VOV4.Bahnar -Vă kơ rim đe me\ đei dơ\ng hlo#h vao găh dôm tơ drong kăl hơ drol hơ năp păng tơ drong g^t kăl đơ\ng tơ drong khăm nge oei lơ\m klak hơ nơ\ng, gru\p ch^h kơ tơ\ng ang hlôi đei jơ pơ ma dơ nu\h hăm [ak si Niê Thị Lệ Mai, khoa hơ met j^ găh dro\ kăn – nge ‘nao rơ ne\h, Hnam pơ gang đa khoa Thiện Hạnh, hơ vơn kơ m^h ma duch nă păng bôl vang mơ\ng.

- {ak si ăi! Vă pơm tơ drong ‘lơ\ng ăn kơ nge pran jăng, hơ drol kơ hơ năp, bơ ngai dro\ kăn kăl kơ hơ met dôm tơ drong kiơ?

- {ak si Niê Thị Lệ Mai: Hrei ‘nâu tơ drong ar^h sa tơ mam drăm, jơ hngơ\m đon bơ\n roi ‘năr roi đei hơ to\k ‘lơ\ng kơ na bơ ngai dro\ kăn pơ tơm băt bơ ngơ\t tru\h jơ hngơ\m jăn rơ ne\h. Vă hơ met ăn nge ‘lơ\ng, mă mônh athei năm khăm jơ hngơ\m pran hơ nơ\ng. Đei yua đơ\ng tơ drong khăm jơ hngơ\m jăn hơ nơ\ng ‘no\h [ak si gô hơ len lăng đei dôm tơ drong tơm hơ mơt [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng tru\h jơ hngơ\m jăn bơ ngai me\, hăm vei sơ đơ\ng vă gơ\h đei kon dăh ư\h.  Hơ len lăng đơ\ng hơ drol sơ\ bơ ngai me\ hăm đei tơ drong j^ kiơ ư\h, băt hăm đei [et dôm kơ loăi pơ gang vắc xin kăl dăh mă tam mă pơ t^h gia nhen pơ gang  vắcxin tang găn j^ Rubella, j^ chu\, k^ klơm B. Hăm j^ rubella, tơ dăh hơ drol ‘no\h bơ ngai me\ ư\h kơ [et tang găn mă lơ\m khei ‘năr hơ năp đei j^ ‘no\h kơ so# jo jăn tơ\ nge gô to\k tru\h 80%. Yua thoi no\h, vă đei nge pran jăng, bơ ngai me\ athei năm khăm hơ drol. Tơ drong mă 2 ku\m tôch kơ kăl ‘no\h j^ jơ hngơ\m đon bơ ngai me\. ‘Me\h pơm đei thoi no\h ‘no\h bre klo kăn athei đei tơ drong ar^h hiôk ‘lơ\ng, gơ\h năm pơ tâp hơ kâu, pơ tâp Yoga, pơ tâp tơ oei thiền. Mư\h đei ư\h kơ hiôk lơ\m tơ drong ar^h sa athei tơ roi hăm băl dăh mă tơ roi hăm bơ ngai lơ\m u\nh hnam, bôl buăl vă tơ gu\m pơm tơ jur tơ drong ư\h kơ hiôk, tơ che\ng. Tơ drong mă pêng, mư\h hơ met ăn vă hơ năp, tơ mam bek ‘lơ\ng ‘no\h tơ drong ku\m tôch kơ g^t kăl. Hơ drol kơ vă hơ năp bơ ngai dro\ kăn kăl kơ đei 1 trong so\ng sa ‘lơ\ng, pơ dơ\h ngôi mă lăp, ‘ngoăih kơ tơ drong kăl kơ sa tôm dôm gru\p tơ mam sa ‘no\h bơ ngai dro\ kăn kăl kơ tơ mơ\t thim sắt axit folic. Sắt axit folic tôch kơ g^t kăl. Tơ dăh bơ ngai dro\ kăn đei tơ mơ\t thim axit folic hơ drol kơ hơ năp đơ\ng 1 tru\h 3 khei ‘no\h gô tơ jur hơ mơt kơ nge đei j^ jăn đing hoan kơ\l ‘ngok.

- Lơ\m kơ plăh oei hơ năp, bơ ngai me\ athei khăm nge dôm ‘măng? Tơ drong g^t kăl kơ rim ‘măng khăm nge ‘no\h liơ hă [ak si?

- {ak si Niê Thị Lệ Mai: Bơ ngai dro\ kăn mư\h oei hơ năp athei khăm nge to\ se\t hlo\h 12 ‘măng. Mă lei mơ\ng lơ\m tơ drong t^h vơ\ đơ\ng nge păng dôm tơ drong krê hơ mơt đơ\ng bơ ngai me\ mă [ak si gô tơ pl^h năr khăm nge. Lơ\m 3 khei blu\ng, khei ‘năr ‘nao klui kơ [o#h hơ băn 2,3 gie\ng, athei năm khăm vă hơ len lăng băt hơ dăh kơ so# nge, an^h plei nu\ih nge păng jo# năr rơ ne\h. Khei ‘năr mă 2 tơ\ 3 khei blu\ng ‘no\h đơ\ng 11 gie\ng tru\h 13 gie\ng 5 năr, kăl kơ khăm nge vă hơ len lăng đei jo jăn kiơ ư\h. Tơ\ 3 khei to\k bo\k, đơ\ng 14 tru\h 29 gie\ng. Tơ\ khei ‘năr đơ\ng 14-20 gie\ng kăl kơ năm hơ len lăng. Mư\h bơ ngai me\ đei hơ mơt kơ rơ ne\h ư\h kơ tôm khei ‘no\h [ak si gô ăn siêu âm hơ len lăng tơ pu kon păng đei dôm trong hơ met găn hiă vei nge tôm khei dăh mă vă je# tôm khei ‘mơ\i rơ ne\h. Gie\ng mă 22 athei năm khăm vă hơ len lăng hăm đei j^ tơ\ ti, jơ\ng, măt, mu\h, [ơ\r kon ư\h. Gie\ng mă 32 gô hơ len lăng găh nge  hăm hiơ\ kơ vơ\ dăh ư\h. Lơ\m dôm gie\ng hơ tuch kơ nge, bơ ngai me\ gô đei năr khăm tơ je# hlo\h. Đơ\ng gie\ng 35, 36 tru\h gie\ng mă 40 ‘no\h rim gie\ng athei khăm 1 ‘măng.

- Lơ bơ nga hli tơ tăm siêu âm lơ gô [ơm ư\h kơ ‘lơ\g tru\h nge. Đon tơ che\ng âu [lep dăh mă glăi hă [ak si?

- {ak si Niê Thị Lệ Mai: Mưh khăm nge ku\m đei lơ dro\ kăn hơ năp ap^nh găh tơ drong ‘nâu. Siêu âm dro\ kăn hơ năp đei tơ mât yoa đơ\ng sơ năm 1958. Đơ\ng no\h truh dang ei, đei lơ tơ drong tơ che\ng chih hơ dăh tam đei bơ ngai yơ akhan siêu âm [ơm ưh ‘lơ\ng truh tơ\ nge lơ\m klak. Kơ na mưh đro\ kăn hơ năp năm khăm nge kiơ\ khei [ôh đei tơ drong hlich kiơ ‘no\h mă [ak si athei năm khăm nge hơ nơ\ng ku\m le# kơ pơ ngơ\t kiơ yoa sư ưh đei [ơm kơ ne# truh tơ\ nge, ưh đei pơm ăn nge jo jăn kiơ yoa tơ drong ‘nâu hlôi đei chih tơ roi, đei lơ tơ drong tơ che\ng hơ len bơih kơ na đe me\ le# kơ hli pơ ngơ\t kiơ.

-{ak si ăi! Hơ dai hăm tơ drong khăm nge kiơ\ khei, bơ ngai me\ athei so\ng xa thim tơ mam păng bơ\ jang, pơ dơ\h ngôi thoi yơ hă?

-{ak si Niê Thị Lệ Mai: ‘Ngoăih kơ năm khăm nge kiơ\ khei, bơ ngai me\ athei đei trong pơ dơ\h ngôi, so\ng xa, pơ vih pơ văn, bơ\ jang mă lăp. Hmă hmă, đ^ đăng bơ ngai hơ năp mưh năm khăm nge đei [ơk ăn pơ gang sắt axit folic, canxi, DHA vă huch, vei lăng ‘lơ\ng hơ kâu jăn nge pran jăng. Găh no\h dơ\ng, bơ ngai hơ năp athei tâp thê yu\k mă hơ nơ\ng. Ưh đei bu tơ tă, dro\ kăn hơ năp ưh gơ\h pơ tâp pơ hrăm hơ kâu jăn, ‘ngoăih kơ đe dro\ kăn rơ mơ\n, hơ mơt nge huo\ng ‘no\h [ak si ‘nao tơ tă le# kơ pơ tâp hơ kâu jăn. Oei hăm đe dro\ kăn hơ năp hmă, pran jăng ‘no\h athei ‘măn 30 pơ n^t 1 năr yak ngôi jâng ho\h. Tơ drong ‘nâu tơ gu\m ăn hơ kâu jăn pran, rơ ne\h ku\m [ônh [iơ\.

Hăm tơ drong so\ng xa, gru\p tinh [ôt đei, mơ\h, cha\o, su\p, phơ ‘no\h dro\ kăn hơ năp athei so\ng xa lăp ai. Mă loi, athei xa ka hôi, kơ loăi ka ‘nâu đei lơ kơ chơ\t Omega 3, tôch ‘lơ\ng ăn đe dro\ kăn hơnăp, bơ ngai hơ năp athei xa ‘nhot, plei ‘long mă lơ, gơ\h xa đ^ đăng kơ loăi ‘nhot, ‘nâu j^ tơ mam xa đei lơ kơ chơ\t xơ. Bơ\n băt dro\ kăn hơ năp đa ich krang kre\l, kơ na xa lơ ‘nhot, plei ‘long tôch ‘lơ\ng. Gơ\h huch thim đak to\h hai, 1 năr huch đơ\ng 2-3 kơ li đak to\h.

-Lei ăh bơ nê kơ ^h [ak si hơ!

Thuem: Tơ blơ\