VOV4.Bahnar - Pơ rang j^ nhu\ng ( mă kiơ\ kơ yuan krao liên cầu khuẩn lợn) ‘no\h j^ kơ loăi pơ rang pơm j^ ăn bơ ngai păng nhu\ng, ‘nâu ‘no\h j^ tơ po\h đei [o#h tơ\ vă rim răih dôm kơ loăi xem tơ rong đei pham to\, lơ\m no\h đei nhu\ng păng bơ ngai ‘no\h lơ. J^ to\k lơ lơ\m pơ yan to\ păng đei hơ mơt jing pơ rang tơ dăh ư\h kơ đei trong tang găn, hơ met. J^ tơ po\h đơ\ng nhu\ng tơ\ bơ ngai păng pơm ăn lôch.  

Tơ drong tơm pơm ăn j^

Tơ drong tơm pơm ăn j^ găh lơ ‘no\h j^ yua đơ\ng ngôi tơ je#, sa dôm tơ mam sa pai pơm đơ\ng ‘nhe\m nhu\ng ư\h kơ rơ go\h, lơ bơ ngai đei j^ ư\h kơ băt hơ dăh tơ drong tơm pơm ăn yua đơ\ng pơ rang âu hlôi lanh tơ\ cham char păng mơ\t lơ\m lơ kơ loăi tơ mam sa nai.

Mư\h sa dôm tơ mam đơ\ng nhu\ng mă tam mă đei pai s^n nhen rơ ba, klak, nem, chao klak nhu\ng đei j^ liên cầu kơ na pơ rang mơ\t lơ\m hơ kâu bơ ngai păng pơm j^. Tơ\ Việt Nam, hlo\h 70% ‘nu bơ ngai j^ pơ rang j^ nhu\ng ‘no\h yua đơ\ng sa rơ ba nhu\ng. Vă đ^ đăng bơ ngai j^ đei pơ rang j^ nhu\ng ‘no\h yua đơ\ng ngôi tơ je# hăm nhu\ng đei j^ dăh mă sa ‘nhe\m nhu\ng tam mă pai hơ met hơ len đei hloi rơ ba, nem iu\, lơ\m no\h đei dang hlo\h 30% ‘nu bơ ngai j^ đa sa rơ ba. Mă loi ‘no\h mư\h sa rơ ba nhu\ng ‘no\h j^ an^h mong lơ pơ rang j^ nhu\ng kơ na gô mơ\t tôch kơ hre\nh, 16 jơ đơ\ng ro\ng kơ sa ‘no\h đei j^. ‘Ngoăih kơ ‘no\h chao klak ku\m jing tơ mam tơ po\h j^ đơ\ng ro\ng rơ ba.  

M^nh [ar ‘nu bơ ngai j^ pơ rang j^ nhu\ng nhen yua đơ\ng ngôi tơ je# hăm nhu\ng đei j^, tơ po\h kiơ\ trong rơ ka lơ\m hơ kar. Gru\p bơ ngai đei hơ mơt kơ j^ lơ hlo\h ‘ngoăih kơ dôm bơ ngai ngôi tơ je# kơ tă hăm nhu\ng, vei rong, ket [u\h oei đei te\ch mơ dro, chơ nhu\ng. Dôm bơ ngai pai go\ ku\m hơ mơt yua kơ tơ je# hăm ‘nhu\ng păng dôm tơ mam đơ\ng nhu\ng lơ\m kơ plăh pai [u\h, pai sa rim năr.

 Trong tơ po\h

Tơ drong tơm pơm ăn  j^ ‘no\h j^ yua đơ\ng pơ rang pơm ăn tơ\ nhu\ng păng đei gơ\h tơ po\h tơ\ bơ ngai. Trong tơ po\h kiơ\ trong klak ‘no\h j^ lơ. Kơ loăi pơ rang âu oei lơ\m hơ kâu nhu\ng, jo# hloi hăm nhu\ng ư\h kơ đei j^ ku\m đei to\ se\t pơ rang âu mơ\n. Sư ư\h kơ gan pơm j^ ăn bơ ngai, ‘ngoăih kơ bơ\n sa dôm kơ loăi tơ mam sa tam mă pai s^n.

Hăm nhu\ng đei j^ pơ rang nhu\ng hla ar đon đơk, tơ drong pran tơ jur, pơ rang pơ tơm mơ\t lơ\m hơ kâu păng pơm j^. Pơ rang âu pơm j^ tơ so\h dăh mă pơ chu\ng pham tơ\ nhu\ng, păng kơ plăh do\h bơ\n klơm klak ku\m adoi đei dôm pơ rang âu. Mư\h đei pơ chu\ng pham, đ^ đăng se\ch, hơ kar, kơ ting, pham, klak adoi đei tế bào pơ rang hơ nhăk tru\h hơ mơt tơ po\h tơ\ bơ ngai to\k lơ.

Đei [o#h j^ mư\h đei [ơm j^ pơ rang j^ nhu\ng

Mư\h đei j^ yua đơ\ng pơ rang j^ nhu\ng, bơ ngai j^ đa đei yu\h de#h, j^ kơ\l, đon si, le\ch pham kiơ\ lơ kơ loăi pha ra băl nhen le\ch pham tơ\ hơ kar hơ glu\k hơ glăk, [ơ\t lăp pơm ôm đ^, le\ch pham trong klak.

Bơ ngai j^ gô [ơm pơ nhu\l tôch kơ de#h, nhen jur huêt ap, hơ anơ\k hre\nh, ie\, j^ phei nu\ih păng gô lôch tơ dăh ư\h kơ chă [o#h hro#ih, hơ met tơ tom.

Bơ ngai đei pơ rang nhu\ng đei [o#h j^ ‘ngok, le\ch pham, j^ tơ so\h, j^ plei nu\ih ư\h kơ gơ\h dui jơ hngơ\m păng j^ kơ ting. Kơ so# bơ ngai lôch 7%. ‘Nâu j^ krê hơ mơt, yua kơ tơ dăh [ơm kơ loăi pơ rang âu mă ư\h kơ đei hơ met tơ tom, bơ ngai j^ gô đei j^ ‘ngok, pơ chu\ng pham pơm hơ ving măt păng gô đei dôm tơ drong j^ kơ tang hăm 60% đei đon si ư\h kơ gan kơ tơ\ng, 20% kl^k pơ đ^ ư\h kơ klăih.

Trong tang găn:

Vă tang găn đei j^ pơ rang j^ nhu\ng, bơ ngai tơ je# hăm nhu\ng, mă loi ‘no\h j^ nhu\ng j^ kăl pơm rơ go\h hơ kâu jăn nhen ôp jơ\ng ti đơ\ng ro\ng kơ tơ je# nhu\ng... ‘Nhe\m nhu\ng athei đei pai s^n hơ drol kơ sa, ư\h kơ gơ\h sa rơ ba, ‘nhe\m nhu\ng oei hơ dr^h. Đơ\ng ro\ng sa ‘nhe\m dăh mă tơ je# hăm ‘nhu\ng, tơ dăh [o#h đei j^ yu\h de#h, j^ kơ\l, hăk lơ, j^ hơ lo\ng, kăl kơ [^ch tơ\ hnam pơ gang hloi. Mư\h ket [u\h dăh mă so\h hu\t nhu\ng đei j^ athei yua tơ mam vei lăng. Ne\ kơ sa ‘nhe\m nhu\ng đei j^, ‘nhe\m tam mă pai s^n.

‘Ne\ kơ te\ch mơ dro, pơm ‘nhe\m păng sa ‘nhe\m nhu\ng j^ păng lôch. Ư|h kơ gơ\h sa rơ ba nhu\ng; ‘ne\ kơ sa ‘nhe\m nhu\ng păng klơm klak nhu\ng tam mă pai s^n, rơ ba, nem iu\. Vei rơ go\h păng sa s^n ‘no\h j^ trong ‘lơ\ng hlo\h vă tang găn j^ pơ rang j^ nhu\ng tơ\ bơ ngai.

Kiơ\ kơ rim bơ ngai joăt jang, vă tang găn j^, bơ ngai vei rong kăl pơ lôch pơ rang, pơm rơ go\h hơ drong mă rơ go\h, [ot tơ\k ti, so\ng sa, ket [u\h, pai kăl vei rơ go\h. Mă loi ‘no\h j^ dôm bơ ngai đei j^ rơ ka, j^ tơ\ hơ kar ư\h kơ gơ\h tơ je# hăm nhu\ng dăh mă vang ket [u\h, pai pơm.

Thuem tơ blơ\