VOV4.Bahnar - Hơ dai hăm y học cổ truyền păng y học chăl hle lơ̆m khăm, hơ met jĭ ‘noh jĭ trong jang tih đơ̆ng khŭl kơ dră teh đak păng đơ̆ng Anih tơm vei lăng găh jang pơ gang vă hơ tŏk ‘lơ̆ng iŏk yua kŭm nhen tơ plih ‘nao lơ̆m tơ drong jang khăm, hơ met jĭ. Tơ pă yan âu kiơ̆ đơ̆ng tơ drong jang hơ met tơ̆ Hnam pơ gang Y học cổ truyền dêh char Dak Lak khei ‘năr âu ki hlôi ăn ƀôh iŏk yua đơ̆ng tơ drong hơ dai 2 trong hơ met y học cổ truyền păng y học chăl hle lơ̆m vei lăng jơ hngơ̆m pran bơ ngai jĭ.

Hơ len lăng jĭ, hơ met kâp kư̆u jĭ tơ drong pran đơ̆ng y học chăl hle, mă lei y học cổ truyền ‘noh tôch kơ ‘lơ̆ng hăm bơ ngai jĭ đunh dăh mă đei jĭ yua đơ̆ng pham bluh tŏk tơ̆ ‘ngok, dôm tơ drong jĭ kăl hơ met đunh. Kơ lih thoi noh, lơ̆m chăl y học ‘nao hơ tŏk tơ iung hơ gei ‘lơ̆ng nhen hrei ‘nâu ‘noh y học cổ truyền oei hơ nhăk ăn đei yua ăn bơ ngai jĭ.

Nhen ƀok Nguyễn Gia Biên, 65 sơ năm, oei tơ̆ phường Tân An, pơ lei tơm Buôn Ma Thuột, dêh char Dak Lak ‘noh 1 pơ tih gia. Jĭ pham bluh tŏk tơ̆ ‘ngok hlôi pơm ăn ti păng jŏng păh ‘ma ƀok Biên đei jo, ưh kơ gơh tơ drŏ. Mă lei jô̆ đơ̆ng ƀơ̆t năm tơ̆ Hnam pơ gang Y học cổ truyền dêh char Dak Lak vă hơ met, jơ hngơ̆m pran kơ ƀok Biên hlôi tơ plih ‘lơ̆ng. Yă Hoàng Thị Thoa (hơ kăn ƀok Biên) tơ roi:

“Ƀok đei pham bluh tŏk tơ̆ ‘ngok đơ̆ng hơ tuch khei hơ drol, đei hơ met tơ̆ Hnam pơ gang Tơ ring. Đơ̆ng rŏng ‘noh tơ plih tơ̆ hnam pơ gang Y học cổ truyền dêh char ƀơ̆t ‘năr 1 khei 11. Tơ drong jĭ sư ‘noh đei jo 1 puăt hơ kâu. Gơ nang đơ̆ng đe y ƀak si tơ̆ âu tôch kơ hơ drin, kơ na tơ drong jĭ sư hơ met ‘lơ̆ng. Ưh khan lăp hơ drô̆ ƀok mă yă kŭm ƀôh đe ƀak si hơ met ăn lơ bơ ngai jĭ kŭm tơ năp nhen thoi noh ‘năi”.

Ưh khan lăp hơ drô̆ ƀok Biên mă oei tôch kơ lơ bơ ngai nai đei dôm bơ ngai jĭ ƀơm truh kơ ting bŭk... kŭm hlôi đei hơ met ‘lơ̆ng. Mŏ Nguyễn Thị Tú Oanh – bơ ngai vei lăng bơ ngai jĭ pham bluh tŏk tơ̆ ‘ngok tơ̆ xăh Ea Hồ, apŭng Krông Năng, dêh char Dak Lak, tơ roi:

“ ‘Năr 30 khei 10 klo mŏ đei pơ̆k. Năm tơ̆ Hnam pơ gang tơ ring ƀĭch đei 8 năr. Hơ drol kơ năm tơ̆ hnam pơ gang Y học cổ truyền ‘noh jĭ ăl, ƀĭch ưh kơ hơ dơ̆r, chă pơ yơ̆ng lơ̆m ƀim mă ưh kơ băt liơ hloi. Hơ met đei 2 giĕng tơ̆ âu ‘noh 3 năr kơ âu gơh nơ năm,năm jur tŏk hmă”.

Dôm sơ năm âu ki, tơ drong jang hơ met jĭ tơ̆ hnam pơ gang Y học cổ truyền dêh char Dak Lak đei lơ bơ ngai rơ̆ih iŏk yua đei iŏk yua mă dôm trong hơ met hơ nhăk ăn. Vă đĭ đăng dôm bơ ngai jĭ đunh lơ̆m khei ‘năr hơ met hăm trong y học cổ truyền adoi gơh arih sa hmă dơ̆ng. Hơ dai hăm ‘noh, tơ drong hơ met dôm tơ drong jĭ đunh hăm y học cổ truyền jên hoei kơ hoach lơ, lăp hăm dôm bơ ngai đei iŏk yua tŏ sĕt, mơ mat tat. Tơ drong ‘lơ̆ng tih hloh đơ̆ng pơ gang kơ y học cổ truyền ‘noh ưh kơ gan pơm ăn ƀlơ̆ pơ gang. ‘Ngoăih kơ bơ ngai jĭ gơh sơ đơ̆ng hơ met đunh. Ƀak si Nguyễn Thị Thúy - Kơ dră khoa Châm cứu hơ met pơ ‘lơ̆ng, Hnam pơ gang Y học cổ truyền Dak Lak, tơ băt:

“Tơ drong y học cổ truyền Việt Nam đei băt truh nhen 1 trong jang yua pơ gang đơ̆ng bơ̆n hla ‘long pơ gang păng hơ dai hăm ‘noh jĭ dôm trong ưh kơ yua pơ gang đei tơ roi truh nhen trong hơ met hăm châm cứu, uh pĕt, hŭl păng 1, 2 trong nai hai. Dôm trong hơ met âu vă tang găn păng hơ met jĭ, mă loi ‘noh dôm tơ drong jĭ đunh hơ met ưh kơ klăih, hơ dai hăm ‘noh jĭ  đei ƀôh jo. Tơ drong hơ met hăm y học cổ truyền đei băt truh ‘noh dôm pơ gang hla ‘long đei đơ̆ng hơ drol păng tôch kơ ‘lơ̆ng hăm kon pơ lei bơ̆n mă đei ƀôh tơ̆ jơ̆p tơ ring, iŏk yua đei băt truh ‘noh sơ đơ̆ng păng sĭt lơ̆m tơ drong jang hơ met jĭ. Mă loi ‘noh lơ̆m  y học cổ truyền đei tơ drong hơ dai đơ̆ng đông y păng tây y hlôi đei Khŭl kơ dră teh đak păng Anih tơm vei lăng jang pơ gang drơ̆ng ăn păng tơ ƀôh hơ dăh ‘noh đei yua hơ met đơ̆ng đĭ đăng rim hnam pơ gang y học cổ truyền lơ̆m noh đei hnam pơ gang y học cổ truyền Dak Lak”.

Jĭ hnam pơ gang joăt hơ met jĭ tơ̆ dêh char, Hnam pơ gang Y học cổ truyền dêh char Dak Lak jĭ hơ nih bơ̆ jang kiơ̆ đei jơ nei tơ drong jang hơ dai đơ̆ng y học cổ truyền hăm y học chăl hle lơ̆m khăm păng hơ met jĭ.

Vă hơ tŏk ‘lơ̆ng khăm păng hơ met jĭ, Hnam pơ gang Y học cổ truyền Dak Lak hlôi hơ nơ̆ng tơ mơ̆t jên jang tơ lĕch jang lơ ki thuơ̆t ‘nao hơ nhăk ăn iŏk yua hơ met ‘lơ̆ng, nhen: kơ măy siêu âm, X-Quang ‘nao, kơ măy hơ met hơ yuh kơ đeh, kơ măy hơ len lăng sinh hóa kơ dih, kơ măy điện châm, kơ măy lay zer... Hơ dai hăm ‘noh, Hnam pơ gang oei lăng kăl truh rim tơ drong jang hơ met pơ ‘lơ̆ng hơ kâu jăn, lơ tơ mam yua vă pơ tâp vật lý trị liệu kŭm hlôi đei măt tơ̆ Hnam pơ gang hlôi tơ gŭm đei yua tôch kơ lơ lơ̆m tơ drong hơ len lăng păng hơ met dôm tơ drong jĭ găh kơ ting...

Dang ei Hnam pơ gang đei 13 khoa, lăm hơ met pơ ‘lơ̆ng hơ kâu jăn hăm 220 tŏ giơng bơ ngai jĭ ƀĭch. Rim sơ năm Hnam pơ gang khăm păng hơ met dang 20.000 ‘nu, lơ̆m noh đei dang 5.000 ‘nu jĭ hơ met ƀĭch kơ tă. Tơ drong hơ drin đơ̆ng Hnam pơ gang lơ̆m khei ‘năr âu ki hlôi tơ gŭm ăn rơ bâu ‘nu hơ met jĭ hăm trong y học cổ truyền. Ƀak si Nguyễn Thị Thúy - Kơ dră khoa Châm cứu hơ met pơ ‘lơ̆ng, Hnam pơ gang Y học cổ truyền Dak Lak tơ roi:

“Hnam pơ gang Y học cổ truyền jĭ 1 hơ nih tôch kơ lui ngeh đơ̆ng dôm kon pơ lei dêh char Dak Lak, Dak Nông păng dôm dêh char tơ jê̆. Tơ̆ Hnam pơ gang Y học cổ truyền tŏk bŏk khăm ƀao hiêm pơ gang ăn đĭ đăng dôm kon pơ lei. Vă khan ‘noh jĭ khăm ƀao hiêm pơ gang gơh ngăl, bơ ngai jĭ ƀĭch kơ tă tơ̆ hnam pơ gang ‘noh ưh kơ kăl apĭnh hla ar tơ plih hnam pơ gang, bơ ngai jĭ oei gơh ƀĭch păng yua ƀao hiêm kiơ̆ kơ sô̆ the kơ na dôm sơ năm tơ jê̆ âu kon pơ lei truh hăm hnam pơ gang y học cổ truyền tôch kơ lơ”.

‘Ngoăih kơ hnam pơ gang Y học cổ truyền Dak Lak, dang ei, vă đĭ đăng rim hnam pơ gang tơ̆ apŭng, thị xăh, pơ lei tơm kŭm adoi đei khoa Y học cổ truyền hlôi pơm tơ drong hiôk ăn rim bơ ngai jĭ lơ̆m hơ met jĭ, tơ mơ̆t jên jang ƀlep păng tôm ăn Y học cổ truyền hơ tŏk tơ iung hơ dai hăm Y học chăl hle ‘noh jĭ tơ drong jang gĭt kăl đơ̆ng anih jang pơ gang, yak truh tơ drong tơm vei lăng tôm tong ăn đĭ đăng kon pơ lei lơ̆m tơ pôl.

Thuem: Tơ blơ̆