VOV4.Bahnar - J^ klak kră ‘no\h j^ 1 tơ drong j^ klak đoa tơ [ơ\p yua kơ tơ drong pơm rơ go\h lơ\m so\ng sa ư\h kơ gan đei lăng tru\h, mă loi ‘no\h lơ\m dôm năr to\. J^ đei [o#h đơ\ng 1 j^ trong klak yua kơ pơ rang kiơ\ đơ\ng so\ng sa. Đơ\ng ro\ng lơ ‘măng j^ hơ lơ\k hơ le, j^ tơ pl^h jing j^ klak kră.  

J^ klak kră đunh: Đei [o#h j^ klak, pơ pông klak, ư\h kơ hiôk đơ\ng ro\ng kơ cha\ pơ yơ\ng păng ư\h kơ hrăp ‘me\h chă pơ yơ\ng dơ\ng…J^ hơ nơ\ng kơ [o#h j^, [ơm kơ ne# lơ tru\h jơ hngơ\m jăn pơm pơ găn ăn tơ drong oei sa păng tơ drong jang rim năr. Tơ drong hơ met j^ klak kră đunh dang ei tơ [ơ\p lơ mơ mat tat yua đơ\ng tơ drong đ^ joăt pơ gang păng tơ jră pơ gang.   

J^ klak kră ‘nao j^:

{o#h j^ atu\m: Đei dôm tơ drong j^ nhen j^ tue\nh, tơ dre\n, cha\ pơ yơ\ng lơ ‘măng păng ^ch đei rơ [ơ\r, ‘no\h j^ tơ drong tơ [o#h đơ\ng lơ tơ drong j^ pha ra băl đơ\ng klak kră.

J^ pơ ‘nge\h klak kră đơ\ng oei nge: Đoa tơ [ơ\p hlo\h ‘no\h j^ pơ ‘nge\h klak kră đơ\ng oei nge yua đơ\ng rim pơ plei hoan pơm ăn.  

{o#h j^: &ch krang, lơ năr ư\h kơ gơ\h chă pơ yơ\ng. 1,2 tơ drong gô pơm ăn kơ ch^l klak yua đơ\ng ^ch, pơm ăn j^ klak, hăk, pơ pông klak.  

J^ klak kră: Lơ\m klak kră đei [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng đơ\ng pơ rang pơm j^ [rê, pơ ‘nge\h,  [ơ\t lăp đei dôm an^h rong rơ ka hiong 1 păh akar klak pơm jing rơ ra.   

{o#h j^: J^ tue\n, tơ dre\n, ^ch đei rơ mă, j^ tue\nh jơ\p kơ klak, mă loi ‘no\h hơ la kơ klo\k. J^ de#h dăh mă dă [iơ\, tơ te\nh dăh mă păh lăp mơ\ng kơ j^ .

Tơ drong tơm pơm ăn j^: Đei lơ kơ loăi pơ rang trong klak pơm ăn j^ klak kră. Tơ dăh yua đơ\ng j^ lỵ a míp pơm ăn ‘no\h đe krao j^ kiơ\ kơ yuăn khan (kiết lỵ). Tơ dăh [o#h j^ lơ, chă pơ yơ\ng lơ ‘măng ‘no\h j^ klak kră păh lăp. Tơ dăh hơ met ư\h kơ klăih hloi gô hơ nhăk ăn tru\h j^ klak kră de#h.

Hơ met j^: Hơ met j^ klak kră athei yua đơ\ng bác sĩ khăm hơ len lăng j^ yua đơ\ng kiơ pơm ăn đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h ăn pơ gang.   

Tang găn j^: Đei trong so\ng sa rơ go\h rim năr, sa s^n, nhă to\, ư\h kơ sa tơ tam sa [âu ôm, ư\h kơ sa dôm tơ mam pơm đơ\ng tơ mam đei j^, ư\h kơ gơ\h sa lơ de#h hnang tơ mam sa đei iu\ nhen pơ iu\ hla [ey, pro…

‘Ngoăih kơ tơ drong j^ kơ pal, oei đei tôch kơ lơ j^ klak kră nai đei [o#h j^ nhen j^ se\ch blu\h tơ\ klak kră, klak kră kơ jung dăh mă ho\nh klak kră…

J^ klak kră ăl: Dăh mă krao ‘no\h j^ ung thư klak kră. 1,2 tơ drong j^ klak kră tơ roi kơ pal ku\m pơm ăn jing j^ ung thư nhen: rơ ka klak kră đunh năr, j^ se\ch blu\h lơ chă [o#h klui, đei 1, 2 se\ch blu\h tơ pl^h jing j^ ung thư.

{o#h j^: J^ tue\nh, tơ dre\n, chă pơ yơ\ng rơ mă pham, mư\h j^ đunh gô pơm ăn bơ ngai j^ hơ ke\ tơ jur k^, pham ư\h kơ măh, [ơ\t lăp 1,2 pơ plei t^h de#h hnang gô pơm ăn kơ ch^l klak. Dôm bơ ngai j^ [o#h j^ lơ ‘no\h ka\l kơ năm tru\h tơ\ hnam pơ gang hơ met j^ kiơ\ nơ\r pơ tho đơ\ng [ok thây pơ gang.

          Tang găn:  Vă tang găn j^ ung thư klak kră ‘no\h so\ng sa rơ go\h păng vei sơ đơ\ng rơ go\h ‘lơ\ng tơ mam sa ‘no\h j^ pơ gang kơ tang hlo\h.  

Tơ\ hơ la âu ‘no\h j^ 1,2 tơ drong lơ\m so\ng sa mă bơ ngai j^ klak kră kăl kơ chăng tru\h:

1. Dôm năr ư\h kơ j^: Vă vei lăng jơ hngơ\m jăn, pơ jing tơ drong pran, hơ to\k tơ drong ke\ ch^u mư\h j^, athei tơ ge\ch so\ng sa tơ mam bek ‘lơ\ng.  

2. Mư\h đei ^ch krang: Tơ jur kơ chơ\t bek, hơ to\k kơ chơ\t prai. Sa lơ ‘măng to\ xe\t, dang 2 jơ ‘no\h sa 1 ‘măng.

3. Mư\h đei j^ klak chro\h: ‘Ne\ kơ sa kơ chơ\t prai vă kơ klak hoei kơ tơ ‘ngit. Ưh kơ sa ‘nhot hơ dr^h, plei ‘long kro, plei ‘long tăh lơ\m kơ hôp, tơ dăh sa plei ‘long hơ dr^h ‘no\h athei kie\t hu\t kơ đo\h. Gơ\h sa plei ‘long ro\l he\ch nhen prit, táo.

4. ‘Ne\ kơ sa, huch tơ mam: pơm ăn ư\h kơ ‘lơ\ng trong hoan nhen ka phê, sôkôla, hla che….adoi ư\h kơ ‘lơ\ng ngăl.

5. ‘Ne\ kơ gan yua lơ tơ mam đơ\ng đak to\h: Lơ\m đak to\h đei kơ loăi x^k hiơ\ kơ hach. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, kơ chơ\t đạm đơ\ng đak to\h gô pơm ư\h kơ ‘lơ\ng ăn bơ ngai j^.

6.‘Ne\ kơ gan sa rơ mă: ‘Ne\ kơ sa dôm tơ mam sa đei rơ mă lơ de#h hnang nhen tơ mam kho, sao…

7.‘Ne\ yua pơ gang tơ jră j^, pơm dă [iơ\ kơ j^: nhen pơ gang Aspirin, Ibuprofen, Naprosyn... gô sa akar hlu\ng, klak, pơm hơ to\k le\ch pham. .

8. Huch 1 găr pơ gang lơ sinh tố, muối khoáng rim năr: vă hơ met pơ ‘lơ\ng tơ drong ư\h măh axit.

Kơ chăng: J^ klak kră đunh năr gô pơm j^ de#h dơ\ng tơ dăh bơ ngai j^ đei dôm tơ drong tơ che\ng, bơ ngơ\t….Kơ l^h thoi no\h, bơ ngai j^ kăl tơ jră stress nhen pơ tâp thể dục, pơ tâp dưỡng sinh (dui jơ hngơ\m hăm klak, tơ oei 1 [ôt, pơ tâp yoga).

Thuem tơ blơ\