VOV4.Bahnar – Bâu tru\h tơdrong hơri kơ bơngai Êđê ‘no\h bâu tru\h tơdrong hơri Kưt păng Eirei. Tơdăh hơri Kưt hăm pơ ioi, kơ jung ư\h kơ đe\i jur to\k, tơ [o#h hơdăh găh tơdrong ‘mêm kơ eng le\i Eirei ‘no\h boa hơri chơt hơ iă, ‘no\h dôm tơdrong chă pơma dơnu\h hăm tơdrong jo\h hơri tôch hơ iă.

Đơ\ng kră sơ\ tru\h dang e\i, hơri Eirei hlôi jing tơdrong jo\h ayo\ joăt joe kơ bơngai Êđê tơ\ Tây Nguyên. Eirei đe\i tơdra hơri chơt hiôk, hmă hmă chă hơri lơ\m kơdrơ\m bơngai. Hơri Eirei đe\i bâu ple\i nơ\r pơđơ\k pơjing đe\i tơdrong la boa hơri nơ\r pơđơ\k păng đe\i tơdra hơri. Lơ\m nơ\r pơma ‘no\h đe\i nơ\r [ơ\r pơma tơ klep d^h băl tôch kơ đeh. Sơ\ laboa Eirei đe\i chă hơri lơ\m rim jơ ‘năr chơt hơ iă chă et ot au to kơ bơngai Êđê; lăp hơdro# lơ\m hơri năr ne# kau ‘no\h đe\i hlôm đing năm ăn hơri. Đơ\ng ro\ng au, tơdrong chă pơlong jo\h hơri au to pơtru\t chă hlôm klel ‘lal mư\h hơri Kưt dăh mă hơri Eirei, kơna mư\h hơri Kưt ‘no\h hlôm buôt-cho\k, găh hơri Eirei ‘no\h hlôm đing năm mă ư\h ‘no\h đe\i [ar ‘nu bơngai hơri pơyong.

{ok Aê Tuôr, oe\i tơ\ buôn Drai Hling, tơring Hoà Xuân, pơlei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak, tơbăt: “Hre\i au đe\i lơ bơngai hơri Eirei ăp đe\i đe hlôm đing năm ‘mơ\i. Sơ\ hơri Eire\i ư\h kơ nge# hlôm đing năm ôh. Lăp hơri dôm nơ\r pơđơ\k đe\ch. Nhen bơ\n hơri hơho\h lơ lo\h nơh. Chă mơ\ng je\i ư\h gan hiôk ră deh. Mư\h đe\i hlôm đing năm ‘no\h hơ iă dêh, mơ\ng chă hơri hiôk [iơ\, mă le\i [ơ\r hơri hăm boa hlôm đing năm tơ hroi d^h băl, mư\h sơlang ‘no\h je\i ư\h hơ iă. Nhen bơ\n chă re\h đơn ăn kơ đe hơri je\i [lep la boa kơna chă mơ\ng mă hơ iă văi …”

Găh lơ lơ\m hơri Eirei kơ bơngai Êđê ‘no\h hơri tơtơl. Đe\i pêng kơ loăi hơri eirei tơtơl, ‘no\h hơri tơtơl hơdru\h tơdăm; hơri tơtơl hơ ‘nguơ\i kơ pơlei pơla ‘lơ\ng ro\, chă pơtho khan ăn kôn mon kon sau …; păng mă pêng ‘no\h hơri pơn.

Tơdrong g^t kăl kơ hơri Eirei ‘no\h ư\h khan chă hơri tơtơl d^h băl kơ bre dro\ nglo hăm dro\ kăn, mă le\i [ar păh dro\ nglo dăh mă [ar păh dro\ ăn d^h băl. Tơdrong mă au nhen le\ m^nh ‘măng chă pơma dơnu\h d^h băl hăm tơdra hơri kơ [ar ‘nu bơngai. Kiơ\ đơ\ng yă Aduôn Nhuăn, oe\i tơ\ tơring Ea Tul, apu\ng Cư Mgar, dêh char Dak Lak, hơri eirei, mă kăl ‘no\h eirei tơtơl tôch tơnap, ư\h khan bơngai bu je\i gơ\h chă hơri ôh. Lăp hơdro# dôm bơngai đe\i Yang chă tơpơng ăn băt pơđơ\k ‘no\h mă gơ\h hơri. Đe sư băt tơdra hơri, đon tơchăr re\nh, rơbot lơ nơ\r pơđơ\k vă tơl te\nh hlo\h.

Yă Aduôn Nhuăn tơbăt: “Lơ\m pơlei chă et ot, ko\h sa kơpô, rơmo dăh mă năr brư\ yang đang pơsat ‘no\h bơngai kră hơri Kưt găh đe hơdru\h tơdăm et tơdrô ge, mư\h đ^ hơhir vă soai ‘no\h hlôm đing năm, hơri eirei. Chă hơri pơđơ\k, hơri nơ\r ver tơ\ au tơ\ to. Mư\h bơngai hơdru\h au vă bơngai tơdăm mă ayơ ‘no\h le\i sư hơri ăn bơngai tơdăm ‘no\h, păng đơ\ng ro\ng ‘no\h bơngai tơtăm au hơri tơl nơ\r đe hơdru\h hơri he\i. Adoi đe\i đe hơdru\h tơdăm đơ\ng ro\ng au jing u\nh om chom go\ đơ\ng mă chă hơri eirei d^h băl au”.

Atu\m hăm hơri tơtơl, eirei je\i gơ\h chă hơri m^nh ‘nu. {ơ\t do\h, bơngai hơri chă bâu plei dôm tơdrong sơ ‘ngon, tơdrng chơt hơ iă, [lo\k hơdơ\r lơ\m u\nh hnam, bôl boăl, ‘mêm kơ eng kơ pơlei pơla, dăh mă dôm nơ\r chă pơtho khan ăn kôn mon kon sau … la boa eirei oe\i ve\i kơ jăp, mă le\i nơ\r hơri lơ\m rim ‘nu bơngai hơri chă bâu phara d^h băl, kơ yuơ ‘no\h dôm nơ\r pơche\h, tơchăr kơ d^h đe sư.

Sơ\, eirei hmă hmă đe\i chă hơri tơ\ rok trong năm tơ\ mir, hơri lơ\m năr brư\ dăh mă lơ\m năr ne# kau [lo\k hơdơ\r kơ bơngai lôch, ba bơngai lôch bro\k v^h hăm me\ [a\ yă [ok.

Kră pơlei Aê Khon, oe\i tơ\ buôn Ea Dho, tơring Cư Pơng, apu\ng Krông Buk, dêh char Dak Lak, tơbăt: “Sơ\, mư\h năm hơpong đe lôch lơ\m pơlei ‘no\h ngăl hơri eirei. Hơri eirei đe\i bơngai hlôm đing năm. Rim bơngai tơ [ơ\p d^h băl lơ\m hnam đe ne# au, vang chă hơri eirei hơlêm jơhngơ\m, [lo\k hơdơ\r tơdrong oe\i sa, jang sa kơ bơngai lôch au”.

Hơri eirei lơ\m ne# au ‘no\h vă tơklăh ti hăm bơngai lôch, hơlêm jơhngơ\m hăm bơngai oe\i er^h. Kiơ\ tơdrong joăt kơ bơngai Êđê, hơri eirei lơ\m năr ne# au ‘no\h hơvơ\h hơvơl, hơpơi ăn bơngai lôch răm đe\i v^h er^h sa hăm me\ [a\ yă [ok ‘lơ\ng hơ iă.

Hre\i au, kơ yuơ tơdrong ‘me\h vă chă jo\h hơri ăn tơmoi tơmang pơ hiơ\ chă mơ\ng păng vang mơ\t hơdoi, kon pơlei gơ\h chă hơri eirei jơ ‘năr ayơ gơ\h ngăl. Hăm tơdra hơri chơt hiôk, eirei te\nh koăng đe\i chă hơri lơ\m năr pơkong u\nh om chom go\ păng dôm năr kơ\m kang kơnang gie\ng pơlei pơla … Boa hơri, nơ\r hơri hơ iă kơ eirei ‘no\h jing tơmam jo\h hơri đe\i lơ bơngai pơche\h tơdrong jo\h hơri ch^h io\k vă pơche\h tơdrong hơri đe ư hơnhang ang hơnhăk găh Dak Lăk, Tây Nguyên nhen [ai hơri: “Còn thương nhau về Buôn Ma Thuột”,  “H’Zen lên rẫy”…

Mă le\i, je\i nhen tơdrong hơ ‘mon, hơri kưt, tôn ch^ng chêng …, hơri eirei kơ bơngai Êđê to\k bo\k dơ\ng tơ\ anăp tơdrong hiong hiơt kơ yuơ hui bơngai tơgoăt io\k. Kiơ\ đơ\ng bơngai ch^h tơdrong hơri, bơngai chă tơche\ng hơlen tơdrong oe\i sa jo\h ayo\ kră sơ\ yă Linh Nga Niê Kdăm, tơdrong ve\i răk tơ [a\k mong, pơtho hơri eirei tôch tơnap, kơ yuơ ư\h kơ đe\i hơn^h chă jo\h hơri. Măt bơngai băt chă hơri roi năr roi to\ se\t, păng bơngai hưch hanh ‘me\h vă chă hơri eirei je\i hui kơ đe\i.  Eirei ‘no\h tơdrong hơri kiơ\ pơtho d^h băl hăm nơ\r hơri. Tru\h dang e\i ‘nao lăp đe\i 2 [ai hơri “Ơ hoh Cư Ju” hăm “Buôn Dur Kmăn” đe\i tơblang hăm nơ\r Yuăn.

Bơngai ch^h pơche\h tơdrong hơri, yă Linh Nga Niê Kdăm tơbăt:“Sơ\ lơ\m pơlei đe\i tơdrong joăt xek phak hăm nơ\r pơđơ\k. ‘Ngoăih tơdrong xek phak, đe tơ [ơp d^h băl chă pơma dơnu\h hăm hơri kưt, eirei … Dôm tơdrong au dang e\i pă đe\i bơih. Ăp đe\i năr pơm le#h, kơ\m kang kơnang gie\ng, đe\i năr chơt hơ iă ‘no\h mă chă hơri tơtơl d^h băl, pơn d^h băl … mă le\i hrei au ‘no\h pă đe\i an^h vă pơgơ\r jo\h hơri, pă đe\i bơngai chă pơtho ăn … tơdrong hơmơt hiong dong tôch kơtang”.

Tơdrong er^h chăl hle hơnhăk ba lơ tơdrong tơtăm, kăl đe\i rim ‘măng chă pơma dơnu\h kiơ\ tơdra hơri pơm ăn sa roi ‘lơ\ng hơ iă hlo\h dơ\ng lơ\m tơdrong er^h sa kơ bơngai Êđê. Mă le\i dôm tơdrong tơroi, hơ ‘mon hăm tơdra hơri – hơri eirei – hăm đe\i tơgoăt kiơ\ dăh mă ư\h, gômơ\ng kiơ\ lơ\m kơd^h lơ\m kon pơlei hơdrung Êđê, tơngla tơdrong hơri pơđơ\k pơm hưch hanh hơmanh bơnê lơ\m jơhngơ\m đon rim bơngai.

Bơngai ch^h: H’Zawut

Tơblơ\ nơ\r: Amazư\t