VOV4.Bahnar - J^ klak kră ‘no\h j^ 1 tơ drong j^ trong klak đoa tơ [ơ\p yua kơ tơ drong pơm rơ go\h lơ\m so\ng sa ư\h kơ gan đei lăng kăl, mă loi ‘no\h j^ lơ\m dôm năr et sa. J6 đei [o#h đơ\ng 1 ‘măng j^ trong klak yua đơ\ng đei dôm pơ rang kiơ\ trong so\ng sa. Đơ\ng ro\ng kơ ‘măng j^ hơ lơ\ hơ le, j^ jing pơm j^ klak kră.  

J^ klak kră đunh bơ\ih: Đei [o#h j^ klak, pơ pông klak, ư\h kơ hiôk đơ\ng ro\ng kơ cha\ pơ yơ\ng păng ư\h kơ hrăp ‘me\h chă pơ yơ\ng dơ\ng…J^ hơ nơ\ng kơ [o#h j^, [ơm kơ ne# lơ tru\h jơ hngơ\m jăn pơm pơ găn ăn tơ drong oei sa păng tơ drong jang rim năr. Tơ drong hơ met j^ klak kră đunh dang ei tơ [ơ\p lơ mơ mat tat yua đơ\ng tơ drong đ^ joăt pơ gang păng tơ jră pơ gang.   

J^ klak kră ‘nao j^:

{o#h j^ atu\m: đei dôm tơ drong j^ nhen j^ tue\nh, tơ dre\n, cha\ pơ yơ\ng lơ ‘măng păng ^ch đei rơ [ơ\r, ‘no\h j^ tơ drong tơ [o#h đơ\ng lơ tơ drong j^ pha ra băl đơ\ng klak kră.

J^ pơ ‘nge\h klak kră đơ\ng oei nge: Đoa tơ [ơ\p hlo\h ‘no\h j^ pơ ‘nge\h klak kră đơ\ng oei nge yua đơ\ng rim pơ plei hoan pơm ăn.  

{o#h j^: &ch krang, lơ năr ư\h kơ gơ\h chă pơ yơ\ng. 1,2 tơ drong gô pơm ăn kơ ch^l klak yua đơ\ng ^ch, pơm ăn j^ klak, hăk, pơ pông klak.  

J^ klak kră: Lơ\m klak kră đei [ơm ư\h kơ ‘lơ\ng đơ\ng pơ rang pơm j^ [rê, pơ ‘nge\h,  [ơ\t lăp đei dôm an^h rong rơ ka hiong 1 păh akar klak pơm jing rơ ra.   

{o#h j^: J^ tue\n, tơ dre\n, ^ch đei rơ mă, j^ tue\nh jơ\p kơ klak, mă loi ‘no\h hơ la kơ klo\k. J^ de#h dăh mă dă [iơ\, tơ te\nh dăh mă păh lăp mơ\ng kơ j^ .

Tơ drong tơm pơm ăn j^: Đei lơ kơ loăi pơ rang trong klak pơm ăn j^ klak kră. Tơ dăh yua đơ\ng j^ lỵ a míp pơm ăn ‘no\h đe krao j^ kiơ\ kơ yuăn khan (kiết lỵ). Tơ dăh [o#h j^ lơ, chă pơ yơ\ng lơ ‘măng ‘no\h j^ klak kră păh lăp. Tơ dăh hơ met ư\h kơ klăih hloi gô hơ nhăk ăn tru\h j^ klak kră de#h.

Hơ met j^: Hơ met j^ klak kră athei yua đơ\ng bác sĩ khăm hơ len lăng j^ yua đơ\ng kiơ pơm ăn đơ\ng ro\ng kơ ‘no\h ăn pơ gang.   

Tang găn j^: Đei trong so\ng sa rơ go\h rim năr, sa s^n, nhă to\, ư\h kơ sa tơ tam sa [âu ôm, ư\h kơ sa dôm tơ mam pơm đơ\ng tơ mam đei j^, ư\h kơ gơ\h sa lơ de#h hnang tơ mam sa đei iu\ nhen pơ iu\ hla [ey, pro…

‘Ngoăih kơ tơ drong j^ kơ pal, oei đei tôch kơ lơ j^ klak kră nai đei [o#h j^ nhen j^ se\ch blu\h tơ\ klak kră, klak kră kơ ung dăh mă ho\nh klak kră…

J^ klak kră ăl: Dăh mă krao ‘no\h j^ ung thư klak kră. 1,2 tơ drong j^ klak kră tơ roi kơ pal ku\m pơm ăn jing j^ ung thư nhen: rơ ka klak kră đunh năr, j^ se\ch blu\h lơ chă [o#h klui, đei 1, 2 se\ch blu\h tơ pl^h jang j^ ung thư.

{o#h j^: J^ tue\nh, tơ dre\n, chă pơ yơ\ng rơ mă pham, mư\h j^ đunh gô pơm ăn bơ ngai j^ hơ ke\ tơ jur k^, pham ư\h kơ măh, [ơ\t lăp 1,2 pơ plei t^h de#h hnang gô pơm ăn kơ ch^l klak. Dôm bơ ngai j^ [o#h j^ lơ ‘no\h ka\l kơ năm tru\h tơ\ hnam pơ gang hơ met j^ kiơ\ nơ\r pơ tho đơ\ng [ok thây pơ gang.

Tang găn:  Vă tang găn j^ ung thư klak kră ‘no\h so\ng sa rơ go\h păng vei sơ đơ\ng rơ go\h ‘lơ\ng tơ mam sa ‘no\h j^ pơ gang kơ tang hlo\h.  

Tơ\ hơ la âu ‘no\h j^ 1,2 tơ drong lơ\m so\ng sa mă bơ ngai j^ klak kră kăl kơ chăng tru\h:

1. Dôm năr ư\h kơ j^: Vă vei lăng jơ hngơ\m jăn, pơ jing tơ drong pran, hơ to\k tơ drong ke\ ch^u mư\h j^, athei tơ ge\ch so\ng sa tơ mam bek ‘lơ\ng.  

2. Mư\h đei ^ch krang: Tơ jur kơ chơ\t bek, hơ to\k kơ chơ\t prai. Sa lơ ‘măng to\ xe\t, dang 2 jơ ‘no\h sa 1 ‘măng.

3. Mư\h đei j^ klak chro\h: ‘Ne\ kơ sa kơ chơ\t prai vă kơ klak hoei kơ tơ ‘ngit. Ưh kơ sa ‘nhot hơ dr^h, plei ‘long kro, plei ‘long tăh lơ\m kơ hôp, tơ dăh sa plei ‘long hơ dr^h ‘no\h athei kie\t hu\t kơ đo\h. Gơ\h sa plei ‘long ro\l he\ch nhen prit, táo.

4. ‘Ne\ kơ sa, huch tơ mam pơm ăn ư\h kơ ‘lơ\ng trong hoan nhen ka phê, sôkôla, hla che….

5. ‘Ne\ kơ gan yua lơ tơ mam đơ\ng đak to\h: Lơ\m đak to\h đei kơ loăi x^k hiơ\ kơ hach. ‘Ngoăih kơ ‘no\h, kơ chơ\t đạm đơ\ng đak to\h gô pơm ư\h kơ ‘lơ\ng ăn bơ ngai j^.

6.‘Ne\ kơ gan sa rơ mă: ‘Ne\ kơ sa dôm tơ mam sa đei rơ mă lơ de#h hnang nhen tơ mam kho, sao…

7.‘Ne\ yua pơ gang tơ jră j^, pơm dă [iơ\ kơ j^: nhen pơ gang  Aspirin, Ibuprofen, Naprosyn... gô sa akar hlu\ng, klak, pơm hơ to\k le\ch pham. .

8. Huch 1 găr pơ gang lơ sinh tố, muối khoáng rim năr: vă hơ met pơ ‘lơ\ng tơ drong ư\h măh axit.

Kơ chăng: J^ klak kră đunh năr gô pơm j^ de#h dơ\ng tơ dăh bơ ngai j^ đei dôm tơ drong tơ che\ng, bơ ngơ\t….Kơ l^h thoi no\h, bơ ngai j^ kăl tơ jră stress nhen pơ tâp thể dục, pơ tâp dưỡng sinh (dui jơ hngơ\m hăm klak, tơ oei 1 [ôt, pơ tâp yoga).

Thuem tơ blơ\