VOV4.Bahnar – Duh nhen kon kông nai tơ\ Tây Nguyên, bơngai Mnông (Rlăm) đei mu\k drăm tơdrong hri kăp g^t hăm dôm tơdra hri nhen Tăm Pớt, Yun Yơ, Têt ta wêu… kăp g^t lơ tơdrong vă tơbang đon bơnôh. Tơdra hri hơnơ\ng ưh đei tơmam pơdreh mă lei phơ pho\ đei hlôm mbuăt vă hri. Dôm [ai hri hơ 'mon noh nơ\r pơđơ\k, hăm tơdrong kăp g^t brông bro\ng phara băl. Um ai joh ayo\ âu kơ bơngai M’Nông tơ\ apu\ng Lak, dêh char Dak Lak to\k bo\k vă je# hiơt hiong. Bơngai 'lo\ xơnăm băt hri hơ 'mon roi năr roi hu\i, oei đe mơlôh noh tơre\k truh tơdrong erih 'nao dang ei đe\ch.

{ai hri M’Nông mă mih ma duch nă păng bôl boăl tơmơ\ng noh hei kơyuơ nge# nhơ\n Y Nhang Liêng tơ\ pơlei  Năm, xăh Đăk Phơi, apu\ng Lăk, dêh char Dak Lak hri. {ai hri âu vă tơtă ăn kon xâu pơ 'nam pơm jang mir na, atu\m jơhngơ\m, tơguăt tơguăl tơgu\m dih băl lơ\m pơyan choh jang.

Dôm [ai hri kơ bơngai M’Nông noh kăp g^t, tơroi găh khôi juăt erih xa lơ\m unh hnam, tơpôl, tơdrong tơhưch hơdruh tơdăm, dôm tơdrong erih pơm jang lơ\m pơlei pơla... Dôm [ai hri đei tơdra hơdu, jing trong vă đe xư pơchơt, pơjing đon lui đơ\ng ro\ng kơ jang hrat. Kiơ\ dôm [ai hri tơbang đon bơnôh lăp kơ erih xa, mă tơdrong erih tơnap tap duh yak hloh. Tơdrong hri M’Nông gơh hri adro#, dăh mă hri tơtơl dro\nglo – drăkăn. Nge# nhơ\n H’Jiêng Ndu tơ\ pơlei R’cai A, xăh Krông Nô, apu\ng Lăk, dêh char Dak Lak ăn tơbăt: “Xơ\ ki, tơdrong erih tơnap tap, rong 'me kon hơ ioh nhâm ơh kơlih ưh kơ măh xo\ng xa... athei pe\ 'nhot bri, xir [um rong kon... Lơ\m tơdrong noh mă bơngai me\ hri hơ 'mon ăn kơ kon mơ\ng găh tơdrong tơnap tap noh”

Bơngai Mnông gơh hri tơ\ âu tơ\ âu rim jơ pơn^t. Lơ\m pơm jang, năm tơ\ mir duh hri. Mă kăl noh lơ\m hnam kơjung, et xik tơdrô dăh mă ako\m et xa kơ bơngai M’nông hơnơ\ng hri ăn dih băl mơ\ng. Pơtăl kơ pơma dơnuh noh đe io\k nơ\r hri vă pơting ăn nơ\r pơma.

Tơdrong hri M’nông (hri hơ 'mon) hri adro#, ưh đei tơdra pơdreh dăh mă hri hăm 'lal hlôm (nơ\r Mnông krao noh Mbuăt). 'Lal mbuăt 'nâu noh hơnơ\ng đe dro\nglo hlôm oei hri noh drăkăn dăh mă dro\nglo adoi gơh. 'Lal mbuăt âu đei 6 to\ đing, đei 4 đing tih tơ\ kơpal păng 2 đing ie\ tơ\ hơla. Hăp đei pơte\m hăm minh pôm tơlôp. Ăh mă bơngai hri pơdơh hri kiơ\ jăl noh hlôm 'lal mbuăt hơdu păng ang.  Nge# nhơ\n Y Nhang Liêng tơ\ pơlei Năm, xăh Đăk Phơi, apu\ng Lăk, dêh char Dak Lak ăn tơbăt, 'lal mbuăt âu đei đơ\ng kră xơ\ păng đe hlôm ăh hri hơ 'mon kiơ\ tơdrong pơkăp lơ\m tơdrong erih. Mă lei dang ei ưh gan đei bơngai gơh bơ\ păng hlôm 'lal âu:  “Inh 'mêm kơ joh ayo\ juăt jue yă [ok pơxư\ ăn, inh bơ\ 'lal 'nao. Tơ\ âu adro# inh đe\ch gơh bơ\. Đe nge# nhơ\n tơ\ tơring nai ưh gơh bơ\ 'lal mbuăt noh năm io\k tơ\ tơring âu. Tơ\ âu lơ bơngai kră mă lei adro# inh đe\ch gơh hlôm 'lal âu. Đe mơlôh ưh kơ băt hlôm ôh, inh pơtho mă đe xư ưh kơ băt ôh…”

Tơroi kơ tơdrong pơngơ\t hli hiơt hiong joh ayo\ juăt jue, 'nho\ng Y Xim Du, tơ\ pơlei Yuk La 1, xăh Đăk Liêng, apu\ng Lăk, dêh char Dak Lak akhan: ăh chăl yă [ok – me\ [ă hiong kơnh, noh pă đei lơ bơngai M’Nông gơh hri păng gơh hlôm 'lal mbuăt thoi âu bơih. Kơyuơ noh đe mơlôh pă đei lơ bơngai tơguăt hăm tơdra hri kră, đe xư adro# tơre\k truh tơdrong erih 'nao dang ei đe\ch. Păng lơ\m tơdrong erih hrei âu đei lơ tơdrong vă pơchơt pơhiơ\, tro\ hăm xơnăm mơlôh hloh: “Nhen le\ đe mơlôh pă đei tơguăt hăm tơdra hri kră, tơdra juăt jue, tơdrong mă noh he\l kơ đon. Hăp tơbang tơdrong hiơt hiong lơ\m joh ayo\ kon kông tơ\ tơring mă lei noh jing tơdrong hơnơ\ng kơ [ôh hăm tơdrong hơto\k tơ iung kơ tơpôl kon bơngai. Mă lei mưh adrin vei răk tơ[ăk mong đei dôm yă kiơ noh đe mơlôh athei yuk trong hơlâu jang tơdrong noh”

Hri hơ 'mon lơ\m tơdrong hri Mnông nhen minh tơdrong hơpơi găh erih xa 'lơ\ng ro\ hloh păng minh mu\k drăm kăp g^t joh ayo\ kơ bơngai Mnông. Tơdrong erih 'nao, hăt hot hăm lơ tơdrong pơchơt pơhiơ\ pơm ăn tơdrong hri Mnông nhen le\ hiơt hiong. Kăl đei hơko\p jơhngơ\m kơ tôm pơlei pơla vă tơdra hri hơ 'mon oei ang bang ling lang.

Lan chih păng pơre nơ\r