơ goh, soh nhang tơ̆ kơ ƀang soi kơ teh đak đei ƀok pơ vei hăm tơ drong chhôk ‘nă. Tơ năp hăm  hnam soi, ƀok Thông ư̆h kơ iŏk 1 hlak jên kŏng hơ yơ. Ƀok Thông ling lang tơ chĕng, đe ƀok pơ tao Hùng hlôi đei kŏng pơ jing teh đak, đe linh nŭih mơng lôch dŏng teh đak, dôm bơ ngai jang hơ drol sơ̆ hlôi plang hơ kâu vă pơm đei teh đak, đei hơ drĕch hơ drŭng, ‘noh tơ drong ƀok ‘măn chăl arih sư vei lăng, soh nhang hơ nih soi, tơ ƀôh jơ hngơ̆m đon kŭp yom băt bơ nê kơ jơ hnơr năm hơ drol, ‘noh kăl hloh.

            Soi tơ beh sơ năm hơ yơ kon pơ lei kŭm pơ gơ̆r tơ păt, tih. Khŭl pơm lêh 6 ‘nu yua đơ̆ng ƀok Thông pơm bơ ngai lêh tơm. Vă lêh đei pơ gơ̆r kiơ̆ ƀlep tơ drong joăt soi joăt joe, ƀok Thông hlôi hŏk đơ̆ng rim đe bŏk kră năm hơ drol, đơ̆ng hơ băn ao, môk, rup, truh chih hơ met nơ̆r soi, trong pơ yơ̆r nhang, pơ yơ̆r hơ lăk, pơ yơ̆r tơ mam, nơ̆r kơ kuh bơ nê.... Rim sơ năm hnam soi pơ gơ̆r 3 năr lêh  tih: Soi tơ beh (10/3), soi tơ beh apĭng tơ drong sơ đơ̆ng (16/7 âm lịch) păng soi tơ beh Hơ tuch sơ năm (20 khei 12), kon pơ lei mơ̆ng kơ dih chă tơ gop, rim hnam, rim bơ ngai adoi chhôk hơ iă.

            Kon pơ lei oei tơ̆ pơ đĭ 3 kueng kơ phô̆ tơ ter 2 păh trong Nguyễn Thị Nghĩa, Bùi Thị Xuân, pơ lei tơm Đà Lạt adoi đĭ jơ hngơ̆m hăm Hnam soi. Bu bu kŭm 1 jơ hngơ̆m chih răk kŏng jang đơ̆ng đe ƀok pơ tao Hùng, 1 jơ hngơ̆m bơ ngơ̆t truh tơ drong soi tơ beh.

Thuem: Tơ blơ̆